تفسیر معاصرانه قرآن کریم 5
کهف، مریم، طه، انبیا، حج، مومنون، نور، فرقان

کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» (جلد پنجم)، به‌سرویراستاری سید حسین نصر و نوشتۀ جمعی از محققان
پنجمین مجلد از کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» که تفسیری محققانه و تازه از قرآن است. کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم»، با عنوان اصلی The Study Quran: A New Translation and Commentary، مجموعه‌ای است که در آن گروهی از محققان مسلمان غربی، به‌سرویراستاری سید حسین نصر، تفسیری از قرآن به دست داده‌اند که هم معاصر و امروزی است و هم ریشه در سنت‌های دین اسلام و فلسفه و علوم اسلامی دارد.
کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» تفسیری از قرآن است که با نگاه به انواع تفسیرهای کلاسیک و مهم و معتبر و تخصصی و معروف شیعی و سُنّی نوشته شده است. این کتاب، هم قرآن‌پژوهان و اسلام‌شناسانی را که به‌طور تخصصی با قرآن و سنت‌های اسلامی سروکار دارند به کار می‌آید و هم با این رویکرد نوشته شده که کتابی کاربردی باشد برای انسان امروزی که در دنیای مدرن زندگی می‌کند و پرسش‌هایی برای او مطرح است و به دنبال منبع و مرجعی برای پاسخ به این پرسش‌ها می‌گردد. در بخشی از مقدمۀ انشاء‌الله رحمتی بر ترجمۀ فارسی جلد اول کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» دربارۀ رویکرد امروزی نویسندگان این تفسیر و توجهشان به عصر مدرن و مسائل انسان این عصر و رویکرد عقلانی و خردمحور مفسران آمده است: «در این تفسیر سعی شده است که برای پرسش‌های انسان امروز پاسخ‌هایی بر مبنای قرآن کریم، با کمک منابع روایی و تفسیرهای کلاسیک قرآن داده شود. نویسندگان در مقام تفسیر بسیاری از آیات، از پرسش‌های انسان امروز که تجربه زندگی در دنیای مدرن را دارد، غفلت نکرده‌اند، ولی جالب این است که هم در پرتو خود قرآن و هم در پرتو سنت عقلی و معنویت اسلامی که در دامان این متن مقدّس بالیده است، احیاناً با استنباط‌های خویش، پاسخ‌های خردپسندی برای آن پرسش‌ها به دست می‌دهند. در مباحثی مانند تعدد ادیان، نسبت میان اسلام و دیگر ادیان ابراهیمی، حقوق زنان، وحدت مذاهب اسلامی، وجاهت اخلاقی شریعت اسلامی و... این شیوه خردپسندانه کاملاً مشهود است.»
ترجمۀ فارسی کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» قرار است در نُه جلد منتشر شود و به این نُه جلد، مجلدی هم ضمیمه خواهد شد که شامل جستارهای مرتبط با کتاب است.
سرویراستار کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم»، چنانکه گفته شد، سید حسین نصر است و ویراستاران آن جانر دگلی، ماریا دکاکه و جوزف لومبارد هستند و محمد رُستُم کمک‌ویراستار کتاب است.
متن اصلی کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» نخستین بار در سال 2015 به زبان انگلیسی منتشر شده است.
تاکنون پنج مجلد از کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» به فارسی ترجمه و منتشر شده است.

