کتاب «سه استاد» نوشت? جعفر مدرس صادقي
اداي احترام به سه نويسنده مطرح معاصر، همراه با ارزيابيِ آثار داستانيشان. جعفر مدرس صادقي در کتاب «سه استاد» سراغ آثار سه نويسندهاي رفته که هرکدام در قصهنويسي سبکوسياق خاص خود را داشتند که بيشباهت به رسم رايج زمانهشان بود. کتاب «سه استاد» درباره ابراهيم گلستان، شميم بهار و قاسم هاشمينژاد است و مروري بر کارنام? اين سه نويسنده و بررسي اينکه هرکدام از اين سه تن در قصهنويسي ايران چه کردهاند و چه دستاوردي از خود بهجا گذاشتهاند و نقاط مثبت و منفي کارشان در قصهنويسي کجاست.
بر پيشاني کتاب «سه استاد» يادداشتي کوتاه درباره سه نويسندهاي که موضوع اين کتاباند درج شده که بيانگر دليل پرداختن مدرس صادقي به اين سه نويسنده و بررسي آثارشان است. در اين يادداشت ميخوانيد: «براي نسلي که از اوايل دههي پنجاه خورشيدي به عرصه رسيد و سر از لاک خودش بيرون آورد، اين سه تن سهتا از شاخصترين قلّهها بودند. تن ندادند به آن جرياني که داشت همه چي را به يک طرف ميبرد، تن ندادند به سليقههاي مسلّط و معمول و سوار هيچ موجي نشدند. هر کدام راه خودش را رفت و کار خودش را کرد.
اين اداي دين شاگرديست به استاداني که هرگز به دنبال لشکرکشي نبودند و هيچ تلاشي هم در اين راستا به خرج ندادند. هر کدام براي خودش سرداري بود – هرچند بيسپاه و تنها.»
مروري بر کتاب «سه استاد»
کتاب «سه استاد» چه بسا به خاطرِ نامش خواننده را به اين فکر بيندازد که لابد با کتابي سراسر ستايش از سه نويسنده معاصر، که امروزه هر يک نامي و شهرتي در قصهنويسي معاصر ايران دارند، مواجه خواهد بود. با خواندن کتاب اما درمييابيم که چنين نيست و مدرس صادقي، ضمن اداي احترام به ابراهيم گلستان و شميم بهار و قاسم هاشمينژاد، قصههاي آنها را بهلحاظ فني و از چشم منتقدي که خود قصهنويس است و چموخم قصهنويسي را تجربه کرده، مورد ارزيابي نقادانه قرار داده و نقاط مثبت و منفي کارشان را بيتعارف بيان کرده است. کتاب «سه استاد» مواجههاي بيتعارف و در عين حال محترمانه با سه نويسندهاي است که هر وقت در مقام منتقد سخن گفتهاند بيتعارف بودهاند و حرفشان را راحت و بيپردهپوشي بيان کرده و نوشتهاند. ابراهيم گلستان، که خود دستي در نقدنويسي داشته، در نقدها و نيز در نامهها و گفتوگوهايش همواره صريح و بيتعارف حرف زده است، شميم بهار نيز در مقام منتقد ادبي و سينمايي هميشه صريح مينوشت و همچنين قاسم هاشمينژاد که مجموع? مرورهاي انتقادياش بر آثار نويسندگان معاصر نشانگر صراحت اوست. مدرس صادقي نيز سعي کرده در مواجهه با سه نويسندهاي که برايشان احترام زيادي قائل است بيتعارف سخن بگويد و قصههاي آنها را به عيار قصه و ساختمان قصه و نه چيزِ ديگر بسنجد و عيبوحسن اين قصهها را باهم ببيند.
کتاب «سه استاد» از پنج جستار تشکيل شده که عبارتند از: «قصّه و حکايت و داستان»، «شيرازِ نازِ من کجا رفتهست: از آذر، ماه آخر پاييز تا خروس»، «عاشقانههاي تهران: از دههي چهل تا قرنها بگذشت»، «حقيقت خاک: فيل در تاريکي و خيرالنسا» و «هميشه حق با قاسم بود».
