در شناخت مثنوی معنوی

کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» نوشت? مهدي سالاري‌نسب
راهنمايي جامع براي شناخت يکي از شاهکارهاي ادبيات کلاسيک ايران. کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» کليدي‌ست براي ورود به دنياي مثنوي معنوي و درکِ ساختار و سبک و مضامين و معاني آن و آشنايي با پژوهش‌هاي انجام شده در باب اين اثر بزرگ ادبيات عرفاني فارسي و مهم‌ترين نسخه‌هاي خطي و چاپي موجود از آن.
مهدي سالاري‌نسب در کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» به زباني موجز به شرح و معرفي جنبه‌هاي گوناگون مثنوي معنوي، از خصوصيات تاريخي و معنايي و محتوايي تا ويژگي‌هاي سبکي و ساختاري و زيبايي‌شناختي و ديگر وجوه اين کتاب مهم و تأثيرگذار ادبيات کلاسيک فارسي پرداخته است.
کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» کتابي‌ست که، چنانکه در پيشگفتار نويسنده بر آن اشاره شده است، هدف از نگارش آن ارائ? «تصويري کلي و حتي‌المقدور جامع» از مثنوي بوده است. اين کتاب براي کساني که مي‌خواهند مثنوي‌خواني را شروع کنند کتابي کارآمد است و مي‌تواند آن‌ها را مجهز به پيش‌زمينه‌هايي لازم براي درک بهتر مثنوي کند و نسخه‌هاي معتبر مثنوي و نيز شرح‌هاي قابل اطمينان بر اين کتاب و پژوهش‌هاي ارزنده در باب آن را به آن‌ها بشناساند.
ادبيات کلاسيک هرگز کهنه نمي‌شود و خواندن متون کلاسيک به نگاه و دريافت ما به جهان و انسان عمق مي‌بخشد. اما چه بسا براي شروع خواندن اين متون لازم باشد متوني راهنما در اختيار داشته باشيم؛ متوني که واسطه‌اي باشند براي ارتباط‌گيري بهترمان با آثاري که قرن‌ها از پديد آمدن آن‌ها مي‌گذرد و از همين رو شايد در ابتدا با آن‌ها احساس بيگانگي کنيم و راحت نتوانيم با آن‌ها اُخت شويم و براي خواندن‌شان نياز به يک نقش? راه داشته باشيم. کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» راهنمايي‌ست که جهت برقراري همين پيوند و آشتي ميان ما مخاطبان امروزي با ادبيات کهن فراهم آمده است. اين کتاب شمه‌هايي از جهان پهناور مثنوي را به ما مي‌نماياند.

مروري بر کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي»
کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» از گاه‌شمار زندگي مولانا، پيشگفتار نويسنده و شش فصل (به پيروي از تعداد دفترهاي مثنوي که شش تاست) تشکيل شده است. فصل‌هاي شش‌گان? اين کتاب عبارتند از: «تاريخِ نظم، عنوان، آغاز و پايان»، «ساختار، موضوعات، اَعلام، مآخذ و چکيده دفاتر»، «سرچشمه‌ها و بينش‌هاي بنيادي»، «زبان و سبک مثنوي»، «شروح، واژه‌نامه‌ها، گزيده‌ها، و سير ترجمه‌ها» و «نسخه‌هاي خطي و چاپي».
فصل اول کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي»، که از سه گفتار تشکيل شده است، به اطلاعاتي تاريخي درباره مثنوي، اطلاعاتي نظيرِ آغاز و تاريخ سرايش مثنوي و پايان آن، اختصاص دارد و به طرح نکاتي در باب هجده بيت اول اين کتاب و استعاره ني در آغاز آن و موضوعاتي از اين دست.
فصل دوم شامل اطلاعاتي درباره موضوعاتي چون ساختار دفترهاي مثنوي و تقسيم‌بندي آن‌ها و نيز معرفي اَعلام مثنوي و اسم‌هاي خاصي است که در اين کتاب آمده. در اين فصل همچنين چکيده‌اي از مطالب دفترهاي شش‌گان? مثنوي، همراه با منتخبي از مهمترين ابيات هر دفتر ارائه شده است.
منابع و مآخذي که مولوي در سرايش مثنوي از آن‌ها استفاده کرده و سرچشمه‌هاي اين کتاب و انديشه‌هاي اصلي و بنيادين مطرح در مثنوي و بينش مولوي به مفاهيم گوناگون و تلقي او از اين مفاهيم موضوعاتي‌اند که در فصل سوم کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» به آن‌ها پرداخته شده است. پيوند مثنوي با قرآن، کاربرد احاديث در اين کتاب، پيوند مثنوي با آثار پيشينيان و تأثير مولوي از سنايي و عطار در اين کتاب، پيوند مثنوي با شاهنامه و فرهنگ ايران باستان و نيز پيوند آن با اديان و فرهنگ يوناني و هندي، تفاوت‌هاي مقالات شمس و مثنوي، مقايس? مثنوي با ديگر آثار مولوي و نگاه مولوي به مفاهيم و موضوعاتي نظير عشق، حقيقت، وحدت، زندگي، مرگ و همچنين زن، طنز و موسيقي در مثنوي از جمله موضوعاتي‌اند که در اين فصل از کتاب از آن‌ها سخن رفته است.
فصل چهارم کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» به معرفي ويژگي‌هاي سبکي و زباني مثنوي و مختصات ادبي و زيبايي‌شناختي آن اختصاص دارد. در اين فصل به موضوعاتي چون موسيقي کلام و آرايه‌هاي ادبي در مثنوي، ضرب‌المثل‌هاي مثنوي و قصه‌گويي و روايت‌گري در مثنوي پرداخته شده است.
در فصل پنجم کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» شرح‌هاي نوشته شده بر مثنوي و پژوهش‌هايي که درباره آن انجام شده و نيز ترجمه‌هاي مثنوي به زبان‌هاي ديگر معرفي شده‌اند.
فصل ششم و پاياني کتاب هم به معرفي نسخه‌هاي خطي و چاپيِ مثنوي اختصاص دارد.
کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي» در انتشارات فرهنگ معاصر منتشر شده است. اين کتاب اولين کتاب از مجموعه‌اي به نام «در شناخت نامورنامه‌ها» است. اين مجموعه، که سردبير آن مهدي سالاري‌نسب است، به معرفيِ موجز و جامعِ متون شاخص کلاسيک فارسي اختصاص دارد.

درباره مهدي سالاري‌نسب، نويسنده کتاب «در شناختِ مثنوي معنوي»
مهدي سالاري‌نسب، متولد 1360، دانش‌آموخت? فلسفه و حقوق در دانشگاه شهيد بهشتي و دانشگاه تهران و پژوهشگر ادبيات و فلسفه است. از کتاب‌هاي سالاري‌نسب مي‌توان به «رنجنامه: رساله‌اي در رنجِ بشر» و «حيات در کلمات: نگاهي به سلوک روحي و ميراث معنوي و هنري مولانا از دريچ? برخي کلمات» اشاره کرد.