برژنف - از ثبات و رکود تا زوال و فروپاشی

کتاب «برژنف» نوشت? سوزان شاتنبرگ
زندگي‌نام? يکي از رهبران اتحاد جماهير شوروي. کتاب «برژنف: از ثبات و رکود تا زوال و فروپاشي»، با عنوان اصلي Leonid Breschnew. Staatsmann und Schauspieler im Schatten Stalins. Eine Biographie و عنوان انگليسي Brezhnev: The Making of a Statesman، نوشت? سوزان شاتنبرگ، کتابي است در شرح زندگي لئونيد برژنف، دبير کل کميت? مرکزي حزب کمونيست اتحاد شوروي از سال 1964 تا 1982.
سوزان شاتنبرگ در کتاب «برژنف» زندگي برژنف را در متن زمان? پرتلاطم و پر از افت‌وخيزي که اين رهبر سياسي در آن زيست روايت مي‌کند.
کتاب «برژنف»، که کتابي نسبتاً جديد است و متن اصلي آن اولين بار در سال 2017 منتشر شده، براساس اسناد و مدارکي نويافته، چهره‌اي از لئونيد برژنف ترسيم مي‌کند که با چهر? کليشه‌اي او و روايت‌هاي مشهور دربار? اين سياستمدار روس متفاوت است. در کتاب «برژنف» با تصويري تازه از لئونيد برژنف مواجهيم.
سوزان شاتنبرگ در کتاب «برژنف»، از خلال روايت زندگي برژنف، تصويري از بخشي از تاريخ روسي? شوروي و دوران جنگ سرد نيز به دست مي‌دهد.

مروري بر کتاب «برژنف»
در صحبت از رهبران اتحاد جماهير شوروي شايد نام لئونيد برژنف کمتر به ياد و بر زبان آيد. کتاب «برژنف» اما دربار? اين رهبرِ کمونيست از ياد رفته است.
برژنف، با اينکه شايد کمتر از او صحبت شود، بعد از استالين، طولاني‌ترين عمرِ زمامداري روسي? شوروي را داشت. حکومت او بر شوروي نزديک دو دهه طول کشيد؛ دو دهه‌اي که تاريخ آن و نقش برژنف در آن را با رويکردي تازه در کتاب «برژنف» مي‌خوانيم.
کتاب «برژنف» البته فقط به دور? زمامداري لئونيد برژنف و زندگي سياسي او نمي‌پردازد. اين کتاب زندگي برژنف را از تولد و کودکي تا پايان عمر او روايت مي‌کند و علاوه بر شرح سِيرِ زندگي و فعاليت‌هاي شخص برژنف و معرفي وجوه گوناگون شخصيت او، زمانه‌اي را هم که او در آن رشد کرد و پرورش يافت و وارد ميدان سياست شد به تصوير مي‌کشد.
غربي‌ها برژنف را در برخي بحران‌ها و اشتباهات مهم شوروي و حتي در فروپاشي آن مسئول مي‌دانند. آن‌ها معتقدند که برژنف در اتفاق‌هايي چون رکود اقتصادي شوروي و حمل? شوروي به افغانستان مقصر است. سوزان شاتنبرگ اما در کتاب «برژنف» با رويکردي متفاوت سراغ برژنف رفته و تصويري جديد و چندوجهي از او ارائه داده است.
برژنف بعد از نيکيتا خروشچف به رهبري اتحاد جماهير شوروي انتخاب شد. شاتنبرگ در مقدم? کتاب «برژنف» به تحليل چراييِ اين انتخاب مي‌پردازد. او معتقد است که تکبر و قلدرمآبي خروشچف، اعضاي کميت? مرکزي حزب کمونيست شوروي را به اين تصميم رساند که به جاي او رهبري متواضع و بانزاکت را روي کار بياورند و اين رهبر از نظر آنان لئونيد برژنف بود. شاتنبرگ اما بلافاصله تأکيد مي‌کند که اين ديدگاه با ديدگاه‌هاي کليشه‌اي رايج دربار? برژنف در تضاد است. او در ادام? مقدم? کتاب «برژنف» تصويري از برژنف ترسيم مي‌کند که معرف تضادها و پيچيدگي‌هاي شخصيتي و تعارض‌هاي دروني اوست و مي‌گويد که هدفش از نگارش اين کتاب «پرداختن به طيف کامل زندگي برژنف، تعارضات رفتاري او با هم? پيچيدگي‌هايشان و نماياندن تصوير واقعي اوست.»
شاتنبرگ در کتاب «برژنف» بر آن است که سِيرِ زندگي برژنف و شکل‌گيري شخصيت او و چگونگي تبديل شدنش به يکي از رهبران شوروي را در متن تاريخ و جامعه‌ و زمانه‌اي که برژنف در آن رشد کرد و پرورش يافت و کسبِ تجربه کرد، روايت کند و رابطه و نسبت ميان شخصيت و رفتارهاي برژنف را با جامعه و زمان? او و گفتمان‌ها و نهادهاي شوروي مورد بررسي قرار دهد.
کتاب «برژنف»، با اتکا به اسناد و مدارک گوناگون، به ما مي‌گويد که برژنف چگونه برژنف شد.
کتاب «برژنف» از مقدمه، نُه فصل و يک مؤخره تشکيل شده است. فصل‌هاي نُه‌گان? کتاب «برژنف» عبارتند از: «رؤياهاي صحنه يا يک انسان معمولي شوروي»، «"چگونه فولاد آبديده شد"، يا فعاليت شغلي در وسط وحشت و جنگ»، «در ساي? استالين، يا کارآموزي يک دبير کل، قسمت اول»، «زيردست خروشچف، يا کارآموزي يک دبير کل، قسمت دوم»، «دبير کل دلسوز، يا رهبريِ اشتراکي»، «زندگي کن و بگذار زندگي کنم»، «سوسياليسم توسعه‌يافته، يا آغاز دوبار? پروژ? شوروي؟»، «احساسات و قرص‌ها در جنگِ سرد» و «آرزوي افتخار و زوالِ جسمي؛ يا تنهاييِ دبير کل».

