تاریخ بی خوابی

کتاب «تاریخ بی‌خوابی» نوشتۀ ایلونِد سامرز برنر
تاریخی که به جهان بنگریم می‌بینیم هیچ‌چیز بی‌سابقه نیست و هرچیزی برای خودش تاریخی و پیشینه‌ای دارد، از جمله بی‌خوابی. در کتاب «تاریخ بی‌خوابی» از تاریخ و پیشینۀ بی‌خوابی سخن رفته است و از رد و نشان بی‌‌خوابی در گسترۀ فرهنگ بشری.
کتاب «تاریخ بی‌خوابی»، با عنوان اصلی Insomnia: A Cultural History، یک تاریخ فرهنگی است که در آن تاریخ بشر، با محوریت بی‌خوابی، مورد واکاوی قرار گرفته است.
ایلونِد سامرز برنر در کتاب «تاریخ بی‌خوابی» تاریخ انسان را از قدیم‌ترین اعصار و قرون تا عصر مدرن، به‌جستجوی ریشه‌ها و نمودها و عوارض بی‌خوابی و فرهنگ برآمده از دل بی‌خوابی و فرهنگی که بی‌خوابی از دل آن بیرون آمده است، درمی‌نوردد و بی‌خوابی را از وجوه گوناگون و از چشم‌اندازی تاریخی و فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهد.
متن اصلی کتاب «تاریخ بی‌خوابی» اولین بار در سال 2007 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «تاریخ بی‌خوابی»
شاید بی‌خوابی را پدیدۀ عصر مدرن بپنداریم؛ عصر شتاب و استرس و اضطراب و کمبود وقت برای استراحت. کتاب «تاریخ بی‌خوابی» اما نشان می‌دهد که بی‌خوابی پدیده‌ای بس ریشه‌دار در تاریخ بشر است و ریشۀ آن به عصر باستان و نخستین انسان‌ها می‌رسد.
ایلونِد سامرز برنر در کتاب «تاریخ بی‌خوابی» پژوهشی چندوجهی را دربارۀ بی‌خوابی ارائه داده است؛ پژوهشی که بی‌خوابی را از دریچۀ ادبیات، پزشکی، جامعه و تاریخ می‌نگرد و از زوایای گوناگون بر موضوع بی‌خوابی نور می‌تاباند.
در کتاب «تاریخ بی‌خوابی» با نمودهای بی‌خوابی در «کتاب مقدس» و متون ادبی کلاسیک و مدرن آشنا می‌شویم و درمی‌یابیم که متون ادبی، از متون باستانی مثل «ایلیاد» هومر و «حماسۀ گیلگمش» گرفته تا ادبیات گوتیک و رمانتیک قرن نوزدهم و متون ادبی مدرنی مثل رمان «صد سال تنهایی» مارکز، چقدر و چگونه به موضوع بی‌خوابی پرداخته‌اند و بی‌خوابی را از چه منظری دیده‌اند.
کتاب «تاریخ بی‌خوابی» همچنین بی‌خوابی را از منظر پزشکی مورد بررسی قرار می‌دهد. در این کتاب می‌بینیم که پزشکان در طول تاریخ پزشکی و تاریخ علم با بی‌خوابی چطور مواجه شده‌اند و ریشۀ آن را در چه دانسته‌اند و برای درمانش چه تجویز کرده‌اند.
کتاب «تاریخ بی‌خوابی» از پیوند بی‌خوابی با عشق و نیز پیوند بی‌خوابی با کار و پول و سود هم سخن می‌گوید و از اینکه بی‌خوابی چه پیوندی با زندگی اجتماعی و شغلی انسان مدرن دارد و رشد سرمایه‌داری چه پیوندی با بی‌خوابی دارد و چگونه بی‌خوابی در عصر مدرن ملازم سود شده است.
