پدران بنیان گذار ایران جدید: سیدحسن تقی زاده - مشروطه خواه لیبرال

کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» به‌کوشش فرهاد سليمان‌نژاد و به‌قلم جمعي از نويسندگان
کتابي دربار? زندگي فکري و سياسي يکي از بنيانگذاران ايران جديد. کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» اولين کتاب از مجموعه‌اي با عنوان «پدران بنيان‌گذار ايران جديد» است که دبيري آن را فرهاد سليمان‌نژاد به‌عهده دارد.
مجموع? «پدران بنيان‌گذار ايران جديد» مجموعه‌اي است که با رويکرد نشان دادن دستاوردهاي روشنفکران ايرانيِ پيش از ده? 1320 خورشيدي و نيز نگاه نقادانه به ديدگاه‌هاي آن‌ها فراهم آمده است.
اين روشنفکران، چنانکه فرهاد سليمان‌نژاد در مقدم? کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» توضيح داده است، کساني هستند که سنگ بناي تجددخواهي در ايران را بنا نهادند و اين پروژه را پيش بردند و ايران مدرن را پايه گذاشتند.
ويژگي روشنفکراني که در مجموع? «پدران بنيان‌گذار ايران جديد»، از جمله کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده»، به افکار سياسي آن‌ها و دستاوردهايشان پرداخته شده است، چنانکه فرهاد سليمان‌نژاد در مقدمه‌اش بر همين کتاب توضيح مي‌دهد، ايران‌دوستي است. آن‌ها، فارغ از هر مرام و مشربي، پيشرفت ايران را مي‌خواسته‌اند و براي آن مي‌کوشيده‌اند.
در مجموع? «پدران بنيان‌گذار ايران جديد» از ميراث روشنفکراني سخن رفته است که از عصر ناصرالدين‌شاه تا دوران مشروطه و نيز در ابتداي دوران پهلوي اول، در آوردن انديش? سياسي مدرن به ايران و مدرن‌سازي اين کشور و پايه‌گذاري نهادهاي مدرن در آن کوشيدند. رويکرد اين مجموعه، از جمله کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده»، اين است که دستاوردهاي مثبت اين روشنفکران، که امروز نيز به کار مي‌آيد، معرفي و شناخته شود و نيز وجوه قابل نقد انديشه‌ها و اقدامات آنان با نگاهي نقادانه مورد بررسي قرار گيرد.
کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» شامل مقالاتي از پژوهشگران و متخصصاني است که هر يک به وجهي از کارنام? سيدحسن تقي‌زاده پرداخته‌اند.

