وقتی نیچه گریست (شومیز - قطره)

رمان «وقتی نیچه گریست»، اثر اروین د. یالوم
«وقتی نیچه گریست»، با عنوان اصلی When Nietzsche Wept ، از مشهورترین رمانهای روان‌شناختی – فلسفی قرن بیستم است. اروین د. یالوم در این رمان، که متن اصلی آن نخستین بار در سال 1992 منتشر شد، وین اواخر قرون نوزدهم میلادی را عرصه برخورد دو تن از نوابغ آن روزگار می‌کند تا از خلال این برخورد خیالی، که در ساحت تخیل و داستان‌پردازی روی می‌دهد، تصویری از زندگی و اندیشه فریدریش نیچه، فیلسوف بزرگ آلمانی، و نیز روایتی از بخشی از تاریخ روان‌کاوی و روان‌درمانی به دست دهد و همچنین اصول روان‌کاوی اگزیستانسیال را، که یالوم خود یکی از سرآمدان آن است، در قالب داستانی پرکشش و جذاب بیان کند.
«وقتی نیچه گریست» یکی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین رمانهای اروین د. یالوم است. این رمان دستمایه اقتباس سینمایی هم بوده و در سال 2007 فیلمی امریکایی، به همین نام و به کارگردانی پینچاس پری، بر اساس آن ساخته شده است.

مروری بر رمان «وقتی نیچه گریست»
در بیست و یکم اکتبر سال 1882 نامه‌ای به دست دکتر یوزف برویر، پزشک و روان‌کاو اتریشی، می‌رسد. نامه از زنی است به نام لوسالومه و در آن، در نهایت ایجاز، خطاب به دکتر برویر نوشته شده: «لازم است شما را برای امری بسیار ضروری ملاقات کنم. آینده‌ی فلسفه‌ی آلمان در خطر است. وعده‌ی ما، ساعت نه صبح فردا در کافه سورنتو.»
دریافت این نامه آغاز کشمکشی بزرگ میان دو نابغه است. شخصی که آینده فلسفه آلمان به خاطر او به خطر افتاده است کسی نیست جز فریدریش نیچه و نویسنده نامه نیز معشوقه اوست که، نگران از نومیدی و افسردگی نیچه و فرجام کار او، با دکتر برویر قرار ملاقات گذاشته است. برویر از بنیانگذاران روان‌کاوی است و اخیراً شیوه‌ای موسوم به بیان‌درمانی را روی یکی از بیمارانش به نام آنا آزموده است. لوسالومه امیدوار است که برویر بتواند نیچه را نیز به روش بدیع خود درمان کند، چون می‌ترسد که افسردگی و نومیدی نیچه، که لوسالومه خود را در بروز آن مقصر می‌داند، فیلسوف نابغه را به خودکشی بکشاند. درمان نیچه اما کاری ساده نیست. نیچه مغرورتر و لجوج‌تر از آن است که تن به روان‌کاوی بدهد. او نمی‌خواهد خود را تحت سیطره اقتدار روان‌کاو درآورد. برویر اما سرانجام راهی برای رسوخ به حریم نیچه پیدا می‌کند. آنها یکدیگر را ملاقات می‌کنند، با هم گفت‌وگو می‌کنند و از خلال این داستان، علاوه بر بحثهایی در باب روان‌درمانی و روان‌کاوی، اصول فلسفه نیچه نیز به خواننده معرفی می‌شود.
زیگموند فروید، که شاگرد یوزف برویر بوده، از دیگر نوابغی است که در این رمان ظاهر می‌شود و نقشی ایفا می‌کند. اگرچه یالوم در رمان «وقتی نیچه گریست» از شخصیتها و عناصر واقعی استفاده کرده است، اما دیدار برویر و نیچه در این رمان یکسره تخیلی است و دستمایه‌ای تا یالوم به طرح مباحثی روان‌شناختی – فلسفی بپردازد. با این همه ساخت و پرداخت شخصیتها در این رمان ریشه در شخصیت و روحیات و افکار و زندگی واقعی آنها دارد. یالوم در بخشهایی از این رمان از نامه‌های نیچه استفاده کرده که این بخشها از جمله بخشهای منطبق با واقعیت در رمان هستند.

درباره اروین د. یالوم، نویسنده رمان «وقتی نیچه گریست»
اروین د. یالوم، متولد 1931 در واشنگتن دی سی امریکا، روان‌کاو و روان‌درمانگر اگزیستانسیال و نویسنده مشهور داستانهای روان‌شناختی است. او استاد دانشگاه استنفورد است و علاوه بر آثار داستانی، آثاری نظری نیز در زمینه روان‌کاوی و روان‌درمانی تألیف کرده است. یالوم در آثار داستانی‌اش نظریات خود در زمینه روان‌کاوی و روان‌درمانی را بیان می‌کند. داستانهای او نقطه تلاقی فلسفه و ادبیات و روان‌کاوی‌اند و پیچیدگی‌ها و بحرانهای آدمی را به تصویر می‌کشند. او همچنین در برخی از داستانهایش به بیان تجربه‌های خود از ملاقات با بیماران مختلف و درمان آنها سخن گفته است و نوع تعاملش با بیماران را بیان کرده است. «مامان و معنی زندگی»، «درمان شوپنهاور»، «مسئله اسپینوزا» و «انسان موجودی یکروزه و قصه‌های دیگری از روان‌درمانی» از جمله آثار داستانی و «روان‌درمانی اگزیستانسیال» و «تئوری و عمل در روان‌درمانی گروهی» از جمله آثار غیرداستانی اروین د. یالوم هستند. از دیگر آثار یالوم می‌توان به زندگی‌نامه خودنوشت او، با عنوان «من شدن»، اشاره کرد.
یالوم در سال 2002 جایزه انجمن روان‌پزشکی امریکا را دریافت کرده است.

درباره ترجمه فارسی «وقتی نیچه گریست»
از رمان «وقتی نیچه گریست» چند ترجمه فارسی موجود است. یکی از مشهورترین این ترجمه‌ها ترجمه‌ای است که سپیده حبیب از این رمان به دست داده و ناشرِ فعلی آن نشر قطره است. سپیده حبیب، متولد 1349 در تهران، دارای تخصص روانپزشکی از دانشگاه علوم پزشکی ایران است. او، علاوه بر کار روانپزشکی، آثار زیادی را در زمینه روانشناسی به فارسی ترجمه کرده که بیشتر این آثار از اروین د. یالوم و در زمینه روانشناسی اگزیستانسیال هستند. از سپیده حبیب همچنین مقالات مختلفی در نشریات به چاپ رسیده است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به «مامان و معنی زندگی»، «روان‌درمانی اگزیستانسیال»، «مسئله اسپینوزا» و «درمان شوپنهاور» از اروین د. یالوم، «عشق و اراده» از رولو می و «سمینار یونگ درباره زرتشت نیچه» از کارل گوستاو یونگ اشاره کرد.
رمان «وقتی نیچه گریست» را مترجمان دیگری هم به فارسی ترجمه کرده‌اند. از جمله این ترجمه‌ها ترجمه مهشید میرمعزی است که با عنوان «و نیچه گریه کرد» در نشر نی منتشر شده است. این ترجمه قبل از ترجمه سپیده حبیب به چاپ رسیده است.

رتبه رمان «وقتی نیچه گریست» در گودریدز: 4/34 از 5