مرثیه‌ای برای افتخار

رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» نوشتۀ آکیرا یوشیمورا
یک رمانِ تاریخی و روانشناختی دربارۀ جنگ و عواقب شوم و هولناک آن. رمان «مرثیه‌ای برای افتخار»، با عنوان اصلی 遠い日の戦争 و عنوان انگلیسی One Man’s Justice، رمانی‌ست تلخ که وقایع آن در ژاپنِ ماه‌های اولِ پس از بمبارانِ اتمی هیروشیما و ناگازاکی و پایانِ جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتد.
آکیرا یوشیمورا در رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» مسئلۀ تقصیر و اطاعت در شرایطِ جنگی را پیش می‌کشد و ما را با این پرسش مواجه می‌کند که اجرای فرمانِ کشتار از جانب مافوق در شرایط جنگی و نظامی چقدر گناه را از گردنِ سربازی که صرفاً اطاعتِ امر کرده است برمی‌دارد و همچنین فاتحانِ جنگ، که خود دست به خشونتی گسترده‌تر و مهیب‌تر زده‌اند، چقدر حق دارند مغلوبان را به‌جرمِ جنایات جنگی محاکمه و مجازات کنند؟
رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» همچنین تصویری تلخ و تاریک از ژاپنِ پس از بمبارانِ اتمی و دوران اشغال ژاپن توسط نیروهای امریکایی و ژاپنِ ماههای اولِ بعد از جنگ به‌دست می‌دهد.
متن اصلی رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» اولین بار در سال 1978 منتشر شده است. نشریۀ «ساندی تایمز» این رمان را اثری دانسته که شایسته است اثری کلاسیک به‌شمار آید.

