ماهیگیر و پسرش

رمان «ماهیگیر و پسرش» اثر زلفو لیوانِلی
رمانی دربارۀ خانواده، عشق، والدین و فرزندان، داغ‌دیدگی و فقدان، همبستگی زنان، دوستی و همدلی، مهاجرت و طبیعت. زلفو لیوانِلی در رمان «ماهیگیر و پسرش» از مسائل انسان خاورمیانه‌ای در روزگار معاصر می‌گوید و ضمن پرداختن به این مسائل، از جمله بحران پناهندگان، به مسائل و بحران‌های جهانی که مردم همه‌جای جهان به‌نحوی با آن‌ها درگیر هستند، نظیر بحران محیط زیست، نیز می‌پردازد و همچنین از مسائل بنیادینی که انسان‌ها همیشه و در هر زمانی با آن‌ها درگیر بوده و هستند و خواهند بود سخن می‌گوید.
رمان «ماهیگیر و پسرش»، با عنوان اصلی Balıkçı ve Oğlu، یک رمان اجتماعی، شاعرانه و تراژیک دربارۀ عشق و همدلی و همبستگی و غم فقدان است؛ رمانی که ادبیات را با تعهد انسانی و اجتماعی می‌آمیزد و قصه‌ای را روایت می‌کند که هم دلچسب و پرکشش است و هم ما را به تأمل در عمق بعضی مسائل تراژیک انسانی در جهان امروز فرامی‌خواند.
متن اصلی رمان «ماهیگیر و پسرش» اولین بار در سال 2021 منتشر شده است.

مروری بر رمان «ماهیگیر و پسرش»
زلفو لیوانلی در رمان «ماهیگیر و پسرش» داستان زن‌وشوهری به نام‌های مصطفی و مسعوده را روایت می‌کند که پسرشان، به نام دنیز (به‌معنای دریا)، در هفت‌سالگی در دریای اژه غرق شده است و آن‌ها با این داغ روزگار را به تلخی و اندوه می‌گذرانند. مصطفی ماهیگیر است. او بعد از فاجعۀ غرق‌شدن پسرش در سکوت فرورفته و با کسی، خصوصاً از این فاجعه، حرف نمی‌زند و درعوض هرشب وظیفۀ خود می‌داند که حادثۀ منجر به مرگ فرزندش را، با تمام جزئیات، در ذهن مرور کند. مصطفی خود در لحظۀ حادثه همراه فرزندش در دریا بوده اما نتوانسته او را نجات دهد و حال فکر می‌کند اگر هرشب به این حادثه و جزئیاتش فکر نکند به فرزندش خیانت کرده است. او بعد از این حادثه به مُرده‌ای متحرک تبدیل شده و دیگر با همسرش هم، که هرشب تا صبح برای فرزند از دست رفته‌اش گریه می‌کند و مشت به سینه می‌کوبد، حرف نمی‌زند. اما در ادامۀ رمان «ماهیگیر و پسرش» پای واقعه‌ای وسط می‌آید که زندگی مسعوده و مصطفی را دگرگون می‌کند و رنگی تازه به زندگی آن‌ها می‌بخشد.
لیوانلی در رمان «ماهیگیر و پسرش» ماهیگیران دریای اژه و نیز پناهندگان و مهاجران را در مرکز داستان خود قرار می‌دهد و از سرنوشت و زندگی و مسائل آن‌ها می‌نویسد و از خلال نوشتن از آن‌ها به مسائلی دیگر، از جمله مسائل زنان و بحران زیست‌محیطی، نیز می‌پردازد. او در این رمان از مهاجرت و جدال مهاجران با زندگی و مرگ می‌نویسد و همچنین از شرکت‌هایی چون مزارع پرورش ماهی که با انگیزه‌هایی سودجویانه به غارت و نابودی طبیعت کمر بسته‌اند و فجایعی بزرگ را رقم زده‌اند.
رمان «ماهیگیر و پسرش» رمانی است دربارۀ پیوستگی زندگی هر فرد و هر خانواده به زندگی افراد و خانواده‌های دیگر و اینکه انسان‌ موجودی اجتماعی است که زیست فردی‌اش به زیست انسان‌های دیگر گره خورده است.
رمان «ماهیگیر و پسرش» اما صرفاً به‌خاطر محتوای اجتماعی و انسانی‌اش حائز اهمیت نیست. این رمان به‌لحاظ ادبی و قدرت روایتگری و صحنه‌پردازی و ریزبینی در تصویر فضا و محیط نیز حرف‌ها برای گفتن دارد و می‌تواند خواننده را به‌راحتی با خود همراه کند و او را به ژرفای مسائل انسان‌ها و طبیعتِ شگرف دریای اژه و جزئیات زندگی ماهیگیران سواحل این دریا و نوع پیوند آن‌ها با دریا و طبیعت ببرد.
رمان «ماهیگیر و پسرش» رمانی شاعرانه در ستایش انسانیت و انسان و طبیعت است. این رمان همچنین تصویری نقادانه از تفاوت طبقاتی و فاصلۀ میان ثروتمندان شهرنشین و ماهیگیران تنگدست سواحل دریای اژه به‌دست می‌دهد و تفاوت تلخ میان فقیر و غنی را به نمایش می‌گذارد.

دربارۀ زلفو لیوانِلی، نویسندۀ رمان «ماهیگیر و پسرش»
عمر زلفو لیوانِلی (Ömer Zülfü Livaneli)، متولد 1946، موسیقی‌دان، فیلمنامه‌نویس، سیاستمدار، داستان‌نویس و کارگردان اهل ترکیه است. لیوانلی از چهره‌های مطرح عرصۀ موسیقی است و برای آثار موسیقایی‌اش جوایز متعدد ملی و بین‌المللی گرفته و تعداد زیادی تصنیف و موسیقی متن فیلم ساخته است. او همچنین ساخت چند فیلم بلند سینمایی را در کارنامۀ کاری خود دارد و برای فیلم‌هایش برندۀ جوایزی هم شده است.
لیوانلی با هنرمندان و نویسندگان مشهوری چون الیا کازان، آرتور میلر و میکیس تئودوراکیس همکاری فرهنگی و هنری داشته است. او در عرصۀ سیاست نیز حضوری فعال داشته است. لیوانلی یک‌بار نامزد شهرداری استانبول و یک‌بار هم به‌عنوان نمایندۀ استانبول از حزب CHP انتخاب شد که البته نتوانست کاندیدای ریاست شود و استعفا کرد.
از آثار زلفو لیوانلی می‌توان به کتاب‌های «بی‌قراری»، «یک گربه، یک مرد، یک مرگ»، «سفر با الیا کازان»، «میان تخت و گور» و «خانۀ لیلا» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «ماهیگیر و پسرش»
رمان «ماهیگیر و پسرش» با ترجمۀ پئریکا گلیاری و پدرام رمضانی در نشر ثالث منتشر شده است.
پئریکا گلیاری، متولد 1363، و پدرام رمضانی، متولد 1361، مترجمان ایرانی هستند. آن‌ها، به‌جز رمان «ماهیگیر و پسرش»، چند کتاب دیگر را نیز با همکاری یکدیگر به فارسی ترجمه کرده‌اند که از جملۀ آن‌ها می‌توان به کتاب‌های «مردِ سوت‌زن» و «قصبه» اشاره کرد.
از رمان «ماهیگیر و پسرش» ترجمۀ فارسی دیگری هم موجود است که مترجم آن پری اشتری و ناشرش انتشارات نگاه است.