کتاب «فلسفه پول» نوشته «گئورگ زیمل»
کتاب «فلسفه پول» نوشته «گئورگ زیمل» مناسب برای نویسندگان، پژوهشگران و علاقهمندان علوم انسانی است. امروزه در همه جای دنیا پول جایگاه ویژهای دارد. اما آیا پول آزادی میآورد؟ کتاب «فلسفه پول» در واقع تفکرات زیمل درباره پول است و به گفته خود زیمل کتاب استدلال اقتصادی ندارد. در حقیقت کتاب پیوندی بین رشتههای جامعه شناسی تاریخی و زیباییشناسی ایجاد میکند و دیدگاهی فلسفی دارد که بر پیچیدگی آن افزوده است.
گئورگ زیمل در مقدمه اینطور میگوید: «کتاب فلسفه پول نمیتواند پیش شرطهایی ارائه کند که در حالات ذهنی و در روابط اجتماعی و در ساختارمنطقی واقعیت و ارزشها قرار گرفتهاند و معنا و موقعیت عملی پول را تعیین کند.»
درباره کتاب «فلسفه پول»
کتاب دارای دو بخش اصلی است: تحلیلی و ترکیبی. بنابر گفتههای نویسنده بخش نخست کتاب پول را به شرایطی وابسته میکند که معنا و ذات وجودش را ماهیت میبخشد. بخش دوم کتاب به پدیده تاریخی پول اختصاص دارد. در این بخش سه مفهوم و ساختارهای مرتبط به آن بررسی میشود که عبارتند از: احساس آدمی در قبال ارزشها، عمل آدمی روی اشیا و روابط متقابل افراد به عنوان پیش فرضهای پدیده پول. قسمت اول کتاب با عنوان «ارزش و پول» است و زیمل مواردی نظیر «واقعیت روانشناختی ارزش پول»، «مقایسهای با ارزش زیبایی شناختی»، «فعالیت اقتصادی فاصله را ایجاد میکند و بر آنها چیره میشود» و موارد مشابه دیگری را در یک دستهبندی مربوط به ارزش و پول توضیح میدهد. همچنین «مبادله ارزش یک عین یا مبادله کردنِ آن با عین دیگر عینیت مییابد»، «نظریههای فایدهمندی و کمیابی»، «ارزش و قیمت» و چند مورد دیگر وابسته به موضوع در دستهبندی دوم قسمت «ارزش و پول» قرار میگیرند. طبقهبندی سوم این بخش به «ارزش اقتصادی و جهان بینی رابطهگرایانه»، «معرفتشناسی جهان بینی نسبی گرایانه»، «پول به مثابه شیءشدگی فرم کلی هستی که چیزها بر طبق آن معنایشان را از رابطهشان با یکدیگر اخذ میکنند» و بسیاری دیگر میپردازد. «ارزش پول به مثابه ماده» و «پول در زنجیره اهداف دیگر» بخشهای دیگر قسمت تحلیلی کتاب هستند. «آزادی فردی»، «معادله پولی ارزشهای شخصی» و «سبک زندگی» هم از عناوین بخش ترکیبی کتاب «فلسفه پول» محسوب میشوند.
مترجم در مقدمه فارسی نوشته است: «متن زیمل حاکی از پیوندهای بسیار دیگری میان پول و زندگی دینی است. برخی نامحسوس و ظریفاند. زیمل ادعا میکند که «سرشت دوگانه پول» به مثابه هم یک ماده انضمامی ارزشمند و هم «حل شدن کامل ماده در حرکت و کارکرد» از نحوهای میآید که پول روابط مبادلهای زنده را به صورت فرمهای اقتصادی عینی (یعنی قیمتها) متبور می کند، اما در همان حال «تجسم کارکردی محض» است.
در قسمتی از کتاب «فلسفه پول» میخوانیم:
«نظم و ترتیب قرارگرفتن چیزها به مثابه هستیهای طبیعی برمبنای این حکم نهاده میشود که کل انواع کیفیتهایشان متکی بر قانون یکدستِ وجود است. برابری آنها در قانون طبیعت، مجموع ثابت ماده و انرژی، قابلیت تبدیل متفاوتترین پدیدهها به یکدیگر، تفاوتهایی را که در نظر نخست نمایاناند به قرابتی کلی، برابری جهانی تبدیل میکند. معهذا در نظری دقیقتر این فقط به این معناست که محصولات نظم طبیعی فراتر از هر پرسشی از قانوناند. قطعیت مطلقشان اجازه هیچگونه تأکیدی را که ممکن است تصدیق یا شک درباره کیفیت خاص وجودشان ایجادکند، نمیدهد. اما ما از این ضرورت یکسانی که علم طبیعی به اشیا (ابژهها) نسبت میدهد، خشنود نیستیم. در عوض، ما با بیتوجهی به جایگاه آنها در آن زنجیره آنها را به شکل دیگری نظم و ترتیب میدهیم ـ نظام ارزش ـ که برابری در آن کاملا حذف میشود، و بالاترین سطح یک نقطه در جوار پایینترین سطح نقطه دیگری است، در این زنجیره کیفیت بنیادی یکدستی نیست بلکه تفاوت است.»
درباره نویسنده کتاب «فلسفه پول»
گئورگ زیمل عالم اجتماعی آلمانی است. او سال 1858 متولد شد. زیمل را از پیشگامان جامعهشناسی و عالم اجتماعی آلمانی نوکانتی در دنیا میشناسند. او مکتبی به نام جامعه شناسی صوری (فرمیک/دیسهای) را پایهگذاری کرد. زیمل اعتقاد دارد: امور اجتماعی را باید خالی از محتوا بررسی کرد، او همچنین به فرمهای امور اجتماعی ارزش و اهمیت میدهد. زیمل از جامعهشناسانی است که معاصر ماکس وبر و امیل دورکیم بود. گئورگ زیمل را میتوان چهره شاخصی در رشد و دگرگونی جامعهشناسی مدرن دانست. او یکی از اولین اشخاصی بود که جامعه شناسی را رشتهای جدا شناسایی کرد. آراء و افکار او بر اساس مکتب شیکاگو و ماکس وبر است همچنین خود زیمل بر بسیاری دیگر از جامعهشناسان تأثیرگذرا بوده است.
گئورگ زیمل مقالهنویس ماهری هم بود. از زیمل مقالات بسیاری به جا مانده است، که برخی از آنها به انگلیسی و تعداد محدودی هم به فارسی ترجمه شده است. از آثار گئورگ زیمل میتوان به کتاب «فلسفه پول»، «کلانشهر و حیات ذهنی»، «درباره تمایز اجتماعی»، «مقدمهای برعلم اخلاق»، «دین»، «نیچه و شوپنهاور»، «گزیده مقالات زیمل»، «درباره فردیت و فرمهای اجتماعی» اشاره کرد.
درباره ترجمه فارسی کتاب «فلسفه پول»
کتاب «فلسفه پول» با ترجمه «جواد گنجی» و «صالح نجفی» از سوی انتشارات مرکز منتشر شده است. ترجمه دیگری از کتاب «فلسفه پول» هم توسط «شهناز مسمّی پرست» به فارسی انجام شده است. ترجمه «مسمّی پرست» از سوی بنگاه ترجمه و نشرکتاب پارسه برای علاقهمندان منتشر شده است.
