رمان «سمفوني مردگان»، اثر عباس معروفي
رمان «سمفوني مردگان»، اثر عباس معروفي، از آثار داستاني مهم و شاخص ايرانيِ منتشرشده در دهه 60 خورشيدي است. «سمفوني مردگان» رماني اجتماعي و تلخ است که در آن سرگذشت تراژيک يک خانواده در متن دورهاي از تاريخ معاصر ايران روايت ميشود. عباس معروفي در اين رمان، از خلال روايت داستان يک خانواده بازاريِ سنتي و کشمکشها و تنشها و تعارضهاي ميان اعضاي اين خانواده، تقابل سنت و تجدد و تنش ميان قشر سنتي جامعه و روشنفکران هوادار افکار و انديشههاي نو را در دورهاي از تاريخ معاصر ايران به تصوير ميکشد. وقايع رمان «سمفوني مردگان» مقارن با نخستين سالهاي مدرنيزاسيون و ساختهشدنِ ايران مدرن در عصر پهلوي اول و نيز در بخشي از دوره پهلوي دوم اتفاق ميافتد.
«سمفوني مردگان» همچنين روايتي مدرن از حکايتِ کهن برادرکُشي و برادرآزاري است؛ حکايتي که از قديمترين اعصارِ تاريخ تا به امروز به هزار زبان نقل شده و هرکس به شيوهاي و از زاويهاي به نقل آن پرداخته است. وضعيت زنان در دورهاي که وقايع رمان در آن اتفاق ميافتد، از ديگر موضوعاتي است که در اين رمان به آن پرداخته شده است.
بعضي «سمفوني مردگان» را با رمان «خشم و هياهو»ي ويليام فاکنر مقايسه کردهاند.
«سمفوني مردگان» به زبانهاي ديگري نيز ترجمه شده و در سال 2001 جايزه بنياد انتشارات ادبي فلسفي سورکامپ را از آن خود کرده است.
مروري بر رمان «سمفوني مردگان»
وقايع رمان «سمفوني مردگان» در شهر اردبيل اتفاق ميافتد. داستان درباره خانوادهاي بازاري به نام خانواده اورخاني و بحراني است که تقابل سنت و تجدد و ظهور ايرانِ مدرن و پيدايش تفکرات متضاد با تفکرات سنتي در اين خانواده پديد ميآورد. پدرِ خانواده يک مرد بازاري سنتي است که در بازار آجيلفروشها حجره دارد. يوسف، آيدين، آيدا و اورهان فرزندان اين خانوادهاند. يوسف در کودکي خواسته اداي چتربازهاي روس را درآورد و براي همين خودش را از بلندي به پايين پرت کرده و عليل شده و همچون نعش در گوشهاي افتاده است. آيدا و آيدين خواهر و برادر دوقلو هستند. آيدين عصيانگر است و نميخواهد به راه پدر برود و برخلاف خواست پدر، که ميخواهد از او يک بازاريِ تمامعيار بسازد، وارد عوالم روشنفکري و شاعري ميشود. پدر تمام تلاش خود را ميکند که آيدين را از شعر و شاعري و گرايشهاي تجددخواهانه بازدارد و جلو پيشرفت او را در اين عرصه بگيرد. آيدين اما نميخواهد تن به خواست پدر بدهد. ذهن آيدين درگير و گرفتار بحران و آشوب است. آيدا، خواهر دوقلوي آيدين، نيز گرايش به مدرنبودن دارد و او هم دست آخر فرجامي تراژيک پيدا ميکند. مادرِ خانواده حاميِ آيدين است، اما پدر سخت از دست آيدين و کارهاي او شکار است و نميتواند سرکشي و کارهاي نامتعارف و خلاف جريان او را تاب آورد. برخلاف آيدين، برادرش، اورهان، به راه پدر ميرود و به ميل او رفتار ميکند و کسب و کار پدر را ادامه ميدهد. پدر اما براي اورهان و آيدين سهمي يکسان از ميراث خود به جا گذاشته و اين اورهان را خشمگين کرده است، چون او بيشتر از آيدين براي حجره پدر و کسب و کار او وقت گذاشته و زحمت اصلي به دوش او بوده و حال ميبيند سهمش از ارث پدر با سهم آيدين برابر است. اورهان درصدد حذف وراث برميآيد و بعد از بلاهايي که پيشتر بر سرِ آيدين آورده و کارِ او را به جنون کشانده، اکنون ميرود که کارِ اين برادرِ روشنفکرِ عاصيِ شاعر را يکسره کند.
«سمفوني مردگان» حال و هوايي تلخ و تراژيک دارد و از نسلي تباهشده سخن ميگويد. به بياني ميتوان گفت که معروفي در اين رمان تراژدي تجددخواهي در ايران و تاريخ تراژيک روشنفکري را روايت کرده است. داستان رمان از ديد شخصيتهاي مختلف روايت ميشود.
«سمفوني مردگان» را اولين بار نشر گردون در سال 1368منتشر کرد. اما بعدها نشر ققنوس اين رمان را تجديد چاپ کرد و چاپ فعلي آن نيز در نشر ققنوس منتشر شده است.
درباره عباس معروفي، نويسنده رمان «سمفوني مردگان»
عباس معروفي، متولد 1336 در تهران، داستاننويس، روزنامهنگار، نمايشنامهنويس، شاعر، مقالهنويس و ناشر ايرانيِ مقيم آلمان است. معروفي داراي ديپلم رياضي و فارعالتحصيل رشته ادبيات دراماتيک دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران است. اولين قصه او، با عنوان «عشق پاينده»، در سال 1355 در روزنامه «کيهان» به چاپ رسيد و اولين مجموعه داستانش، با عنوان «روبروي آفتاب»، در سال 1359 منتشر شد. معروفي در دهه 60 خورشيدي در سِمَتِ مدير اجراهاي صحنهاي و مدير ارکستر سمفونيک تهران به فعاليت پرداخت و نيز مجله «آهنگ» را در حوزه موسيقي منتشر کرد. انتشار رمان «سمفوني مردگان» در سال 1368 معروفي را در عالم داستاننويسي به شهرت رساند. او سپس در سال 1369 مجله ادبي «گردون» را منتشر کرد، که از نشريات ادبي مهم آن دوران بود. راهاندازي جايزه «قلم زرين گردون» از جمله اقدامات فرهنگي عباس معروفي در سالهاي اقامتش در ايران بود. رمانهاي «سال بلوا»، «پيکر فرهاد» و مجموعه داستان «درياروندگان جزيره آبيتر» از ديگر آثار داستاني عباس معروفي است.
رتبه رمان «سمفوني مردگان» در گودريدز: 4/17 از 5