مروری بر جلد پنجم کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم»
در جلد پنجم کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» تفسیر سوره‌های کهف، مریم، طه، انبیاء، حج، مؤمنون، نور و فرقان را می‌خوانید.
پنجمین مجلد کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» همچنین شامل توضیحاتی دربارۀ شیوۀ مطالعۀ این کتاب و فهم نقل قول‌های آن است که حکم مقدمه‌ و راهنمایی برای خواندن بخش اصلی کتاب را دارد.
در بخش مربوط به شیوۀ مطالعۀ کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» تأکید شده که این تفسیر را به‌شیوه‌های مختلف می‌توان مطالعه کرد. در همین بخش دربارۀ یکی از راه‌های خواندن کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» می‌خوانید: «یک راه برای مطالعه این ترجمه و تفسیر، دنبال کردن آن به شیوۀ پیوسته: یعنی مطالعه سرراست ترجمه به همراه تفسیر آن، است، ولی افزون بر این خوانندگان به پی‌گرفتن سررشته‌هایی که در تفسیر آمده است، تشویق شده‌اند. نقل‌قول‌هایی که در مقام توضیح یک مفهوم یا آیه آمده‌اند، خواننده را به دیگر عبارات مرتبط با آن هدایت می‌کنند. و این خود راه او را به دیگر بخش‌های تفسیر، که در آنجا نیز آیات بیشتری نقل شده است، می‌گشاید. خواننده با دنبال کردن این سررشته‌ها، درکی پیدا می‌کند از معماری درونی قرآن، طنین‌های درونی میان اندیشه‌ها، و تاریک‌روشن معنایی مفاهیم مختلف که وقتی آنها را در پرتو چندین عبارت می‌نگرد، وضوح بیشتری می‌یابند.»
بعد از توضیحات مقدماتی، مفسران بزرگ قرآن معرفی شده‌اند و آنگاه بخش اصلی جلد پنجم کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم»، که شامل تفسیر سوره‌هایی است که موضوع این مجلد از کتاب هستند، آغاز می‌شود.
گفتنی است که در جلد پنجم کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» تفسیر هر یک از سوره‌های موضوع این مجلد، با افزوده‌هایی از مترجم فارسی کتاب، همراه است.
در پایان جلد پنجم کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» هم پیوستی در معرفی منابع احادیث آمده است.

دربارۀ سید حسین نصر، سرویراستار کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» و دیگر دست‌اندرکاران ویرایش این کتاب
سید حسین نصر، متولد 1312 در تهران، فیلسوف ایرانی و متفکر و دانشمند حوزۀ الهیات و استاد علوم اسلامی در دانشگاه جورج واشنگتن امریکاست. او فرزند سید ولی‌الله نصر، پزشک و اندیشمند ایرانی است و همچنین نسب از شیخ فضل‌الله نوری می‌بَرَد.
نصر تحصیلات ابتدایی و بخشی از تحصیلات متوسطه را در تهران گذراند. در کودکی زبان فرانسه آموخت و علوم اسلامی را از پدرش فراگرفت. در دوازده‌سالگی او را، برای ادامۀ تحصیل در مقطع متوسطه، روانۀ امریکا کردند. در امریکا در مدرسه‌ای شبانه‌روزی در نیوجرسی به تحصیل پرداخت و شاگردی ممتاز بود. دوره تحصیلات دانشگاهی را، در مقطع کارشناسی و در رشتۀ فیزیک، در مؤسسۀ فناوری ماساچوست گذراند، اما احساس می‌کرد فیزیک پاسخگوی پرسش‌های هستی‌شناختی‌اش نیست. با این همه تحصیل در رشتۀ فیزیک را رها نکرد. دوره لیسانس را که تمام کرد به‌طور جدی به مطالعۀ علوم انسانی پرداخت و همچنین در زمین‌شناسی و ژئوفیزیک ادامۀ تحصیل داد و فوق لیسانس گرفت و آن‌گاه در دانشگاه هاروارد، فلسفه و تاریخ علم خواند و با مدرک دکتری فلسفه و تاریخ علم از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. در سال 1337 به ایران بازگشت و به تدریس فلسفه و تاریخ علوم در دانشگاه تهران پرداخت. چند سالی رئیس دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران بود و بعد از آن معاون دانشگاه تهران شد. سید حسین نصر همچنین از سال 1351 تا 54 رئیس «دانشگاه صنعتی آریامهر»، که بعد از انقلاب به «دانشگاه صنعتی شریف» تغییر نام یافت، بود. او در تأسیس «دانشگاه صنعتی اصفهان» نیز همکاری داشت. تأسیس مؤسسه‌ای که امروزه «مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران» نام دارد از دیگر فعالیت‌های علمی سید حسین نصر در دوران اقامتش در ایران بود. او در ایران، ضمن تدریس، به تحصیل در فلسفۀ اسلامی نزد استادانی چون محمدحسین طباطبایی و محمدکاظم عصار و ابوالحسن رفیعی قزوینی پرداخت و با متفکران اسلامی نظیر مرتضی مطهری و مهدی الهی قمشه‌ای نیز نشست‌وبرخاست و همکاری فکری داشت.
سید حسین نصر فیلسوفی سنت‌گراست و دیدگاه‌های فلسفی‌اش متأثر از دیدگاه‌های رنه گنون و فریتهوف شوان است. او در سال 1966 در دانشگاه شیکاگو به سخنرانی دربارۀ رابطۀ دین و فلسفه با محیط زیست پرداخت و همین سخنرانی پایه‌ای شد برای نوشتن کتابی به نام «انسان و طبیعت: بحران معنوی انسان جدید» از جانب او. نصر در این کتاب نوع مواجهۀ انسان مدرن با طبیعت را مورد نقد قرار داده است.
نصر از منظر فیلسوفی سنت‌گرا با جامعه و انسان مدرن مواجه می‌شود و از همین رو همۀ جوانب مدرنیته را تأیید نمی‌کند و احیای سنت را در عصر مدرن ضروری می‌داند. از دیگر آثار سید حسین نصر می‌توان به کتاب‌های «جوان مسلمان و دنیای متجدد»، «معرفت و امر قدسی»، «اسلام و تنگناهای انسان متجدد» و «تاریخ فلسفۀ اسلامی» اشاره کرد.

