هرچه باداباد

کتاب «هرچه باداباد» اثر استیو تولتز
سومین و تازه‌ترین رمانِ نویسنده‌ی کتابِ محبوب و پرفروش «جزء از کل». کتاب «هرچه باداباد»، با عنوان اصلی Here Goes Nothing، رمانی‌ست تازه از استیو تولتز که متن اصلی آن همین تازگی و در سال 2022 منتشر شده و ترجمۀ فارسی‌اش نیز همزمان با چاپ آن در سراسر دنیا در ایران به چاپ رسیده است.
استیو تولتز در کتاب «هرچه باداباد» نیز با همان طنز سیاه و رویکرد فلسفی‌ که خوانندگان دو رمان دیگر او، یعنی «جزء از کل» و «ریگ روان» با آن آشنایی دارند، رمانی خلق کرده است که مخاطب را هم با وقایع داستانی درگیر می‌کند و هم با مسئله‌ای فلسفی مواجه می‌سازد.
تولتز این‌بار وضعیتی آخرالزمانی را پیش روی مخاطبان خود قرار داده و آدم‌های رمان‌اش را در چنین وضعیتی قرار داده است.
کتاب «هرچه باداباد» یک رمان فلسفی پُرکشش با حال‌وهوایی غریب است. تولتز در این رمان وضعیتی را پیش روی انسان مجسم می‌کند که در آن رویدادها تا ابد در چرخه‌ای دائمی تکرار می‌شود و آدمی را از این تکرار گریزی نیست.

مروری بر کتاب «هرچه باداباد»
کتاب «هرچه باداباد»، چنانکه در مقدمۀ پیمان خاکسار بر ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره شده، رمانی‌‌ست الهام‌گرفته از مفهوم «رجعت ابدی» در فلسفۀ نیچه؛ چنانکه در همین مقدمه توضیح داده شده، «رجعت ابدی بیان می‌کند که کیهان و تمامی موجودات و نیروها همواره در حال تکرار شدن بوده‌اند و همه‌چیز بی‌نهایت‌بار، به شکلی خودهمانند، تا ابد تکرار خواهد شد.»
مفهوم «رجعت ابدی»، که مفهوم محوری کتاب «هرچه باداباد» است، مفهومی‌ست ریشه‌دار در فلسفۀ یونان باستان. این مفهوم در فلسفه و نوشته‌های نیچه جایگاهی ویژه دارد. در مقدمۀ ترجمۀ فارسی کتاب «هرچه باداباد» نقل قولی از نیچه در همین باب آمده که برگرفته از کتاب «حکمت شادان» اوست و به گفتۀ پیمان خاکسار، مترجم کتاب «هرچه باداباد»، اولین قول نیچه درباره مفهوم رجعت ابدی است. این نقل قول چه‌بسا یاری‌گرِ خواننده در درک مفهوم محوری کتاب «هرچه باداباد» باشد.
نیچه می‌گوید: «اگر روزی یا شبی اهریمنی در تنهاترین تنهایی‌ات بر تو ظاهر شود و بگوید "این زندگی را که اکنون مشغول زیستنش هستی و آن را زیسته‌ای باید یک‌بار دیگر و بی‌شمار بار دیگر زندگی کنی و در آن هیچ‌چیز تازه نخواهد بود و همه‌ی رنج‌ها و خوشی‌ها و همه‌ی افکار و حسرت‌ها همه‌ی چیزهای خُردوکلان زندگی‌ات دوباره به تو بازخواهد گشت، به همان ترتیب و تسلسل – حتی این عنکبوت و این مهتاب میان درختان و حتی این لحظه و خود من. ساعت‌شنیِ جاودانِ وجود بلاانقطاع سروته می‌شود و تو هم همراهش، ای ذره‌ی غبار!" آیا خود را بر زمین نمی‌افکنی و دندان نمی‌سایی و نفرین نمی‌کنی اهریمنی را که این‌ها را بر زبان آورده؟...»
راوی کتاب «هرچه باداباد» یک مرد خلافکار مقتول است که از ورای مرگ سخن می‌گوید و به زندگی‌اش و آنچه بعد از مرگ‌اش رخ می‌دهد، می‌نگرد. او دریافته است که عقاید و شیوه زندگی‌اش همه اشتباه بوده و بابت زندگی‌ای که کرده و افکاری که در آن زندگی داشته، پشیمان است.
راوی در ابتدای کتاب «هرچه باداباد» این پشیمانی را از ورای مرگ بیان می‌کند و آن‌گاه بر سرِ داستان می‌شود. داستان با لحظه‌ای شروع می‌شود که راوی در خانه نیست و مردی به درِ خانه او می‌آید و به همسرش می‌گوید قبلاً در این خانه زندگی می‌کرده و می‌خواهد از محل زندگی گذشته‌اش بازدیدی کند.
همسر راوی، مرد غریبه را، با اکراه و بعد از اینکه مرد می‌گوید که مرگش نزدیک است، به خانه راه می‌دهد اما از حضور او قدری نگران و دلواپس است. بعدها درمی‌یابیم که این مرد غریبه کیست و چه ربطی به راوی مُرده کتاب «هرچه باداباد» دارد.
از خلال روایت و ماجرای همین راویِ مُرده است که وارد چرخۀ تکرار و رجعت ابدی نیچه‌ای در کتاب «هرچه باداباد» می‌شویم و تولتز این‌گونه و با طنزی سیاه مسئله‌ای هستی‌شناختی را درباب کیهان و زندگی انسان و موجودات در جهان مطرح می‌کند.
در کتاب «هرچه باداباد» نیز، مانند دو رمان قبلی استیو تولتز، با دغدغه‌های فلسفی مربوط به مرگ و زندگی مواجهیم. مسئله اما در کتاب «هرچه باداباد» یک‌بار متولد شدن و یک‌بار زیستن و یک‌بار مردن نیست. مسئله، آن چرخۀ ابدی و تکرار رویدادها در نظام کیهانی‌ست؛ چرخه‌ای که انسان در آن گرفتار است و نمی‌تواند از آن خلاصی یابد.

