جهان نمایش 29: نمایشنامه پری دریایی

کتاب «پری دریایی» نوشتۀ پالی تیل
نمایش‌نامه‌ای براساس قصۀ «پری دریایی کوچولو» نوشتۀ هانس کریستیان آندرسن. پالی تیل در کتاب «پری دریایی» اقتباسی مدرن و تئاتری از قصه‌ای مشهور و قدیمی ارائه داده است.
کتاب «پری دریایی»، با عنوان اصلی Mermaid، نمایش‌نامه‌ای است که مخاطبان آشنا با قصۀ قدیمی و معروف «پری دریایی کوچولو» از هانس کریستیان آندرسن را با روایت و برداشتی متفاوت و نو و امروزی از این قصه مواجه می‌کند و بابی تازه را به این قصه می‌گشاید.
اگر بپذیریم که در مواقعی اقتباس از یک اثر قدیمی و معروف، می‌تواند مواجهه‌ای نقادانه با آن اثر و نیز مواجهه‌ای نقادانه با دنیای امروز، از طریق آن اثر، باشد و ابعادی تازه و ناگفته از قصه‌ای قدیمی را کشف کند و آن ابعاد تازه و ناگفته را پیشِ روی مخاطب بگذارد و ظرفیت‌هایی از آن قصه را که قابلیت نو و امروزی شدن دارند شناسایی و از آن‌ها استفاده کند، می‌توان گفت که کتاب «پری دریایی» نیز مواجهه‌ای از این دست با یک قصۀ معروف قدیمی است.
پالی تیل در کتاب «پری دریایی» قصۀ هانس کریستیان آندرسن را امروزی کرده و جانی تازه به این قصۀ قدیمی داده است.
متن اصلی کتاب «پری دریایی» اولین بار در سال 2015 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «پری دریایی»
کتاب «پری دریایی» نمایش‌نامه‌ای است در دو پرده و همراه با یادداشتی کوتاه از پالی تیل درباره اجرای این نمایش‌نامه. چنانکه پیش‌تر اشاره شد، کتاب «پری دریایی» یک اقتباس مدرن از قصۀ «پری دریایی کوچولو» از هانس کریستیان آندرسن است. برای همین، اگر با آن قصۀ قدیمی آشنا هستید، وقت خواندن کتاب «پری دریایی» از اینکه پری دریایی کوچولوی قصۀ هانس کریستیان آندرسن، که در آن قصه دُمِ ماهی داشت و در دریا می‌زیست، در نمایش‌نامۀ پالی تیل یک دختربچۀ سیزده‌سالۀ امروزی است که موبایل دارد و در یک منطقۀ پرت ساحلی در انگلستان امروز زندگی می‌کند و وضع مالی‌اش هم چندان خوب نیست و سخت هم شیفتۀ دریا و پری‌های دریایی است، تعجب نکنید. همچنین تعجب نکنید اگر در این نمایش‌نامه دیدید که حرف بمب‌گذاری‌های انتحاری و دیگر موضوعات و عناصر مختص دنیای معاصر به میان می‌آید.
پالی تیل در کتاب «پری دریایی»، با نگاه به قصۀ هانس کریستیان آندرسن درباره یک پری دریایی که می‌خواهد انسان شود و در این راه تن به مخاطراتی می‌دهد، تصویری از مسائل جهان امروز به دست می‌دهد و به نقد جامعۀ سرمایه‌داری و مصرفی و دلمشغولی‌ها و دلواپسی‌های مختص چنین جامعه‌ای می‌پردازد و برای نمایش این جامعه، وارد مکالمه‌ای خلاقانه با قصه‌ای قدیمی می‌شود.
تیل در کتاب «پری دریایی» سلسله‌مراتب قدرت و تبعیض‌های برآمده از آن را هم مورد انتقاد قرار می‌دهد. او خود در مصاحبه‌ای که ترجمۀ آن در پایان ترجمۀ فارسی کتاب «پری دریایی» آمده است، درباره هدفش از نوشتن کتاب «پری دریایی» گفته است که در این نمایش‌نامه می‌خواسته ما انسان‌ها «دنیای خودمان را، با همۀ چیزهای عجیب و غریبش» از نگاه پریان دریایی ببینیم. تیل در بخشی از این مصاحبه می‌گوید: «می‌خواستم ببینیم چه سلسله‌مراتب بی‌منطقی در جوامع انسانی وجود دارد و چگونه برخی آدم‌ها صرفاً برحسب تصادف در خانواده‌ای به دنیا می‌آیند که به آن‌ها شأن و منزلت می‌بخشد، در حالی که بقیه کاملاً بی‌ارزش به حساب می‌آیند. می‌خواستم ویژگی‌های عجیب و غریب خانواده سلطنتی و تبعیض‌های جنسیتی‌اش را ببینیم که پرنس‌ها را به جنگ می‌فرستد و پرنسس‌ها را با لباس‌های گران‌قیمت می‌آراید تا از مردم دسته‌گل بگیرند و برای جمعیت دوستداران خود دست تکان بدهند.»

درباره پالی تیل، نویسنده کتاب «پری دریایی»
پالی تیل (Polly Teale)، متولد 1962، کارگردان تئاتر و نمایش‌نامه‌نویس بریتانیایی است. از دیگر آثار او نمایش‌نامۀ «جین ایر»، براساس رمان «جین ایر» شارلوت برونته، و نیز نمایش‌نامه‌ای‌ست به نام «برونته» که درباره زندگی خواهران برونته است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «پری دریایی»
کتاب «پری دریایی»، به همراه مصاحبه‌ای با پالی تیل درباره این نمایش‌نامه، با ترجمۀ مزدک بلوری در نشر نی و در مجموعۀ «جهانِ نمایش» منتشر شده است. «جهانِ نمایش» عنوان مجموعه کتاب‌هایی است که زیر نظر رضا رضایی و با همکاری رحمان سهندی در نشر نی و در زمینۀ تئاتر و ادبیات نمایشی منتشر می‌شود. این مجموعه، چنانکه در توضیح آن آمده است، «مجموعه‌ای است از متن‌هایی که برای صحنۀ نمایش یا درباره آن نوشته شده‌اند. انواع نمایش‌نامه، چه برای اجرا و چه صرفاً برای خوانده شدن، از جمله نمایش‌نامه‌هایی با اقتباس از آثار ادبی یا سینمایی، و نیز متن‌های نظری در حوزه درام و نقد آثار نمایشی، در این مجموعه جای می‌گیرند.»
دکتر مزدک بلوری، مترجم کتاب «پری دریایی»، متولد 1355 در کرمانشاه است. بلوری استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی گروه مترجمی زبان انگلیسی دانشگاه علامه طباطبایی و مترجم و پژوهشگر ترجمه است. او دارای دکترای مترجمی زبان از دانشگاه علامه طباطبایی است. بلوری، در حوزه کار پژوهشی، بیشتر بر تحقیق در زمینۀ وجوه فرهنگی و جامعه‌شناختی و ادبی ترجمه متمرکز است.
از ترجمه‌های مزدک بلوری می‌توان به کتاب‌های «باتلاق شنی»، «نقاب»، «عمه میم و ماجراجویی‌های جسورانه»، «برونته»، «تابستان»، «زنِ اسیر»، «چرخش فرهنگی در مطالعات ترجمه»، «رابرت کندی از غرق‌شدن نجات یافت و چند داستان دیگر»، «خشم در هارلم» و نمایش‌نامۀ «جین ایر» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «پری دریایی» در گودریدز: 3.24 از 5.