کتاب «ما چگونه، ما شديم؟ (ريشهيابي علل عقبماندگي در ايران)»، اثر دکتر صادق زيباکلام
کتاب «ما چگونه، ما شديم؟ (ريشهيابي علل عقبماندگي در ايران)»، چنانکه در عنوان فرعي آن ذکر شده، کتابي است که دکتر صادق زيباکلام در آن عقبماندگي در ايران و ريشههاي اين عقبماندگي را تحليل و بررسي کرده است. زيباکلام در «ما چگونه، ما شديم؟» سعي دارد به پرسشهايي پاسخ دهد که چه بسا ذهن بسياري از ايرانيان را در اين سالها به خود مشغول کرده باشد؛ پرسشهايي در اين باره که چرا غرب پيشرفت کرد و توسعه يافت و ما ايرانيان و شرقيها از قافل? توسعه و پيشرفت جا مانديم. از همين رو کتاب او يکي از کتابهاي پرفروش و پرمخاطب در تحليل عقبماندگي ايران است.
کتاب «ما چگونه، ما شديم؟» نخستين بار در سال 1374 در انتشارات روزنه منتشر شد و از آن زمان تا کنون بارها و بارها از سوي همين انتشارات تجديد چاپ شده است. اين کتاب هم با استقبال فراوان مخاطبان علاقهمند به مسائل ايران و موضوعاتي نظير تفاوت ايران و غرب و علل پيشرفت غرب و عقبماندگي جوامع شرقي، از جمله ايران، روبهرو بوده و هم از جانب متخصصان مباحث تاريخي و جامعهشناختي مورد نقد قرار گرفته است. به همين دليل از چاپ دومِ کتاب به بعد، نقدها و نظرها دربارة آن هم به متن کتاب ضميمه شده و همچنين پاسخ به نقدها در همين بخش ضمايم آمده است.
«ما چگونه، ما شديم؟» سيري است در تاريخ و گذشت? ايران و گذشت? شرق و غرب، به قصد يافتن علل عقب ماندن ايران و نيز جوامع شرقي از قافل? پيشرفت.
مروري بر کتاب «ما چگونه، ما شديم؟»
کتاب «ما چگونه، ما شديم؟» از مقدمه و شش فصل تشکيل شده است. زيباکلام در اين کتاب، ضمن نقد ديدگاههاي معروف و متعارف و متداول دربارة دلايل عقبماندگي ايران، به عوامل مختلفي پرداخته که به اعتقاد او، برخلاف باورهاي متعارف، نقش اصلي را در اين عقبماندگي ايفا کردهاند و ريش? اصلي عقبماندگي بودهاند. از جمله مهمترين عواملي که زيباکلام در اين مورد از آن سخن گفته است، عوامل اقليمي و جغرافيايي و تأثير اين عوامل بر شکل جوامع کهن ايراني و نيز تأثيرشان بر نوع حکومت و سياست در ايران قديم است. او همچنين خاموش شدن چراغ علم و افول تعقل در ايران را از جمله علل مؤثر در عقبماندگي ايران ميداند.
به اعتقاد زيباکلام مسائل سياسي و اقتصادي و اجتماعي جامع? ايران و آنچه را که در طول تاريخ بر اين جامعه حاکم بوده است نميتوان با اتکا به نظريههاي غربي تحليل کرد و بر اساس اين نظريهها به شناخت درست و دقيقي از اين مسائل دست يافت، چرا که نظريههاي غربي متناسب با جوامع غربي و بر اساس ويژگيهاي همان جوامع بهوجود آمدهاند.
زيبا کلام در ابتداي کتاب «ما چگونه، ما شديم؟»، از ماجراي نوشتهشدن اين کتاب سخن ميگويد و از اينکه ايدة نوشتن آن چگونه شکل گرفت.
پراکندگي اجتماعات، زندگي عشايري و صحراگردي و تمرکز قدرت در دست حکومت در ايران قديم، هجوم قبايل و صحرانشينان آسياي مرکزي به ايران و تأثير هجوم اين قبايل بر ساختارها و نهادهاي اجتماعي ايران، وضع مالکيت و زمينداري و فقدان امنيت اجتماعي و حقوق فردي در ايران قديم از جمله موضوعاتي هستند که زيباکلام در کتاب «ما چگونه، ما شديم؟» در تحليل و ريشهيابي علل عقبماندگي در ايران به آنها پرداخته و از تأثيرشان بر عقبماندگي ايران سخن گفته است. او همچنين در فصلي از اين کتاب به روابط و روياروييهاي شرق و غرب در گذشته و تأثير موقعيت اروپا بر روابط ميان شرق و غرب پرداخته و از جنگهاي صليبي نيز سخن به ميان آورده است.
در پايان کتاب ضمايمي آمده که شامل نقد و بررسي کتاب «ما چگونه، ما شديم؟» و پاسخ به نقدهاست.
دربارة دکتر صادق زيباکلام، نويسندة کتاب «ما چگونه، ما شديم؟»
صادق زيباکلام، متولد 1327 در تهران، نويسنده، پژوهشگر و استاد علوم سياسي است. زيباکلام فارغالتحصيل دکتراي علوم سياسي از دانشگاه برادفورد انگلستان است. او ابتدا در سالهاي پيش از انقلاب براي تحصيل در مهندسي شيمي وارد اين دانشگاه شد و مدرک کارشناسي ارشد مهندسي شيمي را از دانشگاه برادفورد گرفت، اما وقتي مشغول تحصيل در مقطع دکتراي مهندسي شيمي در همين دانشگاه بود، در سفري به ايران از جانب ساواک دستگير شد و به دليل فعاليتهاي سياسي عليه حکومت پهلوي به مدت دو سال و يک ماه در زندان گذراند. اين اتفاق باعث شد که تحصيل او در دکتراي مهندسي شيمي در دانشگاه برادفورد نيمهکاره رها شود. زيباکلام بعدها براي ادام? تحصيل به همين دانشگاه بازگشت اما اين بار تغيير رشته داد و در رشت? علوم سياسي تحصيل کرد. تدريس در دانشکدة حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران و تدريس در دانشگاه آزاد از جمله فعاليتهاي دانشگاهي زيباکلام است. از زيباکلام مقالات و کتابهاي بسياري در زمين? تاريخ و سياست و جامعهشناسي و تحولات اجتماعي و سياسي ايران معاصر به چاپ رسيده است. از جمله آثار او ميتوان به «جامعهشناسي به زبان ساده»، «رضا شاه»، «غرب چگونه، غرب شد؟»، «وداع با دوم خرداد» و «عکسهاي يادگاري با جامعه مدني» اشاره کرد.
رتب? کتاب «ما چگونه، ما شديم؟» در گودريدز: 80/3 از 5.
