کتاب «بررسي يک پرونده قتل» اثر ميشل فوکو
پژوهشي که به تاريخ دخالت و ورود روانپزشکي در امر دادرسي جزايي و ارتباط ميان اين دو مربوط است. کتاب «بررسي يک پرونده قتل» توسط ميشل فوکو و گروهي از همکارانش نوشته شده است.
فوکو به همراه تعدادي از نويسندگان ديگر در کتاب «بررسي يک پرونده قتل» جزئيات مربوط به يک قتل و دادرسي مربوط به آن را مورد تحليلي موشکافانه قرار دادهاند. ماجراي اين پرونده در «سالنامه بهداشت عمومي و پزشکي قانوني» سال 1836 منتشر شده بود و اين سالي بوده است که در آن بازار بحث و گفتگو در اطراف دخالت روانپزشکي در دادرسي جزايي بسيار گرم بود.
آنچه توجه فوکو و گروهي از ديگر نويسندگان را به اين پرونده جلب ميکند و موجب نوشتن کتاب «بررسي يک پرونده قتل» ميشود آراء و عقايد مختلف و قابل توجهي بوده که در مورد يک پرونده قتل ابراز شده بود.
مروري بر کتاب «بررسي يک پرونده قتل»
قتلي که مورد توجه فوکو و همکارانش در کتاب «بررسي يک پرونده قتل» قرار گرفته به ماجرايي در قرن نوزدهم مربوط است که در آن جواني از روستاي اونه در ايالت کالوادوس فرانسه، مادر و خواهر و برادرش را به قتل رسانده بود. آنطور که مرتضي کلانتريان، مترجم اثر در يادداشت ابتدايياش نوشته، اقداماتي که دستگاه قضايي فرانسوي براي دستگيري و محاکمه و مجازات متهم انجام داده همچنان از حيث دقت در رسيدگي و جلوگيري از تجاوز به حق متهم شگفتانگيز است: «تحقيقات رئيس دادگاه صلح به محض وقوع قتلها، تحقيقات بازپرس، معاينه اجساد توسط پزشکان قانوني، اظهارنظر پزشکان در نزد بازپرس و در دادگاه جنايي، قرار مجرميت صادره از سوي بازپرس، اظهارنظر هيات تشخيص اتهام، رسيدگي در دادگاه جنايي، استماع شهادت شهود، دفاع وکيل، اظهارنظر نامدارترين روانشناسان آن عصر فرانسه، قرار صادره از ديوان کشور و... به کيفيتي است که نميتواند موجب اعمال اعجاب و تحسين نشود.»
کتاب «بررسي يک پرونده قتل» شامل مقدمه و دو بخش با نامهاي «پرونده» و «تحليلها» است. در بخش اول همانطور که از عنوانش هم برميآيد به جزئيات پرونده مورد نظر کتاب پرداخته شده است. اين بخش شامل شش قسمت با اين عناوين است: «جنايت و دستگيري»، «تحقيقات مقدماتي»، «يادداشتهاي متهم در خصوص علل ارتکاب قتلهاي سوم ژوئن 1835»، «اظهارنظر پزشکان»، «محاکمه» و «مرگ». بخش دوم کتاب «بررسي يک پرونده قتل» شامل تحليلها و بررسيهاي مربوط به پرونده به قلم فوکو و همکارانش است و شامل پنج تحليل به اين شرح است: «حيوان، ديوانه، مرگ» از ژان پيير گته و ژان فاوره، «قتلهايي که روايت ميشود» از ميشل فوکو، «کيفيات مخففه» از پاتريسيا مولن، «شاهکشي، پدرکشي يا مادرکشي» از بلاندرين باره کرييژل و «پزشکان و قضاوت» از روبر کاسل.
فوکو در مقدمهاش در ابتداي کتاب «بررسي يک پرونده قتل» نوشته که هر يک از نويسندگان اين کتاب روش تحقيق و بررسي مختلفي دارند اما آنچه باعث شده همه آنها به تحليل يک موضوع قتل بپردازند اين بوده که بتوانند همه مبارزات و کشمکشهايي که در آن زمان از طريق گفتهها و گزارشها، بين دستگاه قضايي، يعني نماينده قدرت دولت از يکسو و دانش از طرف ديگر درگرفته بود نشان دهند.
