سرگذشت ندیمه

کتاب «سرگذشت ندیمه» نوشتۀ مارگارت اتوود
داستانی موحش دربارۀ آینده. کتاب «سرگذشت ندیمه»، با عنوان اصلی The Handmaids Tale، حکومتی خیالی و مخوف در امریکای آینده را به تصویر می‌کشد که اساس آن بر تبعیض جنسیتی و قوانین و مقررات خشک و سخت‌گیرانه و سیستمی پلیسی است.
مارگارت اتوود در کتاب «سرگذشت ندیمه» موقعیت و شرایط زیستیِ ناعادلانۀ زنان در یک نظام توتالیتر و استبدادیِ بنیادگرای مسیحیِ مردسالار را ترسیم می‌کند و سیستمی سیاسی را تجسم می‌بخشد که فردیت و آزادی‌های فردی در آن سرکوب می‌شود و هرکس از قوانین حکومت تخطی کند و به‌تشخیص حکومت خطاکار شناخته شود مستوجب مرگ یا تبعید و مجازات‌های سخت و شدید شناخته می‌شود.
کتاب «سرگذشت ندیمه» دستمایۀ انواع اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی و رادیویی و تئاتری بوده است. از جملۀ این اقتباس‌ها می‌توان به یک سریال تلویزیونی معروفِ ساخته‌شده براساس این رمان و نیز فیلمی از فولکر اشلوندورف، با فیلمنامۀ هارولد پینتر، اشاره کرد.
مارگارت اتوود به‌خاطر کتاب «سرگذشت ندیمه» جایزۀ آرتور سی کلارک را، که ویژۀ کتاب‌های علمی – تخیلی است، گرفته اگرچه او خودش کتاب «سرگذشت ندیمه» را یک رمان علمی – تخیلی نمی‌داند.

مروری بر کتاب «سرگذشت ندیمه»
وقایع کتاب «سرگذشت ندیمه» در کمبریج در ماساچوست امریکا اتفاق می‌افتد. زمان رویدادهای کتاب «سرگذشت ندیمه»، زمان آینده است و ماجرای رمان از این قرار است که با ترور رییس‌جمهور امریکا، انقلابی رخ داده و یک حکومت بنیادگرای مسیحی به ‌نام حکومت گیلیاد روی کار آمده است. حکومت گیلیاد، که حکومتی ساخته‌وپرداختۀ تخیل مارگارت اتوود در کتاب «سرگذشت ندیمه» است، حکومتی مردسالار و مستبد و تمامیت‌خواه است. در حکومت گیلیاد کسی حق طلاق و ازدواج دوباره ندارد، زنان تحت تحقیر و فشار و سرکوب‌های مضاعف قرار دارند و هر چیز مربوط به آزادی‌ و انتخاب فردی آدم‌ها ممنوع است و تخطی از قوانین حکومت عقوبت‌هایی چون اعدام و تبعید به مناطقی سمی و آلوده، موسوم به کولونی، را به‌دنبال دارد.
در قلمرو حکومت گیلیاد همچنین به‌دلیل فجایع زیست‌محیطی، که احتمالاً برآمده از فجایعی هسته‌ای هستند، بسیاری از مردم عقیم شده‌اند و به همین دلیل زنان بارور دارایی ارزشمندی برای حکومت به حساب می‌آیند و به‌عنوان ندیمه‌هایی که وظیفه‌شان فرزندآوری برای فرماندهان است در اختیار طبقۀ حاکم قرار می‌گیرند. راوی کتاب «سرگذشت ندیمه» یکی از همین ندیمه‌ها است. او ندیمه‌ای است ملقب به اُفرد که در خانۀ یکی از فرماندهان مستقر است. فرماندهان در کتاب «سرگذشت ندیمه» جزو طبقۀ ممتاز و تشکیل‌دهندۀ طبقۀ حاکم هستند و در حکومت گیلیاد جایگاهی ویژه دارند.
اُفرد، ندیمۀ خانۀ یکی از فرماندهان است و کتاب «سرگذشت ندیمه» از زاویۀ دید او روایت می‌شود. اُفرد، ضمن شرح خاطرات تلخ خود از زندگی تحت انقیاد حکومت گیلیاد و ترسیم آنچه در خلوت و پنهانی در میان مقامات رده‌بالای این حکومت روی می‌دهد، خاطرات خود از دورانی را هم که هنوز حکومت گیلیاد بر سر کار نیامده بود نقل می‌کند؛ دورانی خوش که او با فرزند و شوهرش زندگی شاد و شیرین و عاشقانه‌ای داشت و می‌توانست درس بخواند و شغلی داشته باشد و از آزادی‌هایی برخوردار باشد که در حکومت گیلیاد ممنوع شده‌اند.
در کتاب «سرگذشت ندیمه» همچنین پای گروهی زیرزمینی به میان می‌آید که دست‌به‌کار مبارزه با حکومت گیلیاد است.
شیوۀ روایت و بعضی عناصر ساختاری و تکنیکی کتاب «سرگذشت ندیمه» را متأثر از افسانه‌های کهن و «حکایت‌های کانتربری» جفری چاسر دانسته‌اند.

دربارۀ مارگارت اَتوود، نویسندۀ کتاب «سرگذشت ندیمه»
مارگارت النور اَتوود (Margaret Eleanor Atwood)، شاعر، داستان‌نویس، منتقد ادبی، جُستارنویس، مدرس دانشگاه، فعال محیط زیست و مخترع کانادایی است.
مسائل اجتماعی و به‌ویژه مسائل زنان و نیز بحران‌های زیست‌بومی و تجسم جهان آینده و ترسیم وضعیت‌های ویرانشهری از موضوعات اصلی آثار داستانی مارگارت اَتوود هستند. او به‌خاطر آثارش جوایز مختلفی گرفته که از جملۀ آن‌ها می‌توان به دو جایزۀ بوکر، یکی در سال 2000 برای رمان «آدمکش کور» و دیگری، در سال 2019 برای کتاب «شواهد»، که ادامۀ کتاب «سرگذشت ندیمه» است، اشاره کرد.
بعضی از دیگر آثار مارگارت اَتوود عبارتند از: «بر امواج»، «آخرین انسان» و «چشم گربه».
اَتوود در اختراع نیز دستی دارد و دستگاه لانگ‌پِن و فناوری‌های مرتبط با آن، اختراع اوست.


دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «سرگذشت ندیمه»
کتاب «سرگذشت ندیمه» با ترجمۀ سهیل سُمّی در انتشارات ققنوس منتشر شده است. سهیل سُمّی، متولد 1349 در تهران، مترجم ایرانی است. سُمّی تحصیلکردۀ زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه‌ علامه طباطبایی و دانشگاه تهران است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «اپرای شناور»، «غول مدفون»، «مدار رأس‌السرطان»، «فرار کن خرگوش»، «مأمور مخفی»، «حقارت»، «چشم گربه»، «فقط یک داستان»، «شواهد»، «نام‌ناپذیر»، «هرگز رهایم مکن»، «کلارا و خورشید»، «مطالعاتی درباب هیستری»، «تأویل رؤیا»، «جمهوری روم» و «بین‌النهرین باستان» اشاره کرد.
از کتاب «سرگذشت ندیمه» دو ترجمۀ فارسی دیگر هم منتشر شده است. یکی از این ترجمه‌ها، ترجمۀ منیره ژیان است که در انتشارات آذرمیدخت منتشر شده و دیگری ترجمۀ سید حبیب گوهری‌راد است که در نشر جمهوری به چاپ رسیده است.

رتبۀ کتاب «سرگذشت ندیمه» در گودریدز: 4.13 از 5.