مروري بر کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده»
چنانکه پيش‌تر نيز اشاره شد، کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» اولين کتاب از مجموع? «پدران بنيان‌گذار ايران جديد» است.
کتاب «مشروطه‌خواه ليبرل: سيدحسن تقي‌زاده» با مقدمه‌اي از فرهاد سليمان‌نژاد درباب مجموع? «پدران بنيان‌گذار ايران جديد» آغاز مي‌شود. در اين مقدمه همچنين توضيحاتي دربار? کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» و اهميت پرداختن به تقي‌زاده ارائه شده است.
کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» از سيزده مقاله از پژوهشگران گوناگون تشکيل شده است. در مقالات اين کتاب، به دوره‌هاي مختلف زندگي فکري و فرهنگي و سياسي سيدحسن تقي‌زاده و شرح زندگي او پرداخته شده است.
کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» صرفاً به فعاليت‌ها و ديدگاه‌هاي سياسي تقي‌زاده نمي‌پردازد و بر کارهاي فرهنگي و ادبي و پژوهشي او نيز نور مي‌تاباند.
مقالات سيزده‌گان? کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» عبارتند از: «مروري بر زندگي سيدحسن تقي‌زاده: از تولد تا پايان انقلاب مشروطه» نوشت? ايرج افشار، «سيدحسن تقي‌زاده در دوره‌ي پهلوي اول» نوشت? کاوه بيات، «از متحدي قابل‌اعتماد تا رقيبي حيله‌گر: نگاهي به روابط متغير سيدحسن تقي‌زاده و ارامنه در جريان انقلاب مشروطه‌ي ايران» نوشت? حوري بربريان، «تحليلي بر سخنان سيدحسن تقي‌زاده در مجلس اول از منظر دانش حقوق» نوشت? فردين مرادخاني، «فعاليت‌هاي ضدامپرياليستي سيدحسن تقي‌زاده در خارج از ايران و تلاش‌هاي او در دفاع از حق حاکميت ايران در سال‌هاي 1908 تا 1918» نوشت? منصور بنکداريان، «تقي‌زاده در برلين (1922 – 1915)» نوشت? تيم اپکنهانس، «به‌هم‌بافتن سنت و مدرنيته: تار روش سيدحسن تقي‌زاده و پود تقويم يزدگردي» نوشت? سيمون کريستوفورتي، «يادداشت‌هايي بر مقالات شاهنامه‌شناختي استاد تقي‌زاده» نوشت? سجاد آيدنلو، «نيوشاگان و برگزيدگان زن مانوي: مدارکي در زمينه‌ي ساختار طبقاتي، وظايف مذهبي و تبليغات ديني» نوشت? محمد شکري فومشي، «تأثير مطالعات فرهنگي بر انديشه‌ي سياسي تقي‌زاده» نوشت? مجيد دهقاني، «نگاهي به جشن‌نامه‌ي سيدحسن تقي‌زاده به دبيري والتر برونو هنينگ و احسان يارشاطر (1962)» نوشت? محمدتقي عطائي، «تجدد، اوديسه‌ي درراه‌مانده‌ي ايراني: تأملي بر نگرش سيدحسن تقي‌زاده، شيخ فضل‌الله نوري و ابوالقاسم‌خان ناصرالملک به مدرنيته» نوشت? محمد شعله‌سعدي و «مشروطه‌خواه ليبرال: درآمدي بر انديشه‌ي سياسي سيدحسن تقي‌زاده» نوشت? فرهاد سليمان‌نژاد.
گفتني است که از بين مقالات گردآوري و منتشر شده در کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده»، مقاله‌هاي ايرج افشار، حوري بربريان، منصور بنکداريان، تيم اپکنهانس و سيمون کريستوفورتي به زبان انگليسي نوشته شده بوده‌اند و به‌جز مقال? ايرج افشار، باقي آن‌ها را فرهاد سليمان‌نژاد خود به فارسي ترجمه کرده است.
آنچه در ادامه مي‌خوانيد قسمتي از مقال? فرهاد سليمان‌نژاد، با عنوان «مشروطه‌خواه ليبرال: درآمدي بر انديشه‌ي سياسي سيدحسن تقي‌زاده» از کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» است: «آن‌چه در طول همه‌ي اين سال‌ها، تحت سيطره‌ي بلامنازعِ روايت آدميت از نهضت مشروطه و نيروهاي دخيل در آن، تندروي و افراطي‌گري تقي‌زاده در برهه‌ي مجالس اول و دومِ مشروطه خوانده شده است، درواقع، هيچ نيست جز تعبيري خصمانه از ايستادگي تقي‌زاده در دفاع از برخي اصول سياسي و اخلاقي ماهيتاً ليبرالي مشروطيت، مهم‌تر از همه دو اصل تفکيک قوا و متساوي‌الحقوق بودن همگان در برابر قانون، که گنجانده‌شدنشان در متن متممِ قانون اساسي مشروطه را، نظر به مرام‌نامه‌ي فرقه‌ي دموکرات و عضويت تقي‌زاده در هيئت تدوين متممِ قانون اساسي، مي‌توان محصول تلاش‌ها و ايستادگي‌هاي او قلمداد کرد. درواقع، به يک معنا، طرحِ اتهامِ تندروي و افراطي‌گري به تقي‌زاده، تلويحاً به معني تعطيل‌کردن برخي از مهم‌ترين اصول مشروطيت است؛ چراکه فروکش‌کردن مجادلات سياسي آن برهه‌ي پرتنش، تا آن‌جا که به نقش تقي‌زاده ربط دارد، تنها با عدم ايستادگي او در دفاع از آن اصول ممکن بود ولاغير. البته، اين بدين معنا نيست که در آن برهه، افراط و تندروي نبود؛ حتماً بود. توهين‌ها و هتاکي‌هاي برخي روزنامه‌ها، در رأس همه‌ي آن‌ها صور اسرافيل و مساوات، به محمدعلي‌شاه قاجار امري ناپسند و مذبوحانه بود. اما، همان‌طور که مستند خواهد شد، تقي‌زاده خود در جرگه‌ي مخالفان اصلي اين بي‌حرمتي‌هاي بي‌شرمانه و از آن فراتر خواستار برخورد قانوني با آن‌ها بود.»
کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده» در نشر اگر منتشر شده است.

دربار? فرهاد سليمان‌نژاد، دبير مجموع? «پدران بنيان‌گذار ايران جديد»
فرهاد سليمان‌نژاد، متولد 1362، پژوهشگر تاريخ انديش? سياسي جديد در غرب و ايران است. به‌‌جز کتاب «مشروطه‌خواه ليبرال: سيدحسن تقي‌زاده»، کتاب «طلايه‌دار مدرنيسم سياسي در ايران: ميرزا فتحعلي آخوندزاده» هم به‌دبيري سليمان‌نژاد در مجموع? «پدران بنيان‌گذار ايران جديد» منتشر شده است.
سليمان‌نژاد همچنين کتاب «ضد روشنگري، از قرن هجدهم تا امروز» را به فارسي ترجمه کرده است.