حدس ها و ابطال ها

کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» اثر کارل پوپر
آیا خطا به رشد معرفت علمی می‌انجامد؟ پاسخ کارل پوپر به این پرسش، در کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها»، مثبت است.
کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها»، با عنوان اصلی Conjectures and Refutations، مجموعه‌ای‌ست فراهم‌آمده از گفتارها و سخنرانی‌های کارل پوپر که توسط خود پوپر بازبینی و در این کتاب به چاپ رسیده‌اند.
پوپر در کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» با نگاهی شکاک و نقادانه به تلقی‌های مختلف از حقیقت در تاریخ فلسفه و حوزه‌های مختلفی که به‌نحوی با موضوعی به نام حقیقت سروکار دارند می‌نگرد و از ضرورت نقد اسطوره‌ها و باورهای تثبیت‌شده در بحث‌های فلسفی و فکری سخن می‌گوید.
کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» کتابی‌ست که دربردارنده یکی از ایده‌های مهم پوپر در فلسفه، یعنی ایده ابطال‌پذیری به‌عنوان معیار اعتبار یک نظریه، است.
در کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» از اهمیت خطا و اشتباه در رشد معرفت علمی سخن می‌رود و از اینکه هر باور و اندیشه و نظریه‌ای باید قابلیت این را داشته باشد که خطر ابطال را به جان بخرد و به محک آزمون نقادانه گذاشته شود.
متن اصلی کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» اولین بار در سال 1963 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها»
ما همیشه می‌توانیم از اشتباهات خود پند بگیریم. این لُبّ کلام پوپر در کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» و اندیشۀ محوری او در بخش‌های مختلف این کتاب است.
پوپر در کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» تاریخ فلسفه و نیز حوزه‌های گوناگون، از فلسفه گرفته تا علوم تجربی و علوم اجتماعی و سیاست، را درنوردیده و این حوزه‌ها را براساس ایده محوری این کتاب، که همان قابلیت بازبینی انتقادی نظریه‌ها و خطایابی در آن‌ها و ابطال‌شان است، مورد بررسی انتقادی قرار داده است.
پوپر فیلسوفی قائل به آزادی فردی‌ست و در کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» نیز خود را این‌چنین به مخاطبانش معرفی می‌کند. او منتقد سرسخت آن دسته از اندیشه‌های فلسفی‌ست که آزادی فردی را از انسان سلب می‌کنند و به حقیقتی صُلب و جزمی خدشه‌ناپذیر باور دارند و در هر شرایطی بر حقانیت خود پای می‌فشارند.
پوپر در کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» دو سنت فلسفی غرب، یعنی فلسفۀ قاره‌ای و فلسفۀ تحلیلی، را براساس دیدگاه اصلی کتاب مورد نقد قرار می‌دهد و بر آن است که نشان دهد این هر دو سنت چه خطاهایی داشته‌اند.
کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» از دیباچه‌های پوپر بر چاپ‌های اول و دوم و سوم کتاب، متن سخنرانی‌ای از پوپر با عنوان «درباره سرچشمه‌های دانایی و نادانی»، دو بخش به نام‌های «حدس‌ها» و «ابطال‌ها» و ده پیوست تشکیل شده است.
دو بخش اصلی کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» دربرگیرنده بیست فصل است که عبارتند از: «علم: حدس‌ها و ابطال‌ها»، «ماهیّت مسائل فلسفی و ریشه‌های آنها در علوم»، «سه دیدگاه درباره شناخت انسان»، «به سوی نظریه‌ای خردمندانه درباره سنّت»، «بازگشت به حکمای پیش از سقراط»، «یادداشتی درباره بارکلی به عنوان پیشرو ماخ و اینشتین»، «نقد فلسفۀ کانت و جهان‌بینی او»، «درباره وضع علم و شأن مابعدالطبیعه»، «چرا محاسبۀ منطق و علم حساب شایستۀ اطلاق و انطباق بر حقیقت‌اند»، «حقیقت، خردگرایی و رشدِ معرفت علمی»، «تحدید حدود بین علم و مابعدالطبیعه»، «زبان و مسألۀ جسم – جان»، «یادداشتی درباره مسألۀ جسم – جان»، «بازگشت به خود و دریافت معنی و مفهوم در زبان متداول»، «مناظره منطقی و تحلیلی چیست؟»، «پیش‌بینی و پیش‌گویی در علوم اجتماعی»، «افکار عمومی و سرچشمه‌های آزادگی و آزادی‌خواهی»، «آرمان‌شهر و به کار بردن زور و قدرت»، «تاریخ زمان ما: نظرگاهی بر پایۀ خوش‌بینی» و «انسان‌مداری و خرد».

درباره کارل پوپر، نویسنده کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها»
کارل ریموند پوپر (Karl Raimund Popper)، متولد 1902 و درگذشته به‌سال 1994، فیلسوف و تحلیگر و مفسر اجتماعی اتریشی – بریتانیایی است.
پوپر یکی از مهمترین متفکران تأثیرگذار فلسفۀ علم در قرن بیستم است. او در جوانی مدتی به مارکسیسم گرَوید اما بعداً از آن روی برتافت و به فیلسوفی لیبرال بدل شد. البته خود او در دیباچۀ کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» تأکید می‌کند که مقصودش از لیبرالیسمی که از آن سخن می‌گوید و دفاع می‌کند لیبرالیسم محدود به یک حزب سیاسی نیست و منظورش از لیبرال «کسی است که آزادی فردی را ارزشمند بشمارد و نسبت به خطرهای ذاتی هرگونه قدرتمندی و قدرتِ فردی حسّاسیّت دارد.»
از کارل پوپر آثار مختلفی در حوزه‌های فلسفۀ علم و فلسفۀ سیاسی به‌جا مانده که از آن جمله می‌توان به «منطق اکتشاف علمی»، «جامعۀ باز و دشمنان آن»، «فقر تاریخیگری» و «سرچشمه‌های دانایی و نادانی» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها»
کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» با ترجمه و پیش‌گفتار رحمت‌اله جباری در شرکت سهامی انتشار منتشر شده است. این کتاب قبلاً با ترجمۀ احمد آرام در همین انتشارات به چاپ رسیده بود.
رحمت‌اله جباری، متولد 1322 در گرگان، مؤلف و مترجم ایرانی است. جباری دانش‌آموختۀ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران است. او بنیانگذار چند باب دبیرستان دخترانه و پسرانه و از بنیانگذاران دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان و عضو هیأت علمی این دانشگاه است و در دانشگاه‌های منابع طبیعی و علوم کشاورزی و علوم پزشکی و مراکز آموزش عالی وزارت آموزش و پرورش تدریس و تحقیق کرده است.
از جمله آثار تألیفی رحمت‌اله جباری می‌توان به کتاب «دستور زبان فارسی» و بازنویسی چند منظومۀ عاشقانه، از جمله «ویس و رامین» و «خسرو و شیرین»، به نثر فارسی و از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «جست‌وجوی بی‌پایان» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «حدس‌ها و ابطال‌ها» در گودریدز: 4.17 از 5.