نه آدمی

کتاب «نه آدمی» اثر اوسامو دازای، ترجمه مرتضی صانع، نشر کتاب فانوس
داستان جهانی پرتناقض و شکست انسانی که نمی‌تواند در نظم معمول جهان اطرافش حل و ادغام شود. کتاب «نه آدمی» دومین رمان اوسامو دازای در سال‌های پس از جنگ است که بسیار مورد توجه بوده است.
رمان «نه آدمی» یکی از آثار شاخص اوسامو دازای است که هم با استقبال زیاد خوانندگان روبرو بوده و هم مورد توجه منتقدان قرار داشته است.
اوسامو دازای در کتاب «نه آدمی» شرحی از داستان تلخ آدمی به دست داده که جهان اطرافش جهانی بسیار متضاد است. او نمی‌تواند در جهان اطرافش حل شود و از این‌رو انگار از جریان معمول زندگی به بیرون پرتاب شده و درواقع از دایره زندگی انسانی خارج مانده است و عنوان کتاب نیز اشاره‌ای است به همین موضوع.
اوسامو دازای در برخی از آثارش به تضادهای میان سنت‌های کهن و ویژگی‌های جهان مدرن توجه کرده و این ویژگی در کتاب «نه آدمی» نیز دیده می‌شود.

مروری بر کتاب «نه آدمی»
کتاب «نه آدمی» با همان جمله ابتدایی‌اش شمایی دقیق از آنچه پیش رویمان است به دست می‌دهد: «روزگارم همه شرمساری است.» این جمله اعتراف‌گونه‌ راوی کتاب «نه آدمی» خبر از تیرگی‌ و افسرده‌حالی آدمی می‌دهد که می‌خواهد در قالب چند دفتر در این کتاب شرحی از زندگی‌اش به دست دهد. اگرچه خود می‌گوید رویای زندگی آدمیزاد ناممکن است.
در دفتر نخست کتاب «نه آدمی»، راوی با نگاهی به گذشته‌ای دورتر از لحظه آغاز می‌گوید؛ لحظه تولدش در روستایی در شمال شرقی کشور. کودکیِ راوی با دوره‌های مدام بیماری و بستری شدن سپری شده است. اما مسئله اصلی در آن دوره جای دیگری بوده است.
راوی کتاب «نه آدمی» در کودکی‌اش درکی استاندارد و مرسوم از جهان اطرافش ندارد و این او را به موقعیت تنهایی کشانده است. او درکی متضاد با دیگران دارد و این تمایز در آن دوره برای او سخت دشوار است: «با کشف تضاد معیار خوشبختی در ذهنم با دیگران شب‌ها از ترس به خود می‌پیچیدم. فکرش مرا به آستانه جنون می‌برد. نمی‌دانستم خوشبخت‌ام یا نه. مردم پیش از این بارها در همان کودکی به من گفته بودند چه بخت بلندی دارم ولی حس می‌کردم در آتش‌ام. می‌دانم آنان که مرا خوشبخت می‌خواندند هزاران بار از من خوشبخت‌تر بودند.»
اوسامو دازای در سال‌های حیاتش تقریبا هیچ‌گاه زندگی معمولی نداشت و چندین‌بار دست به خودکشی زده بود و در نهایت هم با خودکشی از دنیا رفت. او هم با رنج‌هایی مداوم درگیر بود و از این‌رو می‌توان شباهت‌هایی میان راوی کتاب «نه آدمی» و خود اوسامو دازای یافت.
از این‌روست که کتاب «نه آدمی» را رمانی اتوبیوگرافیک هم نامیده‌اند. «نه آدمی» با روایت اول شخص نوشته شده و راوی با نگاهی به گذشته تصویری تیره از روزهای پشت سر به دست می‌دهد. او از همان سال‌های کودکی‌اش حس می‌کرده که بار ده انسان نگون‌بخت را بر دوش می‌کشیده. بسیاری از عادات روزمره‌ای که در سراسر جهان هر روز تکرار می‌شود برای او مسئله‌ای غیرعادی است که از زاویه‌ای مختص به خود به آنها نگاه می‌کند و به نظرش گاه بلاهت‌آمیز می‌آید. او مثلا در کودکی به این فکر می‌کرده که چرا آدم‌ها روزی سه وعده باید غذا بخورند. این اتفاق عادی و معمولی برای او چیزی است که «خوف میز غذا» می‌نامدش. در مواجهه با آن از خود می‌پرسد چرا آدم‌‌ها روزی سه بار این‌قدر گرفته و جدی پشت میر می‌نشینند و غذا خوردن برایشان مثل یک مراسم ویژه است: «سه بار در روز سر زمانی همیشگی خانواه در سرایی تاریک گرد هم می‌آیند. آنجا همه چیز سر جای خودش است. ما فقط با سری افکنده در سکوت می‌جویم، چه گرسنه باشیم چه نه. کسی چه می‌داند شاید این آیینی است برای فرونشاندن خشم ارواحی که در کمین خانه نشسته‌اند.»
بیش از آنکه حوادث و اتفاقات، روایت کتاب «نه آدمی» را پیش ببرد تاملات و درون‌کاوی‌های راوی شکل‌دهنده روایت رمان است. ما از منظر او جهان را می‌بینیم که منظری است متفاوت و ویژه. ذهنیت عجیب راوی هر چیز ساده‌ای را که در زندگی عادی به هنجار تلقی می‌شود با چالش روبرو می‌کند. او در همان کودکی به مرور حس می‌کند که تنها او است که با دیگران فرق دارد و این موقعیت دشواری برایش رقم می‌زند. در نتیجه واکنش او به این اتفاق این است که به قول خودش لودگی پیشه کند. او از آدم‌ها و مناسبات میان‌شان می‌ترسد اما مجبور می‌شود با لبخدی بر لب از این جهان استقبال کند. می‌گوید «لبخندی بر لب نهادم که کمتر از دهانم فرو می‌افتاد. این بود شیوه همگون‌سازی‌ام. پرخطرترین دستاوردی که با تقلای بسیار حاصل شد.»
تلاش‌های راوی کتاب «نه آدمی» برای تطبیق دادن خود با جهان اطرافش پس از کودکی هم ادامه پیدا می‌کند. در دفترهای بعدی این کتاب، او به شرح دوران نوجوانی و جوانی‌اش می‌پردازد که با شکست‌های پی‌درپی همراه بوده است.
کتاب «نه آدمی» ماجرای زندگی مردی آشفته‌حال است که نمی‌تواند خود را آن‌گونه که هست در معرض دیگران قرار دهد. اوسامو دازای در این اثرش نیز بر روی تضادهای میان جهان سنتی و جامعه مدرن دست گذاشته و دشواری‌های تطبیق یافتن با روند عادی امور را نشان داده است.