جانر کی. دگلی، یکی از ویراستاران کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم»، استادیار دین‌پژوهی اهل امریکاست و در دانشکده هولی کراس تدریس می‌کند. او متخصص عرفان اسلامی، فلسفۀ اسلامی، گفت‌وگوی ادیان و قرآن‌پژوهی است. دگلی در یک خانوادۀ مسلمان قفقازی‌تبار در امریکا زاده شده است.

ماریا مسی دکاکه، ویراستار دیگر کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم»، استادیار دین‌پژوهی در دانشگاه جورج ماسون و متخصص تشیّع، عرفان اسلامی، فلسفه و کلام اسلامی، قرآن کریم، گفت‌وگوهای ادیان و مباحث مربوط به زنان در اسلام کلاسیک است. دکاکه مسلمان است و اهل امریکا.

جوزف ئی. بی. لومبارد، که او نیز یکی دیگر از ویراستاران کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» است، استادیار گروه مطالعات زبان عربی و ترجمه در دانشگاه امریکایی شارجه و متخصص قرآن‌پژوهی و عرفان اسلامی و فلسفۀ اسلامی و الهیات مقایسه‌ای و معادشناسی اسلامی است. لومبارد نیز امریکایی و مسلمان است.

محمد رُستُم، کمک ویراستار کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم»، دانشیار اسلام‌پژوهی در دانشگاه کارلیتون و متخصص فلسفۀ اسلامی و عرفان اسلامی و تفسیر قرآن کریم است. رُستُم در یک خانوادۀ کانادایی آسیایی‌تبارِ اهل جنوب آسیا زاده شده و دارای دکترای مطالعات اسلامی است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی جلد پنجم کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم»
جلد پنجم کتاب «تفسیر معاصرانۀ قرآن کریم» نیز، مانند دیگر مجلدات این کتاب، به ترجمه و تحقیق انشاءالله رحمتی و ویرایش مصطفی ملکیان، در انتشارات سوفیا منتشر شده است. انشاءالله رحمتی، متولد 1345 در ملایر، مترجم و پژوهشگر ایرانی در زمینۀ فلسفه و عرفان است. رحمتی دارای لیسانس و فوق لیسانس فلسفه از دانشگاه تهران و دکترای فلسفۀ اسلامی از واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی است. او در دانشگاه‌هایی گوناگون تدریس کرده و اکنون در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی درس می‌دهد.
رحمتی همچنین سردبیر مجلۀ «اطلاعات حکمت و معرفت» است. او چند بار مترجمِ برگزیده شده است. از ترجمه‌های انشاء‌الله رحمتی می‌توان به کتاب‌های «نقد عقل عملی»، «تخیّل خلّاق در عرفانِ ابن عربی»، «دانشنامۀ فلسفۀ دین»، «عشقِ الهی»، «ارض ملکوت: کالبد رستاخیزی انسان از ایران مزدایی تا ایران شیعی»، «عرفانِ شرق و غرب: تحلیلی مقایسه‌ای درباره ماهیت عرفان» و «دانشنامۀ زیبایی‌شناسی و فلسفۀ هنر» اشاره کرد.