دربار? سوزان شاتنبرگ، نويسند? کتاب «برژنف»
سوزان شاتنبرگ (Susanne Schattenberg)، متولد 1969، مورخ آلماني، استاد تاريخ و فرهنگ معاصر اروپاي شرقي و مدير مرکز تحقيقات اروپاي شرقي در دانشگاه برمن است.
علايق پژوهشي شاتنبرگ فرهنگ اداري قرن نوزدهم روسيه، تاريخ ديپلماتيک روسيه و اتحاد جماهير شوروي، استالينيسم و دوران خروشچف و برژنف را شامل مي‌شود.
شيوه‌هاي مختلف مخالفت مردمِ تحت سيطر? شوروي با سوسياليسم دولتي حاکم بر وجوه گوناگون زندگي آن‌ها و مقاومتشان دربرابر اين سوسياليسم دولتي و اعتراض به آن به اشکال گوناگون، از جمله با ساختن طنزهايي دربار? تشکيلات رسمي فرهنگي يا از طريق ژورناليسمِ زيرزميني و ادبيات زيرزميني موسوم به «ساميزدات»، از موضوعات مورد علاق? شاتنبرگ در کارهاي پژوهشي دربار? اتحاد جماهير شوروي است. او همچنين به ناسازگاري‌هاي سازگارنما با سوسياليسم دولتي شوروي علاقه‌مند است و ردّ مخالفت‌ها و مقاومت‌ها و اعتراض‌هايي عليه شوروي را جستجو مي‌کند که آشکار نيستند و حتي در مواردي کساني که اين مخالفت‌ها و اعتراض‌ها و مقاومت‌ها در آثارشان بروز کرده و با آثارشان الهام‌بخش مخالفان و منتقدان وضع موجود شده‌اند، خودشان داعي? مخالفت با وضع موجود را نداشته‌اند يا حکومت آن‌ها را مخالف به‌حساب نمي‌آورده است.
از آثار سوزان شاتنبرگ مي‌توان به کتاب‌ «مهندسان استالين» اشاره کرد.

دربار? ترجم? فارسي کتاب «برژنف»
کتاب «برژنف: از ثبات و رکود تا زوال و فروپاشي» با ترجم? بيژن اشتري در نشر ثالث منتشر شده است. اساس ترجم? فارسي کتاب «برژنف» متن انگليسي آن بوده است.
بيژن اشتري، متولد 1343 در اراک، مترجم و روزنامه‌نگار ايراني و منتقد فيلم است. اشتري داراي مدرک کارشناسي ارشد ميکروب‌شناسي در دانشگاه تهران است اما کارِ او همواره با آنچه در آن تحصيل کرده متفاوت بوده است.
اشتري کار خود را با روزنامه‌نگاري شروع کرد. در اوايل ده? 60 خورشيدي براي مطبوعات نقد فيلم مي‌نوشت و به فيلم‌هاي روز ايران و جهان مي‌پرداخت. در همان دوران به‌عنوان مترجم متون سينمايي با مطبوعات همکاري مي‌کرد. بعدها اما گرايش خود را در ترجمه تغيير داد و به‌طور تخصصي به ترجم? کتاب‌هايي در زمين? تاريخ جهان و به‌ويژه تاريخ کمونيسم و نظام‌هاي کمونيستي پرداخت و ترجمه‌هايش در اين زمينه با استقبال روبه‌رو شد، چنانکه امروزه او را بيشتر با همين ترجمه‌ها مي‌شناسند. از جمل? اين ترجمه‌ها کتاب‌هايي هستند دربار? ديکتاتورهاي مشهور تاريخ کمونيسم.
از ترجمه‌هاي بيژن اشتري مي‌توان به کتاب‌هاي «انقلاب‌هاي 1989: سقوط امپراتوري شوروي در اروپا»، «اميد عليه اميد: روشنفکران روسيه در دور? وحشت استاليني»، «استالين جوان: از تولد تا انقلاب اکتبر»، «لنين: زندگي انقلابي سرخ»، «مائو: داستان ناشناخته»، «راسپوتين: ابليس يا قديس»، «چائوشسکو: ظهور و سقوط ديکتاتور سرخ»، «پُل پوت: کابوس سرخ»، «انور خوجه: مشت سرخ آهنين»، «بايگاني ادبي پليس مخفي» و «دست‌نوشته‌ها نمي‌سوزند: ميخائيل بولگاکف در نامه‌ها و يادداشت‌هاي روزانه‌اش» اشاره کرد.
اشتري همچنين کتابي تأليفي با عنوان «ديکتاتورها و سينما» دارد که تلاقي دو علاق? تاريخي و سينمايي اوست. اين کتاب دربار? تأثير چند ديکتاتور بر صنعت سينما و استفاد? سياسي آن‌ها از سينما به سودِ خود و سياست‌هاي خود است.