نويسندگان کتاب «بررسي يک پرونده قتل» براي آنکه تحقيق و بررسيشان از هرجهت کامل باشد علاوه بر انتشار پرونده جزايي تمام مقالاتي را که در روزنامههاي آن زمان در خصوص اين دادرسي و متهم آن چاپ شده نيز جمعآوري کردهاند و در پژوهشششان به چاپ رساندهاند. آنها همچنين طي مقالات مختلفي مسايلي چون دانش روانپزشکي و ارتباط آن با دستگاه قضايي، رابطه قضايي با پزشک قانوني، کيفيات مخففه و تاريخ و نحوه اعمال آن را تشريح کردهاند.
درباره ميشل فوکو نويسنده کتاب «بررسي يک پرونده قتل»
ميشل فوکو، نويسنده و از مهمترين نظريهپردازان و متفکران فرانسوي قرن بيستم است که در اکتبر سال 1926 در فرانسه متولد شد. او ابتدا در رشته فلسفه در دانشگاه سوربن تحصيل کرد و سپس در دهه 1950 به تحصيل در زمينه روانشناسي علاقهمند شد و مجددا مشغول تحصيل در رشتههاي روانشناسي و آسيبشناسي رواني شد. فوکو مدتي عضو حزب کمونيست فرانسه شد اما در 1951 از حزب خارج شد. فوکو تحصيلات دانشگاهياش را تا مقطع دکتري ادامه داد و مدرس معتبرترين مرکز دانشگاهي فرانسه بود. او سفرهايي به کشورهاي مختلف داشت و در دانشگاههاي مختلف تدريس ميکرد تا اينکه با نوشتن رسالهاي درباره جنون مدرک دکترياش را دريافت کرد و پس از آن به عنوان استاد دانشگاه در دانشگاه کلرمون مشغول به کار شد. او همچنين به عنوان استاد تاريخ نظامهاي انديشه هم شناخته ميشد. در اين دوره فوکو به يکي از موثرترين چهرههاي روشنفکري فرانسه تبديل شد و شهرت و تاثيري جهاني پيدا کرد. تاثير فوکو در مباحث علوم اجتماعي و تاريخ و فلسفه قابل رديابي است. او سرانجام در ژوئن 1984 از دنيا رفت. «مراقبت و تنبيه»، «تاريخ جنون»، «اراده به دانستن»، «خاستگاه هرمنوتيک خود»، «تئاتر فلسفه» و «ملاحظاتي درباره مارکس» برخي از آثار فوکو هستند که به فارسي ترجمه شدهاند.
درباره ترجمه کتاب «بررسي يک پرونده قتل»
کتاب «بررسي يک پرونده قتل» با ترجمه مرتضي کلانتريان در نشر آگه منتشر شده است.
مرتضي کلانتريان، مترجم، نويسنده، قاضي و حقوقدان معاصر ايراني است. او در سال 1311 در تنکابن متولد شد و پس از سپري کردن تحصيلات ابتدايي و متوسطه براي تحصيل در رشته حقوق وارد دانشگاه تهران شد. پس از دوره کارشناسي او براي تحصيل در مقاطع بالاتر عازم فرانسه شد و در دانشگاه پاريس تا مقطع دکتري حقوق تحصيل کرد و سپس به ايران بازگشت. کلانتريان به ادبيات علاقهاي زياد داشت و خيلي زود جذب آثار ادبي شده بود. اين علاقه همواره با او وجود داشت تا اينکه بعدتر وارد عرصه ترجمه ادبي شد. کلانتريان نزديک به بيست سال در ميان سالهاي 1341 تا 1362 قاضي دادگستري بود و تاليفاتي نيز در زمينه علم حقوق از او به جا مانده است. کلانتريان به نوعي در نقطه پيوند حقوق، فلسفه و ادبيات قرار داشت و اين پيوند در انتخابهايش براي ترجمه نيز قابل مشاهده است. او به جز ترجمه ادبي، آثاري در زمينههاي فلسفي، حقوقي و جامعهشناسي نيز به فارسي برگردانده که «قرارداد اجتماعي» ژان ژاک روسو از مهمترين آنها است. کلانتريان با کارنامهاي پربار سرانجام در خرداد 1398 درگذشت. «سيماي زني در ميان جمع»، «وجدان زنو»، «منم فرانکو»، «ظرافت جوجه تيغي»، «ديدار به قيامت» و «افسانه پدران ما» برخي از ترجمههاي ادبي کلانتريان هستند.
