کتاب «دربارهي شر» نوشت? تري ايگلتون
جستجويي نقادانه در معنا و مفهوم شَر و ريشههاي آن، بههمراه نقد باورها و ديدگاهها و تلقيهاي کليشهاي درباب شَر. کتاب «دربارهي شر»، با عنوان اصلي On Evil، تأملات نقادانه و رندان? تري ايگلتون درباب مفهوم و جايگاه اخلاق و چيستي شر است.
ايگلتون، که هم منتقد ادبي و پيگير جدي آثار ادبي و هنري و هم نظريهپردازي حساس به مسائل سياسي و اجتماعي است، در کتاب «دربارهي شر» متون ادبي و آثار هنري را بهجستجوي ردّپاهاي شر ميکاود و با ارجاع به متون داستاني و نمايشي و فيلم و... به واکاوي مفهوم شر و آشناييزدايي از اين مفهوم ميپردازد و با شوخطبعي نقادانهاي که خاص نوشتههاي اوست، برداشتهاي کليشهاي از شر را نقد ميکند.
کتاب «دربارهي شر» بحثي است درباب اينکه اخلاق و مقولههاي خير و شر که مقولههايي اخلاقي هستند، چه جايي ميتوانند در انديشههاي مارکسيستي داشته باشند.
کتاب «دربارهي شر» همچنين نقدي است به جهان پسامدرن، بنيادگرايي اسلامي، مواضع مارکسيستها و ليبرالهاي محافظهکار در قبال شر و نيز نحو? مواجهه با شر در دنياي امروز.
متن اصلي کتاب «دربارهي شر» اولين بار در سال 2010 منتشر شده است.
مروري بر کتاب «دربارهي شر»
تري ايگلتون در کتاب «دربارهي شر» به زباني راحت و صميمي و آميخته به طنز و شوخطبعي و درعينحال با دقتي نظري و موشکافانه و نقادانه از مقول? شر سخن ميگويد و ما را با اين پرسش مواجه ميکند که آيا شَر امري ذاتي و فردي است يا امري برآمده از مسائل سياسي و اقتصادي و اجتماعي و هرآنچه به زندگي جمعي آدمي مربوط ميشود و انسان در زندگي واقعي با آن درگير است؟ ايگلتون، منتقدِ ديدگاهي است که شر را ذاتي و درنتيجه امري بيدليل و غيرقابلتوضيح ميداند. او در کتاب «دربارهي شر» تأثيرات اجتماعي را در ارتکاب عمل شريرانه يادآور ميشود و به نقد باورهايي ميپردازد که شر را صرفاً به اخلاق فردي و ذات آدميان نسبت ميدهند و به عوامل اجتماعي آن توجه ندارند.
اينکه براي فردي که مرتکب عمل شريرانه شده است دل بسوزانيم يا به او نفرت بورزيم و از او بترسيم يا دربرابر او موضعي آميخته به دلسوزي و نفرت و ترس را اتخاذ کنيم از جمله مسائلي است که در کتاب «دربارهي شر» از آن سخن رفته است.
کتاب «دربارهي شر» همچنين جذابيت شر را به پرسش ميگيرد و ميکوشد با شکاکيتي نقادانه به اين سؤال پاسخ دهد که آيا واقعاً شر جذاب است و اگر هست، اين جذابيت چه وجوهي از شر را دربرميگيرد و شر، از کجا به بعد به امري غيرجذاب و نفرتانگيز بدل ميشود. ايگلتون معتقد است که شر تا آنجا که بهمعناي تخطي شيطنتآميز از چهر? ملالانگيز و نصيحتگرانه و اتوکشيد? خير و نيکي باشد جذاب است اما وقتي به مثله کردن آدمها ميرسد ديگر جذابيتي براي کسي ندارد و چهرهاي کريه پيدا ميکند.
