کتاب «مشروط? ايران به روايت آرشيو عثماني» نوشته حسن حضرتي
کتاب «مشروط? ايران به روايت آرشيو عثماني» نوشته حسن حضرتي مناسب براي پژوهشگران و دوستداران تاريخ ايران است. حضرتي در کتابش به سراغ اسناد ترکي آرشيو عثماني رفته است. او بيان ميکند آنچه تا پيش از اين از آرشيو عثماني به زبان فارسي منتشر شده، محدود به اسناد فارسي بوده است. بنابراين در نوشتن کتاب حاضر حضرتي راهي سخت و دشوار را پيموده است. او به خواندن و ترجم? اسناد ترکي آرشيو عثماني دربار? تاريخ ايران همت ميگمارد و کتاب حاضر را با تطبيق و ترجم? اسناد مينويسد. جنبش مشروطه مجموعه تلاشها و ماجراهايي در فکر و عمل بود که براي محدوديت اختيارات پادشاه در نظام سلطنتي ايران و نهادينهسازي حقوق اساسي مانند: آزادي فردي، عدالت قضايي و حاکميت قانون شروع شد و به تغيير نظام سياسي ايران از پادشاهي مطلقه به پادشاهي مشروطه انجاميد.
حضرتي در قسمتي از مقدمه مينويسد: «مهمترين دليلم اين است که گنجين? گرانسنگي از اطلاعات ذيقيمت در اسناد ترکي آرشيو عثماني دربار? تاريخ ايران وجود دارد که هنوز محّققان ما از آنها بياطلاعاند. قرار گرفتن اين اسناد در اختيار پژوهشگران ايراني ميتواند به تحقيقات تاريخي در کشورمان کمک شاياني بکند. بشخصه، بر اين اعتقاد تحقيقات تاريخي در ايران، از تيموريان تا پهلوي سخت نيازمند بهرهمندي از اسناد عثماني است. بدون دسترسي به اين اسناد، ديگر سخت ميتوان حرف و سخن تازه به خاطر محدوديتهاي مهارتي و زباني، هنوز بسياري از پژوهشگران حرفهاي تاريخ در داخل و خارج ايران به سراغ آرشيو عثماني نرفتهاند. بنابراين، به همان اندازه که از آرشيو انگليس، فرانسه، هلند و آمريکا در مطالعات مربوط به ايران استفاده ميشود، از اسناد عثماني استفاده نشده است.»
او همچنين اسناد آرشيو عثماني را که مربوط به مشروط? ايران است و نحو? کارش را با ذکر توضيحاتي براي خواننده در کتاب نام برده و توضيحاتي ارائه ميدهد.
درباره کتاب «مشروط? ايران به روايت آرشيو عثماني»
کتاب «مشروط? ايران به روايت آرشيو عثماني» روايتي ارزشمند و تازه از تاريخ ايران را براي خواننده بازگو ميکند.
در قسمتي از کتاب با عنوان «متن اسناد» ميخوانيم:
«با بروز هرج و مرج دهشتناک در ايران و اشغال آن به دست يک نيروي اجنبي، ممالک اين محروس? شاهانه در منطق? بزرگ آناطولي، ميتواند دچار مخاطرات عظيم بشود. با اشراف بر اين موضوع و با آرزوي اينکه چنين هرج و مرجي جام? عمل نپوشد، تمام تلاش و اقدامات لازم را انجام خواهيم داد تا از وقوع اين حوادث جلوگيري بشود.
سفراي دولتهاي مختلف که از وخامت اوضاع، دچار خوف شده بودند، به سبب تقدم و رياست چاکر، نزد اين حقير جمع شده و براي حفظ امنيت سفارتخانهها و همچنين بازگرداندن قزاقهايي که در اختيار سفرا بودند، خواستار حضور در نزد شاه و انجام اقداماتي در اين باره شدند. از اينرو اين حقير را به همراه سفراي اتريش و فرانسه براي انجام اين مأموريت انتخاب نمودند. چاکر براياينکه اذهان سفرا را به عاقبت مسئل? اشغال معطوف کنم از زاوي? انسانيت و مدنيت از سفرا سؤال کردم که آيا آمادگي داريد براي جلوگيري از سفک دماء ـکه با شرايط پيشآمده امکان نزديک شده است ـ اقدامات مشترک و تأثيرگذاري انجام دهيم؟ با توجه به اينکه سفير روسيه و وزير مختار دولت انگليس اعلام کردند که دستورات و اوامر مخصوص و ويژهاي را از سوي دولتهاي متبوعشان دريافت ميکنند، بدين جهت هيئت سفرا از انجام اقدامات مشترک در اين خصوص صرفنظر کردند. بر اساس قراري که هيئت سفرا گذاشته بودند، روز بعد با دو سفير مذکور پيش شاه رفتيم و از وي دربار? حفاظت از سفارتخانهها و بازگرداندن قزاقها، مکتوبي طلب نموديم که مورد درخواست هيئت بود و مورد موافقت شاه هم قرار گرفت. بعد به نوب? خود بر مبناي اسباب معروضه از نتايج وخامتبار سفک دماء که احتمال وقوع آن شدت يافته بود، سخن رانده و به شاه توصيه نمودم تا حدّ امکان مانع از وقوع چنين رخدادي بشود. با اين اقدام چاکرانه، به رغم برداشتهاي مختلف، ذهنيت مثبيت دربار? دفاع و همدلي سلطنت والا[ي عثماني] در ايران به وجود آمد.»
درباره نويسنده کتاب «مشروط? ايران به روايت آرشيو عثماني»
حسن حضرتي نويسنده، مترجم و دانشيار تاريخ دانشگاه تهران است. او سال 1349 در مرند به دنيا آمد. حضرتي تحصيلات کارشناسي را در رشت? تاريخ دانشگاه شهيد بهشتي گذراند و کارشناسي ارشد و دکتراي خود را از دانشگاه تهران دريافت کرد.
آثار تأليفي حسن حضرتي عبارتند از: «تأملاتي در علم تاريخ و تاريخنگاري اسلامي»، «اسلام و ايران بررسي تاريخي (مجموعه مقالات)»، «مأخذشناسي توصيفي تاريخ تشيع اماميه در ايران»، «مشروطه ايران و عثماني: بررسي تطبيقي»، «دانش تاريخ و تاريخ نگاري اسلامي»، «مشروط? عثماني»، «روش پژوهش در تاريخشناسي»، «گفتگوهايي در باب تاريخشناسي» و «تاريخنگاري».
از آثار ترجمه شد? حسن حضرتي ميتوان به کتابهاي «نقد تاريخي (روايت بوم محور از تاريخ ورزيعلمي مسلمانان)»، «تاريخ جديد ترکيه»، ن«هاد شيخالاسلام در دولت عثماني»، «مرجع شناسي تاريخ سلجوقيان» و «نامههاي ايران» اشاره کرد.
درباره چاپ و نشر کتاب «مشروط? ايران به روايت آرشيو عثماني»
کتاب «مشروط? ايران به روايت آرشيو عثماني» از سوي نشر لوگوس براي علاقهمندان چاپ و منتشر شده است.