جستار نخستِ کتاب بهواقع مقدمهاي است که نويسنده در آن از سه نويسندهاي گفته که در کتاب «سه استاد» آثارشان را ارزيابي کرده است. مدرس صادقي در اين مقدمه به زباني شيرين که گاه به قصه پهلو ميزند از ابراهيم گلستان و شميم بهار و قاسم هاشمينژاد ميگويد و بعد از آن در سه جستار بعدي کتاب «سه استاد» جداجدا به مرور آثار هر يک از اين سه نويسنده ميپردازد. نخست قصههاي ابراهيم گلستان را از نخستين مجموعه داستانش، «آذر، ماه آخر پاييز»، تا قص? بلند «خروس» بررسي ميکند. بعد از آن در جستاري جداگانه به قصههاي شميم بهار، از قصههاي کوتاه قديمياش که در مجموعهاي به نام «دههي 40 و مشقهاي ديگر» بازچاپ شدهاند تا قص? بلند «قرنها بگذشت» که قصهاي تازه از اوست و اواخر سال گذشته منتشر شده، ميپردازد و در جستار چهارم هم به «فيل در تاريکي» و «خيرالنسا» از قاسم هاشمينژاد. جستار پنجم و پاياني کتاب نيز که بهعنوان پيوست منتشر شده حکايت آشنايي و دوستي جعفر مدرس صادقي با قاسم هاشمينژاد است و خاطراتي از او که به شيوهاي قصهوار نقل شده است.
کتاب «سه استاد» در نشر مرکز منتشر شده است.
درباره جعفر مدرس صادقي، نويسنده کتاب «سه استاد»
جعفر مدرس صادقي، متولد 1333 در اصفهان، داستاننويس، ويراستار، جستارنويس، منتقد ادبي، مترجم و روزنامهنگار ايراني است. مدرس صادقي در سال 1351، بعد از اتمام تحصيلات متوسطه در اصفهان، براي ادام? تحصيل به تهران رفت. کار روزنامهنگاري را از 23 سالگي شروع کرد. از سال 1353 در روزنام? «آيندگان» به کار ترجمه و معرفي و نقد کتاب مشغول شد. مدتي هم با قاسم هاشمينژاد در انتشارات مرکز اسناد آسيايي بهعنوان ويراستار و ناظر چاپ کار کرد و چندي نيز، باز با هاشمينژاد، در روزنام? «اطلاعات» و بهعنوان گزارشنويس. نخستين قصههايش در مجل? «رودکي» چاپ شد. در سال 1356 اولين مجموعه داستانش، با عنوان «بچهها بازي نميکنند»، را منتشر کرد و سه سال بعد، در سال 1359، نخستين رمانش را با عنوان «نمايش» که رماني کوتاه بود. شهرت او اما با رمان کوتاه «گاوخوني» رقم خورد. رماني که بعدها فيلمي هم براساس آن و به همين نام به کارگرداني بهروز افخمي ساخته شد. از ديگر آثار داستاني او ميتوان به رمانهاي «کلهي اسب»، «سفر کسرا»، «شريک جرم» و «آب و خاک» و از مجموعه داستانهايش ميتوان به «قسمت ديگران»، «کنار دريا، مرخصي و آزادي»، «آنطرف خيابان» و «وقايع اتفاقيه» اشاره کرد.
مدرس صادقي همچنين در مقام ويراستار مجموعهاي از متون کهن فارسي را به شکلي که خواندن آن براي مخاطب عادي آسانتر باشد ويرايش و در مجموعهاي به نام «مجموعهي بازخواني متون» منتشر کرده است. از جمله کتابهايي که به ويرايش او در اين مجموعه منتشر شده ميتوان به «ترجمهي تفسير طبري»، «مقالات شمس»، «سيرت رسولالله»، «قصههاي شيخ اشراق» و «تاريخ بيهقي» اشاره کرد.
در زمين? ترجمه نيز کتابي با عنوان «لاتاري، چخوف و داستانهاي ديگر» به ترجم? مدرس صادقي و با مقدمهاي از او منتشر شده که ترجم? هفت قصه از هفت نويسنده مطرح و شش مقاله است.
از مدرس صادقي کتابي هم به نام «اندر آداب نوشتار» منتشر شده که جستارهايي است درباره نوشتار و رسمالخط فارسي.
رتب? کتاب «سه استاد» در گودريدز: 4 از 5.