درباره استیو تولتز، نویسنده کتاب «هرچه باداباد»
استیو تولتز متولد سال 1972 در سیدنی استرالیاست. تولتز از کودکی و نوجوانی شیفتۀ نوشتن بود، اما در این کار مدام با شکست مواجه می‌شد و هرچه را که می‌نوشت نیمه‌کاره رها می‌کرد.
بعد از دانشگاه باز به نوشتن ادامه داد تا بلکه در مسابقه‌ای برنده شود. اما سرانجام رویایی را که تحقق آن محال می‌نمود به یکسو نهاد و دست از نوشتن کشید و به کارهای دیگری پرداخت. این اما پایان کلنجار تولتز با ادبیات و نوشتن نبود. بعد از اشتغال به کارهای گوناگون در کشورهای مختلف، باز بر سرِ رویای نخست آمد. گویی دیگر برایش مسلم شد که راهی جز نوشتن ندارد؛ پس این بار جدی‌تر دست‌به‌کار شد و با عزمی جزم‌تر شروع به کار نوشتن کرد و اولین رمانش شد همین رمان «جزء از کُل» که بسیار مورد استقبال قرار گرفت.
استیو تولتز بعد از رمان «جزء از کُل» رمان «ریگ روان» را نوشت که در سال 2015 منتشر شد و بعد هم همین کتاب «هرچه باداباد» را که تازه‌ترین رمان اوست.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «هرچه باداباد»
کتاب «هرچه باداباد» با ترجمه و مقدمۀ پیمان خاکسار در نشر چشمه منتشر شده است.
پیمان خاکسار، متولد 1354 در تهران، مترجم ادبی و تدوینگر سینما و تلویزیون است. خاکسار تحصیلکردة سینماست. او کار ترجمه را با ترجمۀ منتخبی از اشعار چارلز بوکوفسکی آغاز کرد. این اشعار در کتابی با عنوان «سوختن در آب، غرق شدن در آتش» در نشر چشمه منتشر شد. خاکسار بعد از این کتاب سراغ ترجمۀ آثار داستانی ادبیات انگلیسی‌زبان رفت و به طور حرفه‌ای به این کار پرداخت.
«عامه‌پسند» و «هالیوود» از چارلز بوکوفسکی، «اصلاحات» از جاناتان فرنزن، «یکی مثل همه» از فیلیپ راث، «سومین پلیس» از فلن اوبراین و «اتحادیۀ ابلهان» از جان کندی تول از دیگر آثار داستانی ترجمه‌شده به قلم پیمان خاکسار هستند. او، به غیر از کتاب «هرچه باداباد»، دو رمان دیگر استیو تولتز، یعنی «جزء از کُل» و «ریگ روان»، را نیز به فارسی ترجمه کرده است.

رتبۀ کتاب «هرچه باداباد» در گودریدز: 3.90 از 5.