درباره اوسامو دازای نویسنده کتاب «نه آدمی»
اوسامو دازای، با نام اصلی شوجی تسوشیما، از مشهورترین نویسندگان ژاپنی سده بیستم است که در 19 ژوئن 1909 در شهر کاناگی در منطقه کیتاتسوگارو در استان آئوموری ژاپن متولد شد. خاندان تسوشیما از خانواده‌های مشهور و تواتگر آئوموری بود که با کشاورزی و خدمات مالی شهرت و ثروت به دست آورده بود. اوسامو دازای تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌اش را در آئوموری گذراند و اولین اثرش را در مجله ادبی مدرسه چاپ کرد. دازای به نسلی از نویسندگان ژاپنی قرن بیستم تعلق داشت که در دوره‌ای بحرانی و پرتلاطم زندگی کردند. او شاهد هر دو جنگ جهانی بود و تاثیرات و تبعات جنگ در آثار او بازتاب داشته است. دازای در 13 ژوئن سال 1948 دست به خودکشی زد و به زندگی خود پایان داد. اوسامو دازای اگرچه عمری کوتاه داشت اما آثار زیادی از او به جا مانده و یکی از نویسندگان تاثیرگذار ادبیات ژاپن شناخته می‌شود. «زوال بشری»، «شایو»، «مینیمانژ: صبح خاکستری» برخی دیگر از آثار اوسامو دازای هستند که به فارسی هم ترجمه شده‌اند.

درباره ترجمه کتاب «نه آدمی»
کتاب «نه آدمی» با ترجمه مرتضی صانع در نشر کتاب فانوس منتشر شده است.
مرتضی صانع، متولد 1372، مترجم ایرانی است. «مترسگ» و «شایو» از دیگر ترجمه‌های او هستند.