کتاب «عمرِ دوباره: درسگفتارهاي در بابِ اخلاقِ کاربستي»، اثر مصطفي ملکيان
اخلاق چه کاربرد و نقش و تأثيري در زندگي آدمها دارد؟ اين موضوعي است که مصطفي ملکيان در کتاب «عمرِ دوباره: درسگفتارهااي در بابِ اخلاقِ کاربستي» به آن پرداخته و درباره آن سخن گفته است. کتاب «عمرِ دوباره» مجموعهاي است از درسگفتارهاي مصطفي ملکيان درباره اخلاقِ عملي، يعني اخلاقي که در زندگي ملموس و عيني انسان کاربرد دارد و صرفاً مقولهاي انتزاعي و نظري و بيربط با زندگي ملموس نيست. ملکيان در «عمرِ دوباره» نه در پي شرح فلسف? اخلاق و بيان مباحث نظري و انتزاعي در باب اخلاق، بلکه به دنبال آن است که اخلاق را در ساحت زندگي ملموس و روزمره مورد بررسي قرار دهد و به چرايي ضرورت کاربست اصول اخلاقي در زندگي بپردازد. او در اين کتاب، از خلال طرح موضوع اخلاقِ عملي، ريشههاي مشکلات و بحرانهاي انسان امروز را ميکاود و ميکوشد راه برونرفت از اين مشکلات و بحرانها را نشان دهد.
کتاب «عمرِ دوباره»، به دليل زبان ساده و نوع رويکردي که در آن به اخلاق وجود دارد، کتابي است قابل استفاده براي طيفهاي مختلف مخاطبان غيرمتخصص در مباحث فلسفي. ملکيان در اين کتاب مباحث مربوط به اخلاق را به متن زندگي عادي و عيني آورده است تا نشان دهد که کاربستِ اخلاق چقدر در زندگي عادي ضروري است و وقتي زندگي ملموس روزانه بر پاي? اصول اخلاقي بنا شود، اين امر چه تحولي را در زندگي انسانها پديد ميآورد و چگونه زندگي بهتري را براي آدمي رقم ميزند. ملکيان البته تأکيد ميکند که اين درسگفتارها درس اخلاق در معناي قديمي آن نيست و قصدش از طرح اين مباحث آن است که آنچه را به تجربه و بر اساس مطالعات و تأملات خود براي زندگي بهتر سودمند يافته است با ديگران در ميان بگذارد.
مروري بر کتاب عمرِ دوباره
مصطفي ملکيان در کتاب «عمرِ دوباره» ابتدا به معرفي اخلاق کاربستي که موضوع اين کتاب است ميپردازد و در اين باره ميگويد: «الآن، در دانشگاههايِ دنيا، اخلاقِ کاربستي شاخهاي از اخلاق به حساب ميآيد که به امورِ محسوس و ملموسِ زندگي ميپردازد، نه به يک سلسله نظريّات يا نظامها يا مکتبها در عالمِ اخلاق يا نقاطِ قوّتِ هرکدام يا نقاطِ ضعفِ هرکدام از آنها؛ بلکه شاخهاي از اخلاق است که به زندگيِ محسوس و ملموسِ ما ميپردازد و چکيدهيِ آنچه را در همهيِ اين بحثها، کمابيش، موردِ وفاق واقع شده است، بر مسائلِ محسوس و ملموسِ زندگيِ ما تطبيق ميکند و به کار ميبندد، و نکاتي را بر ما روشن ميکند که اگر آنها را بپذيريم زندگيِ عادي و روزمرّه و هرروزينهمان عوض خواهد شد. معمولاً، به اين شاخه از اخلاق اخلاقِ کاربستي ميگويند.»
ملکيان تأکيد ميکند که آنچه در کتاب «عمرِ دوباره» درباره اخلاقِ کاربستي ميگويد براي هر مخاطبي، فارغ از اينکه چه ديدگاهي درباره موضوعات ماوراءالطبيعي و مابعدالطبيعي داشته باشد، مفيد و کارآمد است و همچنين براي هرکس با هر نوع سبکي از زندگي و با هر سنخِ روانياي.
از جمله مباحثي که ملکيان در کتاب «عمرِ دوباره» مطرح ميکند، ساحتهاي شخصيتي آدمي و نقش تعيينکننده اين ساحتها در شيوه زندگي انسان است. اين ساحتها عبارتند از: باورها و عقايد، احساسات و عواطف و هيجانات، خواستهها، گفتار و کردار. ملکيان معتقد است که به دليل اهميت و نقش بنيادين اين ساحتها در شخصيت و عملکرد انسان، بهترين راه اخلاق عملي راهي است که بر اساس اين ساحتها تقسيمبندي شود. بنابراين به اعتقاد ملکيان انسان بايد در تمام ساحتهاي شخصيتي خود اصول اخلاقي مربوط به همان ساحت را به کار بندد تا زندگي بهتري را رقم بزند.
