شبح آلکساندر ولف

رمان «شبح آلکساندر وُلف» اثر گایتو گازدانف
یک رمان معمایی و مهیجِ روانشناختی – فلسفی درباب عشق و زندگی و مرگ و گناه و رستگاری و تقدیر و تصادف و دلهره‌های وجودی. رمان «شبح آلکساندر وُلف»، با عنوان اصلی Призрак Александра Вольфа، یکی از رمان‌های مطرح ادبیات مهاجرت روسیه است.
گایتو گازدانف در رمان «شبح آلکساندر ولف»، همچون داستایفسکی در رمان بزرگ «جنایت و مکافات»، به موضوع قتل و عذاب وجدان پس از آن می‌پردازد.
رمان «شبح آلکساندر وُلف» رمانی با طرح‌وتوطئه و داستانی بدیع و ساخت‌وپرداختی ماهرانه است؛ رمانی که در آن برخی مسائل و دغدغه‌های بنیادین بشری و پرسش‌ها و بحران‌های وجودی انسان، از خلال داستانی معمایی و جذاب، مطرح می‌شود.
متن اصلی رمان «شبح آلکساندر وُلف» اولین بار بین سال‌های 1947 و 1948، به‌صورت دنباله‌دار، در نشریۀ روس‌زبان «نووی ژورنال» چاپ نیویورک منتشر شده است.

مروری بر رمان «شبح آلکساندر وُلف»
راوی و شخصیت اصلی رمان «شبح آلکساندر وُلف» یک مهاجر روس است که سالهاست بارِ جنایتی را به‌ دوش می‌کشد. او، در شانزده‌سالگی و در بحبوحۀ جنگ‌های داخلی در روسیه، سربازی را به‌قصد دفاع از خود کشته است. سالها از آن ماجرا گذشته و راوی در پاریس ساکن شده است اما خاطرۀ دردناک آن قتل همچنان با اوست و این خاطره وقتی پررنگ‌تر می‌شود که راوی داستانی از یک نویسندۀ انگلیسی، به نام آلکساندر وُلف، می‌خواند؛ داستانی به نام «جدال در استپ» که دقیقاً شرح همان جنایتی‌ست که راوی سالها پیش مرتکب شده است. داستان از زبان راوی اول‌شخص نوشته شده و راوی هم خودِ مقتول است. در داستان «جدال در استپ» ماجرای تیرخوردن سرباز از راوی رمان «شبح آلکساندر وُلف» با جزئیات شرح داده شده است و راوی شک ندارد که نویسنده دقیقاً به همان قتلی که او مرتکب شده اشاره دارد. اما جریان چیست؟ آیا کسی که راوی به او شلیک کرده نمرده بوده است؟ راوی به‌جستجوی آلکساندر ولف برمی‌آید. ابتدا به او نامه می‌نویسد اما جوابی از آلکساندر ولف نمی‌گیرد. در سفری کاری به لندن سراغ ناشری می‌رود که مجموعه‌داستان «فردا خواهم آمد» را، که داستان «جدال در استپ» در آن منتشر شده، چاپ کرده است. ناشر اما به راوی می‌گوید که فعلاً امکان دیدار با آلکساندر ولف وجود ندارد. او همچنین حرفی کنایی به راوی می‌زند مبنی بر اینکه راوی، در آن روز کذاییِ روبه‌رو شدن با سرباز، خوب نشانه‌گیری نکرده است.
در گیرودار درگیری راوی با معمای آلکساندر ولف، ماجرایی عاشقانه هم برای او پیش می‌آید و پای زنی به رمان باز می‌شود؛ زنی که راوی به او دل می‌بازد و این دلباختگی نیز خود موضوعی مهم در رمان «شبح آلکساندر ولف» است چون منظری تازه از زندگی را به روی راوی می‌گشاید و او را از احساس پوچی و افسردگی نجات می‌دهد.
اما فرجام ماجرای راوی چه خواهد شد؟ آیا او آلکساندر ولف را ملاقات خواهد کرد؟ آیا سربازی که راوی به او شلیک کرده زنده مانده و واقعاً همان آلکساندر ولف است؟ آیا راوی می‌تواند از دلهره‌ها و سردرگمی‌ها و احساس گناهش نجات یابد و به آرامش و رستگاری پایدار دست یابد؟ پاسخ این پرسش‌ها را با خواندن کامل رمان «شبح آلکساندر ولف» درخواهید یافت.
رمان «شبح آلکساندر ولف» رمانی‌ست که ما را با پرسش‌هایی خطیر و بنیادین دربارۀ عشق و زندگی و مرگ و گناه و رستگاری و پوچی و نومیدی و امید مواجه می‌کند.

دربارۀ گایتو گازدانف، نویسندۀ رمان «شبح آلکساندر وُلف»
گایتو گازدانف، متولد 1903 و درگذشته به سال 1971، داستان‌نویس روسِ مقیم و تبعۀ فرانسه بود. گازدانف خود، مانند راوی رمان «شبح آلکساندر ولف»، تجربۀ حضور در جنگ داخلی روسیه را داشت و در این جنگ در صف سربازان ارتش سفید جنگیده بود. او در سال 1920 از روسیه گریخت و به فرانسه مهاجرت کرد و در آن‌جا بود که نخستین داستان‌هایش را منتشر کرد و توجه و تحسین منتقدان را برانگیخت و از او به‌عنوان یکی از مستعدترین نویسندگان مهاجر یاد کردند.
رمان‌ «شبی با کلر» اولین رمان و از آثار مشهور گازدانف است. این رمان مورد تحسین ماکسیم گورکی و ولادیسلاو خداسویچ واقع شد.
گازدانف در دوران جنگ جهانی دوم یکی از اعضای مقاومت فرانسه بود. او همچنین در سال 1953 همکاری با رادیو آزادی را آغاز کرد و در آن‌جا به تهیه و اجرای برنامه‌ای دربارۀ ادبیات روسی پرداخت. این همکاری تا زمان مرگ گازدانف در سال 1971 ادامه یافت.
گازدانف اگرچه به زبان فرانسه تسلط داشت اما داستان‌هایش را به روسی می‌نوشت. آثار او هرگز در اتحاد جماهیر شوروی به چاپ نرسید و پس از فروپاشی شوروی بود که انتشار آثارش در روسیه آغاز شد.
از دیگر آثار گایتو گازدانف می‌توان به رمان‌های «بازگشت بودا» و «پرواز» و داستان کوتاه «قوهای سیاه» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «شبح آلکساندر وُلف»
رمان «شبح آلکساندر وُلف» با ترجمۀ نسترن زندی، همراه با یادداشتی در معرفی نویسنده، در نشر نو منتشر شده است.
نسترن زندی، متولد 1351، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «برهوت همدلی: در باب خشونت و شرارت»، «از بهزاد تا رضا عباسی: سیر تکاملی مینیاتور در سدۀ دهم و اوایل سدۀ یازدهم هجری» و «ایوسیف برودسکی: گزیدۀ شعرها، سخنرانی نوبل، ویژگی‌های شعر، زندگی‌نامه» اشاره کرد.