مرد ولگرد

رمان «مردِ وِلگرد» اثر یوسف آتیلگان
حکایت تنهایی و سرگشتگی انسان مدرنِ شهرنشین در استانبولِ دهۀ 50 میلادی. رمان «مردِ وِلگرد»، با عنوان اصلی Aylak Adam، از مهم‌ترین رمان‌های یوسف آتیلگان است. این رمان، داستان مردی‌ست که در خیابان‌ها و کوچه‌پس‌کوچه‌های استانبول می‌گردد. شخصیت اصلی رمان «مردِ وِلگرد» مردی تنهاست که گویی جفتِ خود را در ازدحام شهر می‌جوید. او هم هدفی دارد و هم بی‌هدف می‌نماید. چه بسا آنچه می‌جوید در همان گشت‌وگذارِ بی‌هدف سرانجام پیدا شود. یوسف آتیلگان در رمان «مردِ وِلگرد» از خلال روایت قصۀ مردی این‌چنین، تصویری از استانبولِ دهۀ 50 میلادی نیز به دست می‌دهد.
رمان «مردِ وِلگرد» کندوکاوی در درون انسانِ سرگردانی‌ست که گویا معنای زندگی را در هیاهوی روزمرگیِ زندگی مدرنِ شهری گم کرده است.
متن اصلی رمان «مردِ وِلگرد» اولین بار در سال 1959 منتشر شده است.

مروری بر رمان «مردِ وِلگرد»
رمان «مردِ وِلگرد» اگرچه با روایت اول‌شخص آغاز می‌شود، اما کمی بعد از شروع رمان، من ـ راوی جای خود را به سوم‌شخصِ محدود به ذهن شخصیت اصلی رمان می‌دهد و این سوم‌شخص، شخصیت اصلی رمان «مردِ وِلگرد» را دنبال می‌کند؛ شخصیتی کلافه و سرگشته و خسته و تنها، با سری پُر از پرسش و درگیری و کشمکش، که سرگردان در کوچه‌ها و خیابان‌های استانبول می‌گردد و آدم‌ها و پنجره‌ها و مناظرِ پیش چشمش را رصد می‌کند. این‌گونه است که پابه‌پای شخصیت اصلی رمان «مردِ وِلگرد» به سینماها، کافه‌ها، آتلیه‌ها و دیگر اماکن عمومی می‌رویم و زندگی شهری در استانبولِ دهۀ 50 میلادی را تماشا می‌کنیم و همچنین شخصیت اصلی رمان را در خلوتش به تماشا می‌نشینیم و می‌بینیم که خلوتِ او پُر است از ازدحامِ افکار و خاطرات و خیالات جورواجور که در تنهایی به او هجوم می‌آورند. شخصیت رمانِ «مردِ وِلگرد» آدم‌ها را تماشا می‌کند و خیال می‌بافد و حین خیالبافی و قدم‌زدن در کوچه‌ها و خیابان‌ها، دنبال گمشده‌ای می‌گردد؛ دنبال زنی که انگار یافتن او به زندگی‌اش معنایی خواهد داد. او خاطره‌ای را از سال‌های دور با خود حمل می‌کند و انگار تصویری منطبق با زنِ آن خاطره می‌جوید.
رمان «مردِ وِلگرد» داستان تنهایی در میان ازدحام است؛ داستان بی‌رابطگی در متن زندگی مدرن و داستان روابط عاطفیِ گذرا و کوتاه‌مدت که درد تنهایی را تسکین نمی‌دهند. شخصیت اصلی این رمان، مردی اهل کتاب و هنر است؛ مردی که نقاشی و سینما و کتاب و موسیقی را دوست دارد و در آتلیۀ یکی از دوستانش مدل نقاشی است. او بیکار در خیابان‌ها می‌گردد و پرسه می‌زند و آدم‌ها را تماشا می‌کند. آتیلگان در رمان «مردِ وِلگرد» داستان کلافگی این آدمِ تنها و بدون هدف را روایت می‌کند؛ آدمی که گویی از روزمرگی به ستوه آمده است و خواهان تغییر و دگرگونی‌ست، اما در عین حال خسته‌تر از آن می‌نماید که امیدی داشته باشد و بتواند دست به اقدامی بزند.
در قسمتی از رمان «مردِ وِلگرد» می‌خوانید: «... در تاریکی هنگام خروج از درِ پشتی سینما، که به کوچه‌ای تنگ باز می‌شد، انگار خودش نبود، انگار کس دیگری بود. با خود فکر کرد: "توی دوره‌زمونۀ ما مخلوق کوتاه‌عمری زندگی می‌کنه که آدم‌های قرن‌های گذشته نمی‌شناختن: انسان بیرون‌آمده از سینما. فیلمی که دیده کاری باهاش کرده که دیگه فقط به منافع خودش فکر نمی‌کنه. با دیگران آشتیه. ازش انتظار می‌ره کارهای بزرگی انجام بده. اما در عرض پنج یا ده دقیقه می‌میره. کوچه پُره از آدم‌هایی که از سینما بیرون نیومده‌ان؛ با چهره‌های پریشون، با تردیدها و راه رفتن‌های موذیانه‌شون اول اون مخلوق رو ورانداز می‌کنن و بعد طرف وسطشون ذوب می‌شه." به ساعتش نگاه کرد: پنج دقیقه به چهار و نیم مانده بود. "بهتره برم خونه کتاب بخونم." به سمت ایستگاه رفت. "من راه نجات این‌ها رو بلدم. باید سالن‌های درندشت سینما بسازن که همۀ آدم‌های دنیا توشون جا بشن؛ اون‌وقت همه با هم یه فیلم خوب می‌بینن و بعد می‌ریزن توی خیابون و..." به آنچه در سرش گذشت خندید. کسانی که در ایستگاه بودند سر چرخاندند و نگاهش کردند. زنی ابروهایش را در هم کشید. همه می‌دانستند در خیابان هیچ‌کس با خود بلند بلند نمی‌خندد. "عجب آدم‌هایی‌ان. خندیدم که خندیدم، به شما چه؟" نتوانست آنجا بماند، به راه افتاد. دیگر دلش نمی‌خواست به خانه برود. مردِ از سینما بیرون‌آمده درونش را کشته بودند. فقط آن بُعد کلافه و عصبانیِ وجودش سالم مانده بود...»

درباره یوسف آتیلگان، نویسنده رمان «مردِ وِلگرد»
یوسف آتیلگان (Yusuf Atılgan)، متولد 1921 و درگذشته به سال 1989، داستان‌نویس و نمایشنامه‌نویس اهل ترکیه است. آتیلگان از پیشگامان داستان مدرنِ ترکیه است. مسائل روانشناختی و پرسش از معنای زندگی از مضامین اصلی آثار آتیلگان‌اند. به جز رمان «مردِ وِلگرد»، رمان «هتل آنایورت» نیز از آثار شاخص و معروف اوست.

درباره ترجمۀ فارسی رمان «مردِ وِلگرد»
رمان «مردِ وِلگرد» با ترجمۀ پری اشتری در نشر خوب منتشر شده است. پری اشتری متولد 1362 است. کتاب‌های «حلبی»، «آن‌ها که با بازی‌ها زندگی می‌کنند»، «بی‌قراری» و «سفر با الیا کازان» از دیگر ترجمه‌های او هستند.
از رمان «مردِ وِلگرد» ترجمۀ دیگری هم با عنوان «پرسه‌زن»، به قلم عین‌له غریب و در نشر چشمه منتشر شده است.

رتبۀ رمان «مردِ وِلگرد» در گودریدز: 4.29 از 5.