ما چگونه ما شدیم (شومیز - روزنه)

کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟ (ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران)»، اثر دکتر صادق زیباکلام
کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟ (ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران)»، چنانکه در عنوان فرعی آن ذکر شده، کتابی است که دکتر صادق زیباکلام در آن عقب‌ماندگی در ایران و ریشه‌های این عقب‌ماندگی را تحلیل و بررسی کرده است. زیباکلام در «ما چگونه، ما شدیم؟» سعی دارد به پرسش‌هایی پاسخ دهد که چه بسا ذهن بسیاری از ایرانیان را در این سالها به خود مشغول کرده باشد؛ پرسش‌هایی در این باره که چرا غرب پیشرفت کرد و توسعه یافت و ما ایرانیان و شرقی‌ها از قافلۀ توسعه و پیشرفت جا ماندیم. از همین رو کتاب او یکی از کتاب‌های پرفروش و پرمخاطب در تحلیل عقب‌ماندگی ایران است.
کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟» نخستین بار در سال 1374 در انتشارات روزنه منتشر شد و از آن زمان تا کنون بارها و بارها از سوی همین انتشارات تجدید چاپ شده است. این کتاب هم با استقبال فراوان مخاطبان علاقه‌مند به مسائل ایران و موضوعاتی نظیر تفاوت ایران و غرب و علل پیشرفت غرب و عقب‌ماندگی جوامع شرقی، از جمله ایران، روبه‌رو بوده و هم از جانب متخصصان مباحث تاریخی و جامعه‌شناختی مورد نقد قرار گرفته است. به همین دلیل از چاپ دومِ کتاب به بعد، نقدها و نظرها دربارة آن هم به متن کتاب ضمیمه شده و همچنین پاسخ به نقدها در همین بخش ضمایم آمده است.
«ما چگونه، ما شدیم؟» سیری است در تاریخ و گذشتۀ ایران و گذشتۀ شرق و غرب، به قصد یافتن علل عقب ماندن ایران و نیز جوامع شرقی از قافلۀ پیشرفت.
مروری بر کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟»
کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟» از مقدمه و شش فصل تشکیل شده است. زیباکلام در این کتاب، ضمن نقد دیدگاه‌های معروف و متعارف و متداول دربارة دلایل عقب‌ماندگی ایران، به عوامل مختلفی پرداخته که به اعتقاد او، برخلاف باورهای متعارف، نقش اصلی را در این عقب‌ماندگی ایفا کرده‌اند و ریشۀ اصلی عقب‌ماندگی بوده‌اند. از جمله مهمترین عواملی که زیباکلام در این مورد از آن سخن گفته است، عوامل اقلیمی و جغرافیایی و تأثیر این عوامل بر شکل جوامع کهن ایرانی و نیز تأثیرشان بر نوع حکومت‌ و سیاست در ایران قدیم است. او همچنین خاموش شدن چراغ علم و افول تعقل در ایران را از جمله علل مؤثر در عقب‌ماندگی ایران می‌داند.
به اعتقاد زیباکلام مسائل سیاسی و اقتصادی و اجتماعی جامعۀ ایران و آنچه را که در طول تاریخ بر این جامعه حاکم بوده است نمی‌توان با اتکا به نظریه‌های غربی تحلیل کرد و بر اساس این نظریه‌ها به شناخت درست و دقیقی از این مسائل دست یافت، چرا که نظریه‌های غربی متناسب با جوامع غربی و بر اساس ویژگی‌های همان جوامع به‌وجود آمده‌اند.
زیبا کلام در ابتدای کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟»، از ماجرای نوشته‌شدن این کتاب سخن می‌گوید و از اینکه ایدة نوشتن آن چگونه شکل گرفت.
پراکندگی اجتماعات، زندگی عشایری و صحراگردی و تمرکز قدرت در دست حکومت در ایران قدیم، هجوم قبایل و صحرانشینان آسیای مرکزی به ایران و تأثیر هجوم این قبایل بر ساختارها و نهادهای اجتماعی ایران، وضع مالکیت و زمین‌داری و فقدان امنیت اجتماعی و حقوق فردی در ایران قدیم از جمله موضوعاتی هستند که زیباکلام در کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟» در تحلیل و ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران به آن‌ها پرداخته و از تأثیرشان بر عقب‌ماندگی ایران سخن گفته است. او همچنین در فصلی از این کتاب به روابط و رویارویی‌های شرق و غرب در گذشته و تأثیر موقعیت اروپا بر روابط میان شرق و غرب پرداخته و از جنگ‌های صلیبی نیز سخن به میان آورده است.
در پایان کتاب ضمایمی آمده که شامل نقد و بررسی کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟» و پاسخ به نقدهاست.
دربارة دکتر صادق زیباکلام، نویسندة کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟»
صادق زیباکلام، متولد 1327 در تهران، نویسنده، پژوهشگر و استاد علوم سیاسی است. زیباکلام فارغ‌التحصیل دکترای علوم سیاسی از دانشگاه برادفورد انگلستان است. او ابتدا در سال‌های پیش از انقلاب برای تحصیل در مهندسی شیمی وارد این دانشگاه شد و مدرک کارشناسی ارشد مهندسی شیمی را از دانشگاه برادفورد گرفت، اما وقتی مشغول تحصیل در مقطع دکترای مهندسی شیمی در همین دانشگاه بود، در سفری به ایران از جانب ساواک دستگیر شد و به دلیل فعالیت‌های سیاسی علیه حکومت پهلوی به مدت دو سال و یک ماه در زندان گذراند. این اتفاق باعث شد که تحصیل او در دکترای مهندسی شیمی در دانشگاه برادفورد نیمه‌کاره رها شود. زیباکلام بعدها برای ادامۀ تحصیل به همین دانشگاه بازگشت اما این بار تغییر رشته داد و در رشتۀ علوم سیاسی تحصیل کرد. تدریس در دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و تدریس در دانشگاه آزاد از جمله فعالیت‌های دانشگاهی زیباکلام است. از زیباکلام مقالات و کتاب‌های بسیاری در زمینۀ تاریخ و سیاست و جامعه‌شناسی و تحولات اجتماعی و سیاسی ایران معاصر به چاپ رسیده است. از جمله آثار او می‌توان به «جامعه‌شناسی به زبان ساده»، «رضا شاه»، «غرب چگونه، غرب شد؟»، «وداع با دوم خرداد» و «عکس‌های یادگاری با جامعه مدنی» اشاره کرد.
رتبۀ کتاب «ما چگونه، ما شدیم؟» در گودریدز: 80/3 از 5.