کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» اثر بهرام صادقي
نويسندگاني هستند که کم مينويسند اما با همان کم، به خال ميزنند. بهرام صادقي يکي از اين نويسندگان است و کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» او گواه اين مدعا.
کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» تنها مجموعه داستان منتشر شده از بهرام صادقي و يکي از مهمترين و بهترين آثار تاريخ ادبيات داستاني است.
بهرام صادقي در قصههاي کوتاه کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» که همگي در دهههاي 30 و 40 خورشيدي نوشته و اولين بار در مجلات مختلفي نظير «کتاب هفته» و «سخن» و «جنگ اصفهان» و «فردوسي» و... چاپ شدهاند، در هيئت نويسندهاي پيشرو و جلوتر از زمان? خود ظاهر ميشود و شگردهايي را در قصهنويسي ميآزمايد که در تاريخ ادبيات داستاني ايران بيسابقه است.
صادقي همچنين در کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» نمونههايي درخشان از کمدي سياه را ارائه ميدهد و تصويرهايي تلخ و کميک از زندگي روشنفکران و طبق? متوسط شهرنشين خلق ميکند.
کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» اولين بار در سال 1349 همراه با رمان کوتاه «ملکوت» در انتشارات کتاب زمان منتشر شد اما در چاپهاي بعديِ اين کتاب، «ملکوت» از آن جدا و بهصورت مستقل منتشر شده است.
چاپ فعلي کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» را انتشارات نيلوفر منتشر کرده است.
مروري بر کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي»
بهرام صادقي در قصههاي کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» با طنزي سياه و نگاهي رندانه و موشکاف، از مردمِ شهرنشين و تنهاييها و اضطرابهاي آنها، روزمرهگيها و تفريحاتشان و از بحران هويت، جامع? متأثر از مدرنيزاسيون، مردمِ سرخورده و مشوش در سالهاي بعد از کودتاي 28 مرداد 1332، کارمندانِ گرفتارِ ملال و ديگر مسائل انسان مدرن شهري سخن ميگويد.
در کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» اگرچه با داستانهايي رئاليستي و نيز داستانهايي جدي و عاري از طنز نيز مواجهيم اما قصههاي شاخص اين مجموعه که سبک شخصي صادقي را نمايان و او را بهعنوان نويسندهاي خلاق و پيشرو و صاحبسبک در تاريخ ادبيات داستاني ماندگار ميکنند، قصههايي هستند که صادقي در آنها با طنز سياه خود همهچيز، از مناسبات و روابط عادي گرفته تا جنون و مرگ و هويت و نيز خود قصه و شگردهاي قصهنويسي، را دستماي? شوخي قرار داده است.
شوخيهاي او با روايتگري و تکنيکهاي نوشتن و مداخلههاي طنزآميزش بهعنوان راوي در ميان بعضي از قصههاي کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» رنگي از فراداستان و قصههاي پستمدرنيستي دارد.
صادقي در کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» با نگاهي رندانه و طنزانديش، عمق آدمها و موقعيتها را ميکاود و از هر چيز مضحکهاي تلخ و ديوانهوار ميسازد. از همينروست که قصههاي شاخص او، هم مخاطب را ميخندانند و هم کام او را تلخ و به هراساش دچار ميکنند.
کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» عرص? جولان کارمندان دونپايه، دانشجويان و روشنفکران سرخوردهاي است که زندگيشان به ملال، وراجي، تفريحات خاص جامع? شهري و رؤيابافي درباب آينده و نقل قهرمانيهاي گذشته ميگذرد.
صادقي در کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» تصويري از جامع? شهرنشين ايران در سالهاي بعد از کودتاي 28 مرداد 32 و نسلي که يا آرمانهايش را رها کرده و عافيتطلبانه به زندگي چسبيده و يا جنونزده و سرگردان در شهر پرسه ميزند و براي خودش خيال ميبافد، ارائه ميدهد.
طنز صادقي در کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي اما صرفاً طنزي اجتماعي نيست. طنز او، در عين برخوردار بودن از وجهي اجتماعي، ماهيتي فلسفي و هستيشناختي دارد و به مضحک? جهان و کار جهان و مرگ و زندگي ميپردازد.
کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» شامل بيست و چهار قص? کوتاه است که عبارتند از: «فردا در راه است»، «وسواس»، «کلاف سردرگم»، «گردهم»، «داستان براي کودکان»، «نمايش در دو پرده»، «سنگر و قمقمههاي خالي»، «با کمال تأسف»، «غيرمنتظر»، «آقاي نويسنده تازهکار است»، «سراسر حادثه»، «زنجير»، «در اين شماره»، «قريبالوقوع»، «تدريس در بهار دلانگيز»، «هفت گيسوي خونين»، «اذان غروب»، «تأثيرات متقابل»، «يک روز صبح اتفاق افتاد»، «صراحت و قاطعيت»، «آوازي غمناک براي يک شب بيمهتاب»، «خواب خون»، «مهمان ناخوانده در شهر بزرگ» و «عافيت».
از بهترين قصههاي کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» ميتوان به «سراسر حادثه»، «قريبالوقوع»، «با کمال تأسف» و «غيرمنتظر» اشاره کرد.
دربار? بهرام صادقي، نويسند? کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي»
بهرام صادقي، متولد 1315 در نجفآباد اصفهان و درگذشته به سال 1363، داستاننويس ايراني بود. صادقي، جز قصهنويسي، دستي هم در سرودن شعر داشت و شعرهايش را با نام مستعار صهبا مقداري، که درهمريخت? نام و نام خانوادگي اوست، در نشريات منتشر ميکرد. اما آنچه او را در تاريخ ادبيات ماندگار و شاخص کرد، قصههايش بود. صادقي استاد کُمدي سياه و خلق موقعيتهاي آبزورد و نويسندهاي خلاق با طنزي هوشمندانه و تکنيکها و شيوههاي بديع در قصهنويسي بود.
عدم قطعيت يکي از ويژگيهاي آثار بهرام صادقي است و اين يکي از عواملي است که او را به پيشگام داستان پُستمدرن در ايران بدل کرده است. او در دورهاي دست به نوشتن قصههايي در حالوهواي آثار پستمدرن زد که در ايران حرفي از پُستمدرنيسم نبود.
ازبهرام صادقي تنها دو کتاب «سنگر و قمقمههاي خالي» و «ملکوت» و نيز قصههايي پراکنده به جا مانده است.
براساس رمان کوتاه «ملکوت» او خسرو هريتاش فيلمي به همين نام ساخته که عزتالله انتظامي و بهروز وثوقي از جمله بازيگران آن هستند.
