چالش اندیشه عربی معاصر

کتاب «چالش اندیشۀ عربی معاصر» نوشته محمد عابد جابری
کتاب «چالش اندیشۀ عربی معاصر» نوشته محمد عابد جابری ضرورت نقدعقل را بررسی کرده و چالش‌های مرتبط با آن را تحلیل می‌کند. اثر چهارگانه نقد عقل را با دستاوردهای نوین بررسی کرده است. محمد عابد جباری در کتابش به ارائه راهکار مسائلی در چهارگانه نقد عقلی پرداخته است. نویسنده در کتاب «بررسی تحلیل انتقادی خطاب معاصر عربی» مسئله را نشان می‌دهد و به نقد عقلی می‌پردازد، سپس در کتاب حاضر راه‌حل مسائل را بیان می‌کند. بهتر است بدانید: مطالعه‌ی کتاب «چالش اندیشه عربی معاصر» نیاز به درک اندیشه‌ی نویسنده و آشنایی با طرح فکری او دارد.
درباره کتاب «چالش اندیشۀ عربی معاصر»
کتاب دو مقدمه و 10 فصل دارد. مسائلی مانند: اصالت و معاصرت، سکولاریسم، معنویت، وحدت، ملیت و.. با توجه به نقد عقل اندیشنده‌ی آن در فصل‌های مذکور مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند.
فصل اول «چالش اصالت و معاصرت در اندیشۀ عربی جدید و معاصر: نزاع طبقاتی یا مشکل فرهنگی» نام دارد. در این بخش با زیر فصل‌هایی رابطه‌ی میان اندیشه و واقع را چگونه دریابیم، تقلیل‌گرایی رابطه‌ی اندیشه و واقعیت در تقسیم‌بندی‌های رایج، وضعیت چالش‌ نهضت عربی و دیگر مباحث پیوسته به آن بررسی و شرح داده می‌شوند. عنوان فصل دوم کتاب «بحران ابداع در اندیشه‌ی عربی معاصر: بحران فرهنگی... بحران عقل؟» است. در این فصل ابداع چیست؟ بحران ابداع چیست؟، سیاست و علم در فرهنگ عربی، شروط عبور از بحران و... برای مخاطب ارائه می‌شوند. در فصل سوم با نام «آینده‌ی اندیشه‌ی عربی و چالش پیشرفت و وحدت» با دسته‌بندی مباحثی چون اندیشه و فرهنگ: کل و جزء و خاص و عام، واقعیت آموزش و فرهنگ در اندیشه‌ی عربی و... بررسی می‌شوند. «باز تأسیس اندیشه‌ی وحدت در آگاهی عربی»، «روشنفکر عربی و چالش نهضت: رویکرد آینده‌نگرانه»، «طرح تمدن عربی: بین فلسفه‌ی تاریخ و آینده پژوهی»، «عرب و غرب در آستانه‌ی عصر فناوری» عناوین فصل چهارم تا هفتم کتاب هستند که با مباحث مربوط به عناوین شرح داده می‌شوند. فصل هشتم «معنویت ضروری است... ولی به چه به معنا؟» نام دارد و به معنویت در مرجع عربی ـ اسلامی می‌پردازد. در نهایت کتاب در فصل‌های نهم و دهم با عنوان «انقلاب 23 بولیو و طرح ملی‌گرایی عربی در مواجهه با تهدیدات آینده» و «اندیشه عربی و جهان فردا» نقش اندیشه را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.
در بخشی از کتاب آمده است:
استعمار فرهنگ ملل مستعمره را تخریب می‌کند و یا دست‌کم در راستای نابودی آن عمل می‌کند و مانع رشد آن می‌شود و در برابر فرهنگ خود را عرضه می‌کند و حتی آن را چونان فرهنگ جهانی یا دست‌کم فرهنگ جهان متمدن معرفی می‌کند. ملل مستعمره نیز در واکنش بدان در جریان مبارزه برای استقلال به سمت احیاء «فرهنگ ملی» می‌روند تا بر هویت خود تأکید کنند و عناصر شخصیتی خود را حفظ کنند.
طبیعی است که آگاهی بدین تخریب فرهنگی استعمارگر در درجه نخست توسط نخبگان روشنفکر صورت می‌گیرد. در نتیجه واکنش بدین تخریب نیز که در «احیاء فرهنگ ملی» و تلاش برای آن نمودار می‌شود از اساس واکنشی نخبه‌‌گرایانه است. منظور از تمرکز بر نخبه در اینجا به حاشیه راندن جمهور و تقلیل نقش ایشان نیست. بلکه منظور از نخبه تأکید بر صفت جلوداری و زعامت او در حوزه فکری و فرهنگی است که همان نقش روشنگری پنهان و آشکار او در آگاهی جماهیر و ایستادگی او در جایگاه معارض با نظام حاکم به خصوص نظام استعماری است که با طرح نظام بدیل ملی اساس آن را برای آینده تشریح می‌کند.
این همان چارچوب عام تاریخی چالش اصالت و معاصرت است: چالش فکری که از اساس مخصوص نخبه روشنفکر است و به تمام کشورهای جهان سوم تعمیم می‌یابد. ولی در درون چارچوب عام مذکور می‌بایست وضعیتی باشد که بدان به عنوان وضعیت وطن عربی خصوصیت متمایزی بخشد. زیرا استعمار نتوانست در بلاد عربی فرهنگ عربی اسلامی را از بین برد و آثار آن محو و نابود شد.
درباره نویسنده کتاب «چالش اندیشۀ عربی معاصر»
محمد عابد جابری به عربی (محمد عابد الجابری) استاد فلسفه و اندیشه‌ی عربی اسلامی، روشنفکر معاصر جهان عرب است. او سال 1936 در مراکش به دنیا آمد. عابد الجابری دیپلم مطالعات عالی فلسفه دارد و سپس در دانشکده ادبیات تا مقطع دکتری با موضوع دولت در فلسفه تحصیل کرد. برنامه‌های تحقیقی و پژوهشی او شامل چهار کتاب با عنوان «نقد عقل عربی» هستند. او معتقد است که نقد عقل عربی زمینه را برای خوانشی علمی و آگاهانه فراهم می‌کند. جابری همچنین عقل عربی را ثمره‌ی فرهنگی که بر سه نظام معرفتی نظام زبانی عربی یا بیان، نظام غنوسی ایرانی هرمسی یا عرفان و نظام عقلانی یونانی یا برهان استوار است می‌داند.
برخی از آثار محمد عابد جابری عبارتند از: «نقد عقل سیاسی در اسلام»، «نقد عقل عربی، تکوین عقل عربی»، «خوانشی نوین از فلسفۀ ابن رشد»، «عصبیت و دولت: ویژگی‌های نظریه ابن خلدون درباره تاریخ عربی اسلامی» و...
درباره ترجمه فارسی کتاب «چالش اندیشۀ عربی معاصر»
کتاب «چالش اندیشۀ عربی معاصر» را احسان پشت‌مشهدی به فارسی برگردانده است. چاپ و نشر کتاب را انتشارات آس به عهده داشته است.