عظمت و هيولاوشي شر از ديگر موضوعاتي است که ايگلتون در کتاب «دربارهي شر» با نگاهي نقادانه به آن ميپردازد. بهاعتقاد ايگلتون شر، برخلاف آنچه معروف است، لزوماً چهرهاي آشکارا هولانگيز و رعبآور و هيجانانگيز و پُرجلالوجبروت ندارد و اتفاقاً امري بسيار پيشپاافتاده و ملالآور و معمولي و کسالتبار است.
ايگلتون در کتاب «دربارهي شر» ردّپاي شر و مصداقها و مفاهيم و جلوهها و نمودهاي آن را در انواع متون ادبي و آثار هنري، از «بهشت گمشده» ميلتون تا «مکبث» شکسپير و «اليور توئيست» چارلز ديکنز و «کوه جادو»ي توماس مان و «صخر? برايتون» گراهام گرين و «سالار مگسها»ي ويليام گلدينگ و «سومين پليس» فلن اوبراين و «دکتر جکيل و مستر هايد» استيونسن و فيلم «جنگير» ويليام فريدکين و زامبيها و خونآشامهاي فيلمهاي ژانر وحشت و...، پي ميگيرد و وجوه گوناگون شر را با استناد به متون ادبي و آثار هنري مورد تحليل و بررسي قرار ميدهد.
نگاه نقادان? تري ايگلتون در کتاب «دربارهي شر» هم متوجه متفکران مارکسيست و راديکال و هم متوجه متفکران ليبرال و محافظهکار است. او در اين کتاب مواضع اين هر دو گروه در قبال شر و امر اخلاقي را مورد نقد قرار ميدهد و نيز نقد بنيادگرايي اسلامي و نقد سطحينگري پستمدرنها در مواجهه با شر را هم از ياد نميبرد.
کتاب «دربارهي شر» از مقدمه و سه فصل تشکيل شده است. فصلهاي سهگان? کتاب «دربارهي شر» عبارتند از: «داستانهاي شر»، «لذت وقيح» و «تسليدهندگان ايوب».
دربار? تري ايگلتون، نويسند? کتاب «دربارهي شر»
ترنس فرانسيس ايگلتون (Terence Francis Eagleton)، معروف به تري ايگلتون (Terry Eagleton)، متولد 1943، استاد دانشگاه، منتقد و نظريهپرداز مارکسيست انگليسي است. ايگلتون استاد ممتاز ادبيات انگليسي در دانشگاه لنکستر است. شهرت او بيش از هرچيز بهخاطر کتاب «پيشدرآمدي بر نظري? ادبي» است. ايگلتون در اين کتاب پرفروش، که اولين بار در سال 1983 منتشر شده است، نظريههاي ادبي گوناگون را معرفي ميکند و مورد بحث قرار ميدهد و نيز استدلال ميکند که نظريههاي ادبي مقولههايي سياسي و مرتبط با سياست هستند.
ايگلتون همچنين از منتقدان برجست? پستمدرنيسم است. او پستمدرنيسم را، به اين دليل که بهاعتقاد او عينيت و اخلاق تحت تأثير آن و بهغلط بيارزش و فاقد اعتبار شدهاند، نقد ميکند.
از ديگر آثار تري ايگلتون ميتوان به کتابهاي «چگونه شعر بخوانيم»، «پس از نظريه»، «رويداد ادبيات» و «چگونه ادبيات بخوانيم» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «دربارهي شر»
کتاب «دربارهي شر» با ترجمه و مقدم? روزبه آقاجري در نشر چرخ، ناشر کتابهاي علوم انساني خانواد? فرهنگي چشمه، منتشر شده است.
روزبه آقاجري، متولد 1359، مترجم و شاعر ايراني است. از ترجمههاي او ميتوان به کتاب «بازخواني انگلس» اشاره کرد. از روزبه آقاجري دفتر شعري هم با عنوان «اَسفارِ کلمه و رؤيا» منتشر شده است.
