درباره بن جانسون نويسنده نمايشنامه «ولپن: کمدي در پنج پرده»
شکسپر نمايشنامهنويس مشهور انگليسي را همه کتابخوانها و حتا کتابنخوانها ميشناسند. نمايشنامههاي شکسپير بيش از 5 قرن است که خوانده و اجرا ميشود و تاکنون هزاران هزار مقاله و کتاب درباره آنها نوشته شده است و هنوز که هنوز است براي اهالي هنر و ادبيات جذابيت دارند. اما اگر شما از کساني هستيد که به شکسپير و نمايشنامههاي او را دوست داريد حتما نمايشنامههاي بنجامين جانسون معروف به «بن جانسون» را هم دوست خواهيد داشت. بن جانسون نمايشنامهنويس، بازيگر و شاعر دوره ملکه اليزابت و متولد اواخر قرن 16 است. او هم دوره شکسپير و تنها 8سال از او کوچکتر بوده، اما از آنجايي که علاقهمنديهايشان مشترک بوده در دورهاي از زندگي با هم همکاري داشتهاند يعني شکسپير در نمايشي بازي ميکرده که جانسون نوشته و کارگرداني کرده بود. جانسون از آن اسکاتلنديهايي بود که هميشه به دليل عقايد و تفاوتهاي مذهبيشان با پادشاهي انگلستان مغضوب و مورد اذيت و آزار بودند و همين امر هم باعث شد که او نتواند ثروت زيادي که از پدر به ارث برده بود را نگه دارد و همه را از چنگشان درآوردند. اين بود که جانسون کشيش شد و در يک آموزشگاه مخصوص کشيشها با ادبيات يونان و روم آشنا شد. پس از آن بر اثر اتفاق با يک گروه تئاتري آشنا شد و پرداختن به تئاتر موضوع اصلي زندگي او شد و اين علاقه تا جايي پيش رفت که وقتي طعنهزني، تئاتر او را مسخره کرد جانسون او را به دوئل دعوت کرد و او را کشت! و راهي زندان شد. پس از آزاد شدن از زندان، او کار هنري خود را از سر گرفت، چندين نمايشنامه مهم نوشت و روي صحنه برد و تا آخرين سالهاي زندگي دست از اين کار برنداشت. «جزيره سگها»، «هر انساني اسير مزاج خويشتن است»، «هر انساني خارج از مشرب خويش است»، «خوشگذرانيهاي سينتا» کارهاي ابتدايي او بودند و همچنين کارهاي شاخصي چون نمايشنامه «نيوس»، «شيطان خر است»، «کيمياگر» و نمايشنامه «روباه» را نوشت. اين نمايشنامه روباه که با نام «ولپن» هم شناخته ميشود، موضوع اين يادداشت است. اثري که اگرچه کمحجم است اما ويژگيهايي دارد که باعث شده از آثار محبوب تئاتريها باشد و بارها و بارها در سرتاسر دنيا به روي صحنه برده شده است.
آثار جانسون اغلب آثار کمدي هستند. سبک محبوب زمان او، کمدي با درونمايه نقد و کنايه به ثروت اندوزان و اشرافيگريهاي تازهبهدورانرسيدهها. نمايشنامه ولپن که با نام «ولپن: کمدي در پنج پرده» و با ترجمه عبدالحسين نوشين در ايران ترجمه و چاپ شده است، به همراه «کيمياگر» مهمترين آثار بن جانسون هستند.
درباره «ولپن: کمدي در پنج پرده»
«ولپن: کمدي در پنج پرده» يک کمدي پنج پردهاي طنزآميز و مفرح و در عين حال نيشدار و تلخ درباره پولپرستي، فساد، حرص و طمع، حقهبازي و رياکاري است. اين دست درونمايهها را در آثار تولستوي هم ديدهايم، به تصوير کشيدن يک مشت آدم طماع و پولپرست که به جز مقام و منصب و اوامر بالادستيشان به چيزي فکر نميکنند. بن جانسون هم در ولپن چنين تصويري را براي خوانند ميسازد. «ولپن: کمدي در پنج پرده» ماجراي مردي ونيزي است. اين تاجر ثروتمند، طماع و شياد و يک روز تصميم ميگيرد بلايي بر سر هم مسلکان خودش بياورد و به گونهاي اذيشتان کند. او با همکاري نوکرش ـ موسکا ـ دامي براي ديگراني که در حرص و طمع چيزي از او کم ندارند پهن ميکند. ولپن خود را به مريضي ميزند تا اطرافيانش به طمع ميراث گرانبهايش مال و اموالشان را نثارش کنند. آنها که خيال ميکنند ولپن واقعا بيمار است و به زودي خواهد مرد، براي اينکه در قلب او جايي براي خود باز کنند و ولپن از ميراث خود چيزي هم براي آنها در نظر گيرد، به عيادت او ميآيند و برايش هدايايي گرانبها ميآورند. ولپن با اين ترفند اعيان طمعکار شهر را سرکيسه و ريشخند ميکند و دست آخر تصميم ميگيرد کاريترين ضربه را به آن فريبخوردگان وارد کند. او ثروتش را براي نوکرش به ارث ميگذارد، اما ماجرا به گونهاي ديگر پيش ميرود و باقي ماجراها...
بن جانسن در خلال اين نمايشنامه يعني «ولپن: کمدي در پنج پرده» جامعهاي را نشان ميدهد که در آن فساد و حقهبازي براي مالاندوزي فراگير شده و هرکس سعي دارد با کنار زدن رقيبان مال و اموال بيشتري براي خود جمع کند؛ اين قشر از هيچ رفتار زشتي فروگذار نيستند و براي رسيدن به هدفشان هرکاري ميکنند.
درباره ترجمه فارسي «ولپن: کمدي در پنج پرده»
همانطور که اشاره شد ولپن را عبدالحسين نوشين به فارسي برگردانده است. نوشين (1285-1350) خود از چهرههاي شاخص ادبيات و هنر ماست. او اگرچه شاهنامهپژوه بود تصحيح شاهنامه انجام داده بود اما بيش از آن به دليل فعاليت هاي تئاترياش شناخته ميشود. به عبارتي او از بنيانگذاران تئاتر نوين در ايران بود و يکي از کارهاي مهم او همين ترجمه آثار شاخص جهان و معرفي آنها به جوانترها بود. او که در پاريس درس خوانده بود، پس از بازگشت به ايران به دليل فعاليتهاي سياسي به زندان افتاد اما از همان زندان هم کار هدايت گروه خود را پي ميگرفت. آثار مهمي چون پرنده آبي موريس مترلينگ و بادبزن خانم وينديمر اولين بار از سوي او در ايران به صحنه برده شدند. از ديگر آثار مهمي که عبدالحسين نوشين ترجمه کرده ميتوان به حکايت غم بار اثر چخوف، سه داستان عاشقانه اثر ايوان تورگنيف، عشق بي پايان اثر لئو تولستوي، هياهوي بسيار براي هيچ اثر ويليام شکسپير اشاره کرد. نوشين در ارديبهشت 1350 در مسکو درگذشت. «ولپن: کمدي در پنج پرده» از سوي انتشارات اساطير در 160 صفحه منتشر شده است.
رتبه «ولپن: کمدي در پنج پرده» در گودريدز: 3.49.