مروری بر رمان «مرثیه‌ای برای افتخار»
تاکویا، شخصیت اصلی رمان «مرثیه‌ای برای افتخار»، افسر سابق ارتش امپراتوریِ ژاپن است که بعد از بمبارانِ اتمی هیروشیما و ناگازاکی و اشغال ژاپن توسط امریکایی‌ها به روستای زادگاهش برگشته است. او، که در آخرین روزهای جنگ جهانی دوم در اعدام اسرای امریکایی نقش داشته است، اکنون می‌بیند که امریکایی‌هایی که بر سرِ هموطنانش بمب اتمی انداخته و سرزمینش را اشغال کرده‌اند در پی دستگیری و محاکمه و اعدام آن دسته از نظامیان ژاپنی هستند که جنایتکارِ جنگی دانسته می‌شوند. تاکویا به وحشت می‌افتد که نکند اشغالگران دریابند که او در اعدام اسرای امریکایی دست داشته و به این جرم او را دستگیر و اعدام کنند. او به همین دلیل در کشور خودش فراری می‌شود.
رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» داستان فرار یک نظامیِ سابق از چنگِ آن چیزی‌ست که فاتحانِ جنگ عدالتش می‌خوانند. اما آیا این واقعاً عدالت است؟ آیا کسانی که خود، با بمبارانِ اتمی یک کشور، جنایتی بزرگتر را مرتکب شده‌اند حق دارند از اجرای عدالت در مورد جنایتکاران جنگی‌ حرف بزنند؟ این پرسش مهمی‌ست که رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» پیش روی خوانندگان این رمان قرار می‌دهد.
مسئلۀ دیگری که در رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» مطرح می‌شود نگاه خود تاکویا به جُرم خود است. آیا او واقعاً خودش را در مورد کشتن اسرا مجرم می‌داند؟ درواقع چنین نیست. تاکویا، گرچه می‌ترسد که گیر بیُفتد و برای همین فرار می‌کند، اما اعتقاد به مجرم بودن خود ندارد. از دید خودش او فقط اطاعت امر و انجام وظیفه کرده است و اصلاً کسانی که روی هیروشیما و ناگازاکی بمب انداخته‌اند حق ندارند دَم از عدالت بزنند و او را مجازات کنند.
در رمان «مرثیه‌ای برای افتخار»، از خلال داستانی جذاب و پرکشش که ماهرانه و هنرمندانه نوشته شده، مسائلی پیچیده و پر از ابهام دربارۀ جنگ و وضعیت جنگی و احساسات ضدونقیضِ انسانی و وظیفه و اختیار و اراده و دست‌بستگی انسان در چنین وضعیتی مطرح می‌شود. این رمان حاوی پرسش‌هایی‌ست که چه‌بسا نتوان جوابی قطعی و روشن به آن‌ها داد و رمان هم قرار نیست پاسخی به پرسش‌هایی که طرح می‌کند بدهد. کارِ هنر و ادبیاتِ اصیل و ماندگار طرحِ پرسش است نه دادن جواب.
در رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» همچنین با مناظری از ویرانی و گرسنگی و فلاکت در ژاپنِ پس از جنگ جهانی دوم و بمباران اتمی مواجهیم؛ مناظری که تاکویا، حین فرار، با آن‌ها مواجه می‌شود.
در بخشی از رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» می‌خوانید: «فوکوئوکا از هفت ماه پیش که تاکویا آنجا را ترک کرده بود، زیرورو شده بود. همچون ویرانه‌ای در زمینی بایر؛ شاید به این سبب که خرابه‌های نیم‌سوز داشتند به خاک بازمی‌گشتند یا چون هرآنچه سر از خاک برآورده بود از صفحۀ روزگار محو شده بود؛ در مقابل، این پهنۀ سوخته در هُرم گرما سوسو می‌زد. تندباد قطعۀ لقی از سقفی آهنی را به صدا درمی‌آورد و صدا در گسترۀ انتهای جاده خاموش می‌شد. اینجا‌وآنجای زمین مُرده، توده‌های شنی به چشم می‌خوردند که دستخوش باد بودند. سمت جنوب دو تپۀ شیبدار، با پوشش گیاهی سبزرنگی منظره‌ای منحوس ساخته بودند. خط‌رأس مرکزی اَبورایاما، تپه‌ها را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده بود. مزیتش این بود که در روزهای آفتابی می‌شد جزیره‌های تسوشیما و ایکی را از فاصلۀ خیلی دور دید. در افسانه‌ها آمده بود که در زمان فرمانروایی امپراتور شُمو، راهبی به نام سِیگا، معبدی آنجا بنا کرد و به‌دلیل شیره‌ای که از درختان میوۀ جنگل‌های اطراف درست می‌کرد، اسم و رسمی به هم زده بود. قطورترین درخت نزدیک مرده‌سوزخانه در سانروکو که از منظرۀ تپه‌ها در دوردست فاصله‌ای هم نداشت، با خاطرۀ او از این شهر پیوند تنگاتنگی می‌یافت؛ همان‌جا بود که تاکویا و همراهانش، آمریکایی‌ها را اعدام کرده بودند.»
رمان «مرثیه‌ای برای افتخار» با ترجمه و مقدمۀ شهره حدادان در نشر خوب منتشر شده است. اساس این ترجمه، متن انگلیسی کتاب بوده است.

دربارۀ آکیرا یوشیمورا، نویسندۀ رمان «مرثیه‌ای برای افتخار»
آکیرا یوشیمورا (吉村 昭)، متولد 1927 و درگذشته به سال 2006، نویسندۀ ژاپنی بود. یوشیمورا رئیس اتحادیۀ نویسندگان ژاپن و از اعضای انجمن جهانی قلم (پِن بین‌المللی) بود. او را در جهان بیشتر به‌خاطر دو رمان «ساحل مرگ» و «در آزادی مشروط» می‌شناسند.
یوشیمورا همچنین نویسندۀ سه اثر غیرداستانی دربارۀ سه سونامی در ژاپن است. وقتی در سال 2011، حدود پنج سال بعد از مرگ یوشیمورا، زلزله و سونامی توهوکو اتفاق افتاد، این سه اثر او خواهانِ بسیار پیدا کرد به‌طوری‌که لازم شد که در تیراژ صدوپنجاه‌هزار نسخه تجدید چاپ شود. ستسوکو تسومورا، همسر یوشیمورا که خود نیز از نویسندگان مطرح ژاپنی است، امتیاز انتشار این سه اثر را به دهکدۀ تانوهاتا، دهکده‌ای که به‌شدت از سونامی آسیب دیده بود و یوشیمورا بسیار به آن علاقه داشت، اهدا کرد. این دهکده الهام‌بخش یوشیمورا برای شروع تحقیقاتش دربارۀ سونامی‌های تاریخی این منطقه بود.
یوشیمورا برای آثارش برندۀ چند جایزه، از جمله جایزۀ یومیوری، شده است.