رابله و جهانش

فرانسوا رابله نقشی مهم در تاریخ ادبیات فرانسه و شکل‌گیری زبان ادبی نوین آن داشته و به اندازۀ شکسپیر و سروانتس سرنوشت ادبیات جهان را رقم زده است. با این حال، به عقیدۀ باختین، کمتر از همۀ نویسندگان بزرگ زمانه‌اش شناخته شده و قدرش بجا آورده شده است. باختین، برای جبران این کاستی، رابله را از چارچوب فرهنگ رسمی ــ جریان اصلی ادبیات والای فرانسه ــ بیرون می‌کشد و از نو پیوند آن را با تاریخ غنی و رنگارنگ فرهنگ عامیانه برقرار می‌کند. به باور او، نظام تصاویر ادبی رابله بر این پایه استوار است و افسون این تصاویر از این منبع می‌آید. فرهنگ عامیانه، در تمام مراحل رشد و گسترشش، در مقابل فرهنگ طبقات حاکم بوده، جهان خود را آفریده و زبان نیرومند خود را خلق کرده است. باختین در این پژوهش سترگ، که از حیث معلومات و منابع به دایرۃ‌المعارفی فرهنگی می‌ماند، نشان می‌دهد که چگونه رابله، با مهارتی مثال‌زدنی، زبان خاص و تودرتوی مردم کوچه و بازار را که محمل فرهنگ عامه در تمامی اعصار بوده است با فرمی جدید و زبانی والا می‌آمیزد تا جانی تازه به کالبد ادبیات دهد. او همچنین با زدودن کلیشه‌های مرسومِ مطالعات فرهنگ عامه، مسیری تازه برای مطالعۀ این جهان و فعال کردن قدرت زایندۀ آن، در همۀ قلمروهای فرهنگی دیگر، در برابر ما می‌گشاید.