تاریخ فرهنگی زشتی

کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» نوشتۀ گرِچِن هِندرسون
جستجوی زشتی و جلوه‌ها و تعاریفِ آن در درازنای تاریخ و فرهنگ. کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی»، با عنوان اصلی Ugliness: A Cultural History، یک پژوهش گسترده و درازدامن دربارۀ زشتی و وجوه گوناگون آن است.
گرِچِن هِندرسون در کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» تاریخ و فرهنگ را، از اعصار دور تا عصر حاضر، می‌کاود و رد زشتی را در ادبیات و هنر و دیگر عرصه‌ها می‌جوید تا نشان دهد مردمان روزگاران گوناگون و گروههای اجتماعی و فرهنگی مختلف چه تعبیر و تلقی‌ای از زشتی داشته‌اند و دارند و با مقولۀ زشتی، چه زشتی ظاهری و چه دیگر جلوه‌ها و وجوه زشتی، چه‌جور مواجهه‌ای داشته‌اند.
کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» پژوهشی جذاب و خواندنی در ماهیت زشتی و شیوۀ ادراک آن در چشم‌اندازی تاریخی و فرهنگی و تحول این ادراک در طول تاریخ و تنوع و تفاوت‌های آن در فرهنگ‌های گوناگون است.
متن اصلی کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» اولین بار در سال 2015 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی»
گرچن هندرسون در کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» بر آن است که درک آدمیان از زشتی را در طول تاریخ و از طریق ردیابی نحوۀ جلوه‌گری زشتی و شیوۀ مواجهه با آن در وجوه گوناگون فرهنگ و در دوره‌های مختلف تاریخی توضیح دهد. هندرسون با همین هدف است که در کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» به ساحت‌های گوناگون فرهنگ، از نقاشی و هنرهای تجسمی گرفته تا ادبیات و...، سرک می‌کشد و تابلوها و آثار هنری و ادبی و دیگر متونی را که به‌نحوی زشتی را در کانون توجه خود قرار داده‌اند مورد کندوکاو قرار می‌دهد و نمودار فرهنگی زشتی و رویکرد به آن را، از دورترین اعصار تا دوران معاصر، ترسیم می‌کند.
در کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» از زشتی به‌مثابۀ برساخته‌ای فرهنگی سخن می‌رود و تحول نگاه به زشتی، از منفی به مثبت، در طول تاریخ ترسیم می‌شود. نویسنده در این کتاب، ضمن تبارشناسی زشتی، نشان می‌دهد که زشتی چگونه در زمانۀ ما از امری منفی به امری مثبت تحول پیدا کرده است و چگونه این‌بار زیبایی است که در جایگاه متهم می‌نشیند.
حین خواندن کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» از منظر زشتی به تماشای فرهنگ و دستاوردهای فرهنگی بشر می‌نشینیم و در مفهوم زشتی و آن‌چه در طول تاریخ دربارۀ زشتی گفته شده است تأمل می‌کنیم.
کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» مفهوم زشتی را به‌مثابۀ امری متغیر در فرهنگ‌های مختلف و در طول تاریخ مورد بررسی قرار می‌دهد. در این کتاب از زشتی نه به‌عنوان مفهومی همیشه در نقطۀ مقابل زیبایی بلکه به‌عنوان مفهومی سخن رفته است که می‌تواند همان زیبایی هم معنا بدهد اگر از دریچۀ فرهنگی به زیبایی بنگریم که تعریفش از زیبایی چیزی است که در فرهنگی دیگر زشت تلقی می‌شود.
در کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» کلماتی هم که برای بیان شکل‌ها و وجوه گوناگون زشتی ساخته شده‌اند زیر ذره‌بین قرار گرفته‌اند.
کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» از پیش‌گفتاری با عنوان «زشتِ زیبا: مسئله‌ای فرهنگی»، سه بخش و مؤخره‌ای با عنوان «ما زشت‌رویان: پویشی فرهنگی؟» تشکیل شده است.
بخش‌های سه‌گانۀ کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» عبارتند از: «زشت‌رویان: ناهنجاری‌های ناخوشایند»، «گروه‌های زشت: ایستادگی در برابر دسته‌بندی» و «حس‌های زشت: گذار از مرزهای مفروض».
در بخشی از کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» می‌خوانید: «عروسک‌های زشت، امریکایی‌های زشت، زشت‌ها، باشگاه زشت زیبا: از تلویزیون تا اسباب‌بازی، تا ادبیات، تا موسیقی؛ سال‌های اخیر شاهد افزایش علاقه به زشتی بوده است. نمونه‌اش سارا کِرشا در مقاله‌ای تحت عنوان "برو کنار که زشت زیبای من آمد" که در نیویورک تایمز به چاپ رسید. اما این مفهوم تباری بس کهن‌تر از آن دارد که در مخیله‌ی فرهنگی ما ضبط شده است: از غَرغَری‌های کریه قرون وسطایی تا هیولای سرهم‌بندی‌شده‌ی مری شلی [فرانکنشتاین]؛ از قصه‌ی جوجه‌اردک گِلی‌رنگ هانس کریستیان آندرسِن تا "نمایشگاه هنر منحط" نازی‌ها؛ از مفهوم ژاپنی "وابی سابی" تا سبک معماری زبره‌کاری. زشتی دیرگاهی است که زیباشناسی و ذوق‌ورزی را به چالش کشیده، فیلسوفان را درگیر کرده و به خشم آورده، و مسائل مربوط به وضع بشر و جهانی را که در آن زندگی می‌کنیم و با آن درمی‌آویزیم پیچیده کرده است.
تاریخ فرهنگی زشتی درصدد گردگیری از دقایق فرهنگی گوناگونی است که مفاهیم متغیر "زشتی" را آشکار می‌کنند.»

دربارۀ گرِچِن هِندرسون، نویسندۀ کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی»
گرِچِن ای. هِندرسون (Gretchen E. Henderson) پژوهشگر و نویسندۀ امریکایی است. پژوهش‌های او در نقطۀ تلاقی ادبیات، تاریخ هنر، مطالعات موزه، مطالعات معلولیت و موسیقی قرار دارند.
هندرسون، علاوه بر پژوهش، در داستان‌نویسی هم دستی دارد و در حوزۀ نویسندگی محیط زیست هم فعالیت کرده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی»
کتاب «تاریخ فرهنگی زشتی» با ترجمۀ حسن افشار در نشر ماهی منتشر شده است.
حسن افشار، متولد 1332، مترجم ایرانی است. افشار در حوزه‌های تاریخ، ادبیات، فلسفه، علوم سیاسی و هنر ترجمه می‌کند. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد: فروپاشی امپراتوری عثمانی و شکل‌گیری خاورمیانه‌ی معاصر»، «جنگ صلیبی اول: فراخوان از شرق»، «اختناق ایران»، «فن سینما و بازیگری در سینما»، «سه رساله‌ی پیشانقدی»، «سفید بینوا»، «آیرونی»، «سیاست‌ورزی در ایران عصر صفوی: قدرت، دیانت، بلاغت»، «شب بی‌پایان»، «سلام اول: تاریخ انقلاب امریکا» و «جنگ‌های ایران و یونان» اشاره کرد.