داستان یک شهر

کتاب «داستان یک شهر» اثر احمد محمود
روایت شکست و از بین رفتن آرزوهای جمعی در فضای پس از کودتای 28 مرداد 1332. کتاب «داستان یک شهر» احمد محمود داستانی تراژیک است که در بستری تاریخی رخ می‌دهد و تصویری از یک دوران به دست می‌دهد.
رمان «داستان یک شهر» در سال 1360 منتشر شد و دومین رمان طولانی احمد محمود به شمار می‌رود.
کتاب «داستان یک شهر» از مهم‌ترین رمان‌های معاصر فارسی است و علاقه‌مندان به ادبیات داستانی و همچنین تاریخ معاصر مخاطبان اصلی این اثر به شمار می‌روند.

مروری بر کتاب «داستان یک شهر»
در میان آثار احمد محمود سه رمان مشهور با نام‌های «همسایه‌ها»، «داستان یک شهر» و «زمین سوخته» وجود دارد که می‌توان این‌ها را تریلوژی او نامید. در این سه رمان با سرگذشت و زندگی شخصیت اصلی داستان، خالد، در سه برهه متفاوت تاریخی روبرو هستیم.
کتاب «همسایه‌ها» مربوط به سال‌هایی است که امیدی جمعی خودش را در قالب مبارزه‌ سیاسی نسلی به تصویر کشیده که می‌خواهد روبروی استبداد و استعمار بایستد. اما کتاب «داستان یک شهر» به وضعیت تراژیک پس از کودتای 28 مرداد و روبرو شدن با شکست مربوط است. این رمان‌ها اگرچه به واسطه روایت سرنوشت خالد با هم در ارتباط هستند اما می‌توان هریک از آنها را به عنوان اثری مستقل هم در نظر گرفت.
کتاب «داستان یک شهر» در ده فصل نوشته شده است. این رمان را می‌توان واضح‌ترین و درخشان‌ترین روایت داستانی از سال‌های سیاه شکست پس از کودتای 28 مرداد دانست. محمود در «داستان یک شهر» به دستگیری‌های گسترده و سرکوب و تیرباران افسران سازمان نظامی حزب توده پرداخته است.
در کتاب «داستان یک شهر» با سرنوشت خالد و علی روبرو هستیم. در آغاز رمان جنازه علی را به پادگان می‌آورند و خالد با مرگ علی به یاد گذشته و نحوه آشنایی‌اش با علی و دورانی که از سر گذرانده‌اند می‌افتد. خاطرات گذشته و هجوم یادها تا پایان کتاب «داستان یک شهر» دیده می‌شود و ما روایت دو زندگی یعنی زندگی خالد و زندگی علی را می‌خوانیم. این داستانی است پرکشش با جزئیات بسیار از زندگی جوانانی که سرنوشتی تراژیک دارند.
از منظری دیگر کتاب «داستان یک شهر» تصویری از وضعیت تبعید هم هست. افزون بر این، رمان «داستان یک شهر» شرح شکست‌های شخصی و خانوادگی و شکست‌های جمعی و سیاسی است. در این رمان می‌بینیم که خالد که دانشجوی دانشکده افسری است مدتی را در زندان‌های موقت سپری می‌کند و در آنجا شاهدی است بر شکنجه‌ شدن‌های افسران ارشد و سایر اعضای حزب توده ایران و نیز اعدام گروهی از آنها.
خالد در کتاب «داستان یک شهر» اگرچه شاهد عینی شکنجه و سرکوب و اعدامی بی‌رحمانه است، اما خودش نیز تبعیدی دربندی است که بدون بازجویی و محاکمه به بندر لنگه تبعید می‌شود تا در آنجا چند ماهی را در تنهایی و سختی در میان مردمانی به سر ببرد که انگار از یادها رفته‌اند و زندگی‌شان را با مصرف تریاک و الکل می‌گذرانند. در این میان البته زنی جوان و زیبا با نام شریفه هم به بندر لنگه می‌آید و این تنوعی را در زندگی خالد پدید می‌آورد. اما دیری نمی‌گذرد که شریفه در دریا غرق می‌شود و علی، دوست خالد، توسط قاچاقچیان کشته می‌شود و خالد از هر زمانی تنهاتر می‌شود.
آنچه احمد محمود در کتاب «داستان یک شهر» تصویر کرده بی‌ارتباط با تجربه‌های شخصی خودش نیست. محمود در دهه 30 به بندرلنگه تبعید شده بود و خودش گفته بود که «فکر این رمان سال‌ها با من بود، بخشی عظیمی از این رمان تجارب مستقیم خودم است.»
احمد محمود در بخشی از گفت‌وگوی درازدامنی که در کتاب «حکایت حال» منتشر شده، درباره کتاب «داستان یک شهر» گفته: «در این رمان تصوری از کل مملکت داشتم که پس از کودتا تبدیل شده به مملکتی بی‌تحرک و خفه و متلاشی شده -چه از نظر مبارزات سیاسی و چه از نظر امور اقتصادی- مملکت پس از کودتا تبدیل شد به قبرستانی که از یک‌سو چکمه و سرنیزه بر آن حاکم بود و از سوی دیگر تبلیغات دولتی و اقتصاد کاذب که رشد روزافزون داشت و در این شرایط کسانی که استعدادی داشتند لب فروبستند و جهت فعالیت‌شان را تغییر دادند.»
کتاب «داستان یک شهر» به روایت اول شخص نوشته شده و خالد راوی داستان است. ماجراهای این کتاب اگرچه به بعد از کودتای 28 مرداد مربوط است و داستان در دوران تبعید در بندرلنگه رخ می‌دهد اما به واسطه به یادآوردن خاطرات گذشته تصویری از دوران مبازرات ملی شدن صنعت نفت هم به دست داده شده است.
رمان «داستان یک شهر» احمد محمود در نشر معین منتشر شده است.