بخشي از کتاب «عمرِ دوباره» را ميخوانيد:
«جاذبههايِ زندگي نميگذارند ما اخلاقي زندگي کنيم. در زندگي، ثروت برايِ انسان جاذبه دارد. شهرت، قدرت، احترام، آبِرو، و محبوبيّت جاذبه دارند. حتّا علمِ آکادميک هم جاذبه دارد و اينها باعث ميشوند که ما نتوانيم اخلاقي زندگي کنيم. در واقع، آنچه عارفان و روانشناسان و عالمانِ اخلاق، در طولِ تاريخ، در بابِ اخلاقِ عملي گفتهاند يک راه است که راهِ خيلي سودمندي است، ولي مشکلاش اين است که اينطرف و آنطرفِ راه پارکهاي زيبا درست شدهاند، گلگشتهاي خيلي زيبا و تفرّجگاههاي خيلي دلانگيز وجود دارند. اين است که آدم، همينکه سه قدم برميدارد، يا نگاهاش را به راست ميکند يا به چپ، و بعد، از بس اين گلگشت زيبا است و از بس آن تفرّجگاه دلانگيز است در آنها ميرود و، يکوقتي، به خود ميآيد و ميبيند که بيست سال است در اين گلگشتها دارد ميگردد؛ يعني در گلگشتهايِ ساختهشده از اين هفت انگيزهيِ بزرگ: ثروت، شهرت، قدرت، احترام، آبِرو، محبوبيّت، و علمِ آکادميک (علمِ دانشگاهي، علمِ قيل و قالي، علمي که آدم در مدرسهها ميآموزد). اينها گلگشتهاي اند که از بس زيبا اند ممکن است آدم واقعاً دو قدم بردارد و بعد در آنها بيفتد.»
کتاب «عمرِ دوباره: درسگفتارهااي در بابِ اخلاقِ کاربستي» در نشر شور و با همکاري مؤسس? فرهنگي فرزانه منتشر شده است.
درباره مصطفي ملکيان، نويسنده کتاب عمرِ دوباره
مصطفي ملکيان، متولد 1335 در شهرضاي اصفهان، انديشمند، نويسنده، مترجم و ويراستار ايراني است. ملکيان بعد از گرفتن ديپلم رياضي، تحصيلات دانشگاهياش را در سال 1352 در رشت? مهندسي مکانيک در دانشکده فني دانشگاه تبريز آغاز کرد. اين رشته را اما به توصي? مادر و پدر و اصرار بعضي از خويشاوندانش انتخاب کرده بود و خود علاقهاي به آن نداشت. اين شد که بعد از دو سال تحصيل در اين رشته، آن را رها کرد و تصميم گرفت در رشت? مورد علاقهاش که فلسفه بود تحصيل کند. با رتب? اول در رشت? فلسف? اسلامي دانشگاه تهران قبول شد و به تحصيل در اين رشته پرداخت. در آن دوره شاگرد مرتضي مطهري بود و در کلاسهاي مهرداد بهار و عبدالحسين زرينکوب هم به عنوان مستمع آزاد شرکت ميکرد و همچنين با اميرحسين يزدگردي، که استاد زبان و ادبيات فارسياش بود، نشستوبرخاست و همکاري داشت. در تحصيلاش اما، به دليل دستگيري و زنداني چند روزه و بعد از آن محروميت از ادام? تحصيل، وقفهاي افتاد. دليل دستگيرياش همراه داشتن کتابهاي دکتر شريعتي بود. بعد از انقلاب به دانشگاه برگشت و درسش را در مقطع کارشناسي تمام کرد و پس از آن براي تحصيل در علوم اسلامي و فلسفه و عرفان اسلامي به حوزه علمي? قم رفت. دکتر مفتح، رئيس وقتِ دانشگاه تهران، به او اصرار کرد که تحصيلات دانشگاهي را هم ادامه دهد. اين شد که در مقطع کارشناسي ارشد فلسفه به ادام? تحصيل پرداخت، اما قبل از اينکه درسش تمام شود آن را رها کرد. به تدريج به فلسف? غرب علاقمند شد و به مطالعه در اين زمينه پرداخت. ملکيان از سال 58 تا 76 در قم زندگي ميکرد.
تدريس در دانشکده الاهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران، تدريس در دانشگاه تربيت مدرس، تدريس در دانشگاه صنعتي شريف و عضويت در هيأت تصويب رسالههاي دانشگاه مفيد قم از جمله فعاليتهاي علمي مصطفي ملکيان است.
ملکيان به لحاظ فکري دورههاي مختلفي را گذرانده و ديدگاههايش از دورهاي به دورهاي ديگر متحول شده است. عقلانيت و معنويت در کانون انديشههاي اوست.
از جمله آثار تأليفي مصطفي ملکيان ميتوان به کتابهاي «تقدير ما تدبير ما»، «حديث آرزومندي: جستارهايي در عقلانيت و معنويت» و از جمله ترجمههاي او ميتوان به کتابهاي «تنوّع دين در روزگار ما: ديداري دوباره با ويليام جيمز» و «لودويگ ويتگنشتاين: ربط فلسف? او به باور ديني» اشاره کرد.
رتب? کتاب «عمرِ دوباره» در گودريدز: 4.43 از 5.
