تاریخ کاغذ در ایران

کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» نوشتۀ ویلم فلور
داستان کاغذ در ایران از عصر صفوی تا دورۀ قاجار. کتاب «تاریخ کاغذ در ایران»، با عنوان اصلی History of Paper in Iran, 1501–1925، پژوهشی است که در آن تاریخ کاغذ و کاغذسازی در ایران از سال 1501 تا سال 1925 میلادی روایت شده است.
ویلم فلور در کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» شرح می‌دهد که نخستین کاغذها در ایران چطور و به‌دست چه کسانی ساخته شد و کاغذهای ایرانی، در بازۀ زمانی مورد بحث در این کتاب، چه کیفیت و انواعی داشتند و از کاغذ در ایران چه استفاده‌هایی می‌شده است.
کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» پژوهشی چندوجهی دربارۀ کاغذ در ایران است و در آن از عکس‌ها و نقاشی‌هایی هم که به‌نحوی با موضوع کتاب مرتبط هستند و وجهی از تاریخ کاغذ در ایران را روایت می‌کنند استفاده شده است.
متن اصلی کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» اولین بار در سال 2022 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «تاریخ کاغذ در ایران»
نخستین کاغذها در ایران چگونه و توسط چه کسانی ساخته شدند؟ کاغذ از کِی و توسط چه کشورهایی به ایران وارد شد؟ اقشار گوناگون جامعۀ ایران از چه نوع کاغذهایی استفاده می‌کردند و کاغذ در ایران چه مصارف و کاربردها و انواعی داشت؟ این‌ها پرسش‌هایی هستند که با خواندن کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» پاسخ آن‌ها را خواهید گرفت.
ویلم فلور در کتاب «تاریخ کاغذ در ایران»، با جستجو در سفرنامه‌های سیاحان غربی و روایت‌هایی که آن‌ها دربارۀ کاغذ ایرانی به‌جا گذاشته‌اند و نیز جستجو در نقاشی‌ها و اسناد و مدارک و منابع گوناگونی که هر یک پرده از وجه یا وجوهی از تاریخ کاغذ در ایران برمی‌دارند، کوشیده است که اطلاعاتی تا جای ممکن جامع و مستند را دربارۀ نخستین ادوار تاریخ کاغذ در ایران تا تاریخ کاغذ در عصر قاجار در اختیار خوانندگان بگذارد.
البته فلور در کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» به بعضی روایت‌های سیاحان خارجی دربارۀ کاغذهای ایرانی به دیدۀ تردید می‌نگرد و هرجا حقایق را مغایر با این روایت‌ها می‌بیند به این مغایرت و نادرستی روایت‌های سیاحان اشاره می‌کند.
کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» بحث دربارۀ کاغذ در ایران و پیشینۀ آن را از کاغذسازی دستی در عصر صفوی آغاز می‌کند و تا عصر قاجار پیش می‌آید. در این کتاب توضیح داده شده که صنعتی‌شدن تولید کاغذ در غرب چه تأثیری بر تاریخ کاغذ در ایران گذاشت و واردات کاغذ به ایران از کشورهای خارجی به چه شکل بود.
قیمت و کیفیت کاغذ و موادی که کاغذ از آن‌ها ساخته می‌شد از دیگر موضوعاتی هستند که در کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» به آن‌ها پرداخته شده است.
در کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» همچنین از کاربرد کاغذ در اموری به‌جز کتاب و کتابت سخن رفته است که از آن جمله می‌توان به مصرف کاغذ برای ساخت بادبادک و فرفره، مصرف کاغذ برای تزئینات و بسته‌بندی اجناس مغازه‌ها، مصرف کاغذ در جشن‌ها و مصرف کاغذ در سیگار اشاره کرد.
کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» شامل نقاشی‌ها و عکس‌هایی است که وجوهی از تاریخ کاغذ و کارِ کاغذسازی و مشاغل مربوط به کاغذ و کابردهای کاغذ در ایران را، در دورانی که در این کتاب به آن پرداخته شده، می‌نمایانند.
کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» از مقدمه و سی‌وچهار فصل و مؤخره‌ای در جمع‌بندی مباحث کتاب تشکیل شده است.
فصل‌های سی‌وچهارگانۀ کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» عبارتند از: «تولید و واردات کاغذ»، «کاغذ کجا تولید شد؟»، «فرایند تولید کاغذ»، «چه نوع کاغذی در ایران تولید می‌شود؟»، «مصرف‌کنندگان کاغذ چه کسانی بودند؟»، «واکنش به واردات رو به رشد کاغذ»، «نظرسنجی بلژیکی در مورد تأسیس کارخانۀ کاغذ»، «جست‌وجو برای مواد اولیۀ کافی»، «ماشین‌آلات ممکن»، «جست‌وجوی محل تولید مناسب»، «واردات کاغذ»، «واردات کاغذ محلی»، «واردات کاغذ روسی و اروپایی»، «انواع کاغذ وارداتی و قیمت آن»، «کاغذ تحریری»، «اسناد رسمی»، «قیمت کاغذ تحریر»، «کاغذ نَشاف (کاغذ بلاتینگ)»، «کاغذ مشق»، «کاغذ چاپ یا کاغذ کاهی»، «کاغذ ترسیم یا کاغذ نقشه»، «قطاعی یا کاغذبری»، «هنر ناخنی یا خط ناخنی»، «مقوا»، «پاکت»، «کاغذ تزئینی»، «کاغذ بسته‌بندی یا کاغذ عطاری»، «کاغذ دیواری»، «کاربری متنوع کاغذ»، «فانوس کاغذی»، «کاغذ پنجره»، «کاغذ سیگار»، «تفریح و سرگرمی» و «جشن‌ها».

دربارۀ ویلم فلور، نویسندۀ کتاب «تاریخ کاغذ در ایران»
ویلم ماریوس فلور (Willem Marius Floor)، متولد 1942، مورخ و ایرانشناس هلندی است. از آثار او می‌توان به کتاب‌های «تاریخ نان در ایران»، «تاریخ تئاتر ایران»، «نقاشی دیواری در دوره‌ی قاجار»، «نظام قضایی عصر صفوی»، «صنعتی ‌شدن ایران و شورش شیخ احمد مدنی، 1925 – 1900»، «صنایع کهن در دوره‌ی قاجار»، «دیوانسالاری عصر صفوی» و «طبقۀ کارگران و صنعت در ایران، 1320 – 1229» اشاره کرد.
ویلم فلور جایزۀ بین‌المللی فارابی را به‌خاطر مطالعات بشردوستانه دریافت کرده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «تاریخ کاغذ در ایران»
کتاب «تاریخ کاغذ در ایران» با ترجمۀ صبا کارخیران و سمیرا محب‌علی در انتشارات ایرانشناسی منتشر شده است.
صبا کارخیران، متولد 1356، و سمیرا محب‌علی، متولد 1363، مترجمان ایرانی‌اند. آن‌ها، به‌جز کتاب «تاریخ کاغذ در ایران»، کتاب «لذت‌های ایرانیان» را نیز با همکاری یکدیگر به فارسی ترجمه کرده‌اند.