کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه؛ قصهي پرماجراي سرقت جواهرات» اثر رضا جولايي
رماني پرشخصيت و پرماجرا که وقايع آن در ايران عصر قاجار اتفاق ميافتد. رضا جولايي در کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه؛ قصهي پرماجراي سرقت جواهرات»، مثل بسياري از ديگر آثارش، سراغ تاريخ معاصر ايران رفته و رويدادي مهم را از اين تاريخ برگزيده و مجموعهاي از حوادث و آدمهاي خيالي و واقعي را در حاشيه و متن اين رويداد تاريخي و بهموازت آن پديدار کرده است.
کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» رمانيست پرماجرا با شخصيتهاي بسيار که دوره زمانيِ به توپ بستن مجلس، معروف به «يومالتوپ»، تا فتح تهران به دست مشروطهخواهان و خلع محمدعلي شاه قاجار از سلطنت و رفتنش به جانب روسيه را دربرميگيرد.
جولايي در کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» حالوهواي ايران و بهويژه تهران، در يک دوره حساس تاريخي را از منظر اشخاص گوناگونِ رمان ترسيم ميکند و همچنين، از خلال روايت داستان، تصويري از تهران عصر قاجار و سبک زندگي مردم در آن به دست ميدهد.
با کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه»، همراه با رضا جولايي و شخصيتهاي اين رمان، به تهران قديم و ايران عصر قاجار سفر ميکنيم و همچنين شمهاي از تاريخ استبداد و سرکوب و نيز آزاديخواهي و استبدادستيزي در ايران را به تماشا مينشينيم.
در کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» شخصيتهاي تاريخي و واقعي، دوشادوش شخصيتهاي خيالي و داستاني به نقشآفريني در رمان ميپردازند، چنانکه خود محمدعلي شاه نيز بهعنوان يکي از شخصيتهاي اين رمان، در کتاب ظاهر ميشود.
مروري بر کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه»
درست در روز به توپ بستن مجلس، دزداني به خان? شاپشالِ روسي، معلم محمدعلي شاه که بسيار در او نفوذ داشت، ميروند تا اتومبيلي را از خان? او بدزدند. کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» با شرح اين دزدي آغاز ميشود. دزدان را يکي از شاهزداگان اجير کرده است. آنها در خان? شاپشال دو سنگ قيمتي هم پيدا ميکنند و اين دو سنگ را براي خودشان برميدارند، اما اقبالشان چندان بلند نيست و به مخمصهاي ميافتند که رؤيايشان را بر باد ميدهد.
سرقت اتومبيل شاپشال و سارقان اين اتومبيل اما تنها واقعه و شخصيتهاي کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» نيستند و اين رمان انباشته از ماجرا و شخصيت است.
در کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» هم با شخصيتهايي از قعر جامعه مواجهيم و هم با شاهزادگان و اشراف و طبقات ممتاز و هم با روسها و انگليسيها، که در ايران عصر قاجار حضوري پررنگ داشتهاند.
کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» از منظر اين شخصيتهاي مختلف و متنوع روايت ميشود. يکي از شخصيتهاي اين کتاب، ليدي مارگارت ولينگتونِ باستانشناس و عضو امپريال کالج لندن است. او ميخواهد به حفاري در اطراف شهر ري بپردازد و بخشهايي از کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» از منظر او روايت ميشود.
گزارشها و راپُرتهاي سفارت انگليس بخشي ديگر از روايت کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» را تشکيل ميدهد.
خود تهران قديم را هم چه بسا بتوانيم يکي از شخصيتهاي کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» به حساب آوريم. در اين کتاب، تهران قديم تشخصي ويژه دارد. مثلاً جايي از رمان، محلهاي از تهران قديم معرفي ميشود و معرفيهايي از اين دست البته منحصر به معرفي يک محل? قديمي نيست و جولايي در کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» به معرفي ميراث فرهنگي و تاريخي ديگري هم، که در کتاب نقشي ايفا ميکنند و از آنها سخن ميرود، ميپردازد.
کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» همچنين با طنزي تلخ و نقادانه به تاريخ و نقش آن در زندگي مردم عادي ميپردازد و به اين موضوع که مردم عادي چگونه بازيچ? تاريخ و وقايع تاريخي ميشوند.
قدرت استبدادي نيز يکي از درونمايههاي ديگر کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» است. در اين کتاب ميبينيم که چطور در «يومالتوپ» از کُشته پُشته ساخته ميشود و نيز چطور محمدعلي شاه، که در آن روز با همدستي روسها اينهمه خون ريخته و بگير و ببند راه انداخته، خود از تاج و تخت به زير کشيده و آواره ميشود و راه روسيه در پيش ميگيرد.
کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه؛ قصهي پرماجراي سرقت جواهرات» در نشر چشمه منتشر شده است.
درباره رضا جولايي، نويسنده کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه»
رضا جولايي، متولد 1329 در تهران، داستاننويس، ويراستار، ناشر و مترجم ايراني است. جولايي متخصص نوشتن داستانهاي تاريخمحور است و وقايع داستانهايش عمدتاً در دوران قاجار و پهلوي اول و نيز اوايل پهلوي دوم اتفاق ميافتد.
در داستانهاي جولايي معمولاً يک واقع? مهم تاريخي، مثلاً يک ترور يا سرکوب سياسي، دستماي? قصهپردازي قرار ميگيرد و در متن اين واقعه و حول و حوش آن يا همزمان با آن، حوادثي داستاني رخ ميدهد و شخصيتهايي وارد ميدان ميشوند و سرنوشتهايشان بهنحوي با واقع? تاريخيِ محوري کتاب پيوند ميخورد. بعضي از اين شخصيتها، چهرههاي معروف تاريخياند و بعضي هم اشخاصي گمنام و زاده خيال نويسنده يا آميزهاي از واقعيت تاريخي و تخيل نويسنده.
از آثار داستاني رضا جولايي ميتوان به کتابهاي «سوءقصد به ذات همايوني»، «سيماب و کيمياي جان»، »شکوفههاي عناب»، «جامه به خوناب» و «بارانهاي سبز» و از ترجمههاي او ميتوان به کتابهاي «در جبههي غرب خبري نيست»، «ويليام شکسپير که بود؟»، «100 اکتشافي که جهان را تکان داد» و «هنرمندان بزرگي که بايد بشناسيد» اشاره کرد.
رضا جولايي بهخاطر آثار داستانياش جوايز مختلفي گرفته که از آن جمله ميتوان به لوح زرين و گواهي افتخار بهترين مجموعه داستان بعد از انقلاب براي مجموعه داستان «جامه به خوناب» و جايزه ادبي يلدا براي مجموعه داستان «بارانهاي سبز» اشاره کرد.
رتب? کتاب «خندهي خورشيد، اشک ماه» در گودريدز: 4.27 از 5.