کتاب «تاریخ بی‌خوابی» یک کاوش گسترده در اساطیر و ادبیات و علم و دین و جلوه‌های گوناگون فرهنگ بشری برای ادراک بهتر مفهوم بی‌خوابی و ریشه‌های آن است. این کتاب با قرار دادن موضوع بی‌خوابی در یک پرسپکتیوِ تاریخی زمینه‌ای برای ادراک بی‌خوابی و تأمل در آن پدید می‌آورد و تصویر و تحلیلی از بی‌خوابی‌های باستانی، بی‌خوابی‌های قرون وسطایی، بی‌خوابی‌های عصر مدرن و بی‌خوابی‌های انسان معاصر به‌دست می‌دهد و به مفهوم‌پردازی دربارۀ همۀ این بی‌خوابی‌ها دست می‌زند.
رابطۀ بی‌خوابی با شهرهای مدرنی که از دل صنعتی‌شدن و دموکراسیِ ملازم آن پدید آمدند از دیگر موضوعاتی است که در کتاب «تاریخ بی‌خوابی» به آن پرداخته شده است.
کتاب «تاریخ بی‌خوابی» از مقدمه و شش فصل تشکیل شده است.
فصل‌های شش‌گانۀ کتاب «تاریخ بی‌خوابی» عبارتند از: «بی‌خوابی در دنیای باستان»، «عشق، کار، اضطراب»، «خواب عقل»، «شب امپراتوری»، «شهرهایی که هرگز نمی‌خوابند» و «سیم‌کشی‌شده».
در بخشی از کتاب «تاریخ بی‌خوابی» می‌خوانید: «برای افراد باستانی، بی‌خوابی همان تاریکی است و رؤیاهای مطلوب با دیگر حالات تاریکی، چون خواب، شب و مرگ، پیوند عمیق‌تری دارد. درهم‌تنیدگی نور و عاملیت در غرب معاصر، درک و صحبت واضح دربارۀ انواع تاریکی را که به این شیوه با یکدیگر در تعامل‌اند دشوار می‌سازد. ما مدرن‌ها زبان این تعامل را از دست داده‌ایم و مشکلمان این است که مانند گیلگمش که خواهیم دید، به‌ندرت آن را می‌شناسیم.
حماسۀ گیلگمش، قدیمی‌ترین داستان بشر و اولین داستانی که قهرمانش از بی‌خوابی رنج می‌برد، مملو از نیروهای قدرتمند شبانه از نوع هزیودیک و نیز بینش‌های حساس امروزی است. بی‌خوابی گیلگمش ارتباط نزدیکی دارد با روابط او با جهان طبیعی که تخریب محیط‌زیست در مرکز آن است. این واقعیت که نسخه‌های معاصری از این حماسه تولید شده، نشان می‌دهد بی‌خوابی هنوز هم با دوگانه‌های ابتدایی (مثل تاریکی و روشنایی، مرگ و زندگی) عجین است، البته به شیوه‌هایی که بلافاصله مشخص نمی‌شوند. گیلگمش در آغاز تاریخ نشان می‌دهد که چگونه آرمان‌های انسان برایش هزینه دارد و دستاوردهای تمدن چگونه این هزینه‌ها را از دیدگان ما پنهان می‌سازد. قلمرو نامرئی خواب به منطقه‌ای تبدیل می‌شود که این هزینه‌های نامشهود آشکار می‌شوند و قهرمان باید بیاموزد برای چیزهایی که از دست داده ارزش قائل شود تا بتواند درکشان کند.»

دربارۀ ایلونِد سامرز برنر، نویسندۀ کتاب «تاریخ بی‌خوابی»
ایلونِد سامرز برنر (Eluned Summers-Bremner)، متولد 1966، پژوهشگر و مورخ و استاد دانشگاه است. از آثار او می‌توان به کتاب «بی‌راهه: تاریخ سرگردانی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «تاریخ بی‌خوابی»
کتاب «تاریخ بی‌خوابی» با ترجمۀ مهدی بوستانی در انتشارات دمان منتشر شده است.
مهدی بوستانی، متولد 1358، مترجم و مؤلف ایرانی است. او، به‌جز کتاب «تاریخ بی‌خوابی»، کتابی را هم با عنوان «لکان، مرگ، زندگی و زبان: بررسی‌های بالینی و فرهنگی» به فارسی ترجمه کرده است.
از مهدی بوستانی اثری تألیفی هم با عنوان «عقلانیت و دموکراسی در اندیشۀ کانت و هابرماس» به چاپ رسیده است.