درباره احمد محمود نویسنده کتاب «داستان یک شهر»
احمد اعطا مشهور به احمد محمود از مهم‌ترین داستان‌نویسان معاصر ایرانی است. محمود در سال 1310 در اهواز متولد شد و تا سال‌ها بعد در همین شهر به سر برد. او در سال 1323 تحصیل در دوره ابتدایی را در دبستان خیام تمام کرد و پس از سه سال تحصیل در دبیرستان، تحصیل روزانه را رها کرد تا مشغول به کار شود. در این دوران محمود به کارهای مختلفی از شاگردی گرفته تا بنایی مشغول شد و همزمان در دوره شبانه تحصیلات متوسطه‌اش را هم به پایان رساند. احمد محمود نویسنده‌ای رئالیست و متعهد بود که تصویری از جامعه و حوادث تاریخی را در آثارش بازنمایی کرده است. او برکنار از سیاست هم نبود به همین خاطر دستیگر و زندانی هم شده بود. محمود در سال‌های آغاز جوانی‌اش به حزب توده ایران پیوسته بود و یکی از بسیار کسانی بود که پس از سرکوب‌های گسترده دوران پس از کودتای 28 مرداد سال 32 دستگیر شده بود. او نویسنده‌ای پرکار و خلاق و صاحب سبک است که کار نویسندگی را با نوشتن داستان کوتاه آغاز کرد. داستان‌های کوتاه او در مجموعه‌هایی با نام‌های «مول» (1339)، «دریا هنوز آرام است» (1340)، «بیهودگی» (1341)، «زائری زیر باران» (1348)، «پسرک بومی» (1350)، «غریبه‌ها» (1350) و «دیدار» (1369) به چاپ رسیده‌اند. اهمیت اصلی محمود اما به رمان‌هایش مربوط است که عبارتند از: «همسایه‌ها» (1353)، «داستان یک شهر» (1360)، «زمین سوخته» (1361)، «مدار صفر درجه» (1373) و «درخت انجیر معابد» (1379). محمود در سال 1380 جایزه ادبی مهرگان را به پاس یک عمر تلاش در راه آفرینش ادبی دریافت کرد. احمد محمود پس از مدتی درگیری با بیماری در مهرماه 1381 درگذشت.