یک فیلم یک جهان 26: همشهری کین

کتاب «همشهری کین» اثر پالین کیل
چشم‌اندازی متفاوت به یکی از شاهکارهای تاریخ سینما. کتاب «همشهری کین»، که ترجمۀ فارسی مقاله‌ای از پالین کیل، منتقد سرشناس سینما، دربارۀ فیلم «همشهری کین» اورسن ولز است، از زاویه‌ای به این فیلم مشهور و کلاسیک می‌نگرد که با دیدگاه‌های معمول و متعارف دربارۀ این فیلم متفاوت است.
کتاب «همشهری کین»، چنانکه در مقدمۀ حسین عیدی‌زاده بر ترجمۀ فارسی این کتاب توضیح داده شده، ترجمۀ فارسی مقاله‌ای از پالین کیل، با عنوان اصلی Raising Kane، است که متن اصلی آن اولین بار در سال 1971 به‌صورت دنباله‌دار در دو شمارۀ مجلۀ «نیویورکر» منتشر شده و در زمان انتشارش جنجال و سروصدای زیادی به راه انداخته است؛ جنجالی که با خواندن کتاب «همشهری کین» چرایی آن را در خواهید یافت.
پالین کیل در مقاله‌‌اش در کتاب «همشهری کین»، ضمن اذعان به شاهکار بودن فیلم «همشهری کین» و اهمیت آن، با زبانی صریح توضیح می‌دهد که شاهکار بودن این فیلم دلایلی متفاوت با آن دلایلی دارد که منتقدان وقتی می‌خواهند ثابت کنند که یک فیلم، شاهکار است به آن‌ها متوسل می‌شوند.
با خواندن کتاب «همشهری کین» با زوایای گوناگون فیلم «همشهری کین» و پشت صحنه و حواشی مربوط به آن آشنا می‌شوید و نیز تصویری از هالیوودِ دورانی که این فیلم در آن ساخته شد و روابط و زدوبندهای پشت پردۀ آن به دست می‌آورید.

مروری بر کتاب «همشهری کین»
اهمیت فیلم «همشهری کین» به‌خاطر عمیق بودن آن نیست. پالین کیل با طرح چنین داعیه‌ای بود که در مقاله‌ای که ترجمۀ فارسی‌اش را در کتاب «همشهری کین» می‌خوانید، جنجال به پا کرد و واکنش‌های بسیاری برانگیخت.
اما آن‌چه پالین کیل در کتاب «همشهری کین» دربارۀ سطحی بودن فیلم «همشهری کین» می‌گوید به این معنا نیست که او این فیلم را بی‌اهمیت می‌داند. پالین کیل در کتاب «همشهری کین» می‌خواهد ما را بر آن دارد که از زاویه‌ای تازه و متفاوت به فیلم «همشهری کین» بنگریم و به جنبه‌هایی از آن توجه کنیم که در زمان نوشته شدن مقالۀ او در نقد و تحلیل این فیلم به آن‌ها توجه نشده بود.
پالین کیل در کتاب «همشهری کین» فیلم «همشهری کین» اورسن ولز را در متن سازوکار حاکم بر هالیوود، در زمانی که این فیلم در آن ساخته شده بود، مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد و جدا از پرداختن به خود فیلم «همشهری کین» اطلاعات خواندنی و جذابی هم درباب حواشی این فیلم و ماجراهای پشت پردۀ آن به دست می‌دهد.
معروف بود که فیلمنامۀ فیلم «همشهری کین» با الهام از شخصیت جنجال‌آفرین ویلیام راندولف هرست، روزنامه‌دار و خبرنگاری که روزنامه‌هایی زنجیره‌ای را در امریکا به راه انداخت و بسیار قدرتمند و بانفوذ و پُرحاشیه بود، نوشته شده است و از همین رو هرست تمام تلاش خود را کرد که این فیلم را زمین بزند. ماجرای جنگ هرست با فیلم «همشهری کین» و ربط او با این فیلم از موضوعاتی است که در کتاب «همشهری کین» به آن پرداخته شده است.
کتاب «همشهری کین» نه‌فقط کتابی دربارۀ یک فیلم مشهور، مهم و کلاسیک تاریخ سینما، بلکه کتابی دربارۀ تاریخ دوره‌ای از سینمای هالیوود و صنعت سینما و عوامل تأثیرگذار بر آن در دورۀ مورد نظر هم هست.
پالین کیل همچنین در کتاب «همشهری کین» اسطورۀ همه‌کاره بودن اورسن ولز در فیلم «همشهری کین» را می‌شکند و می‌گوید که «همشهری کین»، همچون هر فیلم دیگری، محصول کاری گروهی است نه صرفاً محصول نبوغ کارگردانِ آن.
شکست اورسن ولز در پروژه‌های سینمایی بعد از «همشهری کین» دیگر موضوعی است که در کتاب «همشهری کین» به آن پرداخته شده است.

دربارۀ پالین کیل، نویسندۀ کتاب «همشهری کین»
پالین کیل (Pauline Kael)، متولد 1919 و درگذشته به سال 2001، منتقد فیلم اهل امریکا بود. او، که بین سال‌های 1968 تا 1991 برای مجلۀ «نیویورکر» نقد فیلم می‌نوشت، یکی از تأثیرگذارترین منتقدان امریکاییِ سینما در زمان خود بود. کیل منتقدی بود خلاف جریان و با سبک‌وسیاق خاص خود. نقدهای او طنازانه و گزنده و صریح و اغلب حاوی دیدگاه‌هایی مخالف دیدگاه‌های معاصرانش هستند و تأثیری ماندگار از خود به جا گذاشته‌اند.
از آثار پالین کیل می‌توان به کتاب‌های «سینما، امپراطوری پنهان»، «ثابت‌قدم» و «وضعیت هنر» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «همشهری کین»
کتاب «همشهری کین» با ترجمه و مقدمۀ حسین عیدی‌زاده در مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نشر خوب منتشر شده است.
مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» شامل کتاب‌هایی است دربارۀ فیلم‌های مهم و تأثیرگذار تاریخ سینما که به‌دبیری بابک کریمی در نشر خوب به چاپ رسیده‌اند. در مقدمه‌ای که بابک کریمی بر کتاب‌های مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نوشته، دربارۀ این مجموعه آمده است: «مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" مشتمل بر تک‌نگاری‌هایی است دربارۀ فیلم‌های نامی و اثرگذار تاریخ سینما. در انتخاب این کتاب‌ها، نه فیلم‌هایی خاص و سلیقه‌ای مشخص بلکه اهمیت فیلم و کتاب مد نظر در اولویت است و از میان چندین‌وچند مجموعۀ کتاب انگلیسی و فرانسوی، آثاری برگزیده می‌شوند که تا حد ممکن با تاریخ کتاب‌های سینمایی ایران نسبتی داشته باشند و جای خالی آن‌ها حس شود؛ البته در مواردی نیز که کتاب دلخواه موجود نیست، کتابی مختص این مجموعه تدوین می‌شود.
هر کتابی از مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" درصدد است "فیلم" مورد مطالعه‌اش را به وسعت یک "جهان" ببیند.»
حسین عیدی‌زاده، متولد 1365، منتقد فیلم و مترجم ایرانی است. او، علاوه بر ترجمۀ کتاب، همکاری با نشریات مختلف، از جمله مجلۀ «تجربه»، را نیز در کارنامۀ کاری خود دارد. از او مقالاتی هم در نقد و معرفی کتاب در سایت «وینش» منتشر شده است.
از ترجمه‌های حسین عیدی‌زاده می‌توان به کتاب «طلوع» اشاره کرد.