بازمانده روز - شومیز

رمان «بازمانده روز»، اثر کازوئو ایشی‌گورو
طنز گاهی رندانه خود را پشت زبانی متکلف و جدی، اما عمیقاً مضحک مخفی می‌کند. رمان «بازمانده روز»، اثر کازوئو ایشی‌گورو، مصداق چنین طنز رندانه‌ای است. ایشی‌گورو در «بازمانده روز» ماهرانه در جلد پیشخدمتی که کارش را زیاده‌ازحد جدی گرفته است می‌رود و در عین حال با فاصله‌ای طنزآمیز و ظریف از این شخصیت حقیقتی عمیق و مهم را در باب جهان و کار جهان برملا می‌کند.
رمان «بازمانده روز»، با عنوان اصلی The Remains of the Day، از رمان‌های مطرح قرن بیستم است و از جمله آثار داستانی مدرن که از امتحان تاریخ سربلند بیرون آمده و به یکی از کلاسیک‌های مدرن تبدیل شده است.
متن اصلی رمان «بازمانده روز» نخستین بار در سال 1989 منتشر شد و ایشی‌گورو با همین رمان بود که به شهرت رسید و جایزه بوکر گرفت. ایشی‌گورو در یادداشتی نوشته است که دو منبع الهام او در نوشتن رمان «بازمانده روز» فیلم «مکالمه»، اثر فرانسیس فورد کاپولا و شخصیت اصلی این فیلم با بازی جین هکمن و نیز ترانۀ «آغوش رابی» تام ویتس بوده‌اند.
در سال 1993 جیمز آیوری فیلمی بر اساس رمان «بازمانده روز» ساخت. این فیلم، که بازیگران اصلی آن آنتونی هاپکینز و اما تامسون بودند، در هشت بخش نامزد جایزه اسکار شد.

مروری بر رمان بازمانده روز
رمان «بازمانده روز» رمانی با راوی اول‌شخص است. راوی این رمان مردی است به نام استیونز که پیشخدمت یک قصر در انگلیس است. او عمرش را وقف خدمت به ارباب اشرافی قصر کرده و جز این کار به هیچ کار دیگری نپرداخته است. اکنون که ارباب جدیدی قصر را صاحب شده، استیونز به توصیۀ این ارباب جدید به مرخصی رفته و حین سفر گذشته و اکنون خود و آنچه را که دیده و می‌بیند روایت می‌کند.
«بازمانده روز»، چنانکه نجف دریابندری در مقدمۀ ترجمۀ فارسی این رمان اشاره کرده، «بافت پیچیده‌ای از چند لایه داستان است». ایشی‌گورو در این رمان با طنزی ظریف و زیرکانه تغییر یک دوران و گذار از اشرافیت انگلیسی‌مآبِ عصر امپراتوری به دوران سلطۀ سرمایه‌داری امریکایی را به تصویر کشیده است. مالکان اشرافیِ قصری که استیونز سالها پیشخدمت جان‌برکفِ آن بوده اکنون منزل به نوآمدگانی از فرهنگی دیگر سپرده‌اند. مالک کنونی قصر یک مرد امریکایی است که برخلاف مالکان پیشین چندان دربند آداب و تشریفات اشرافی عذاب‌آور نیست و این تضادی را بین او و پیشخدمت عادت‌کرده و وفادار به نظم پیشین عیان می‌کند.
«بازمانده روز» همچنین تصویری از سال‌های بین دو جنگ جهانی در اروپا و تلاش ناکام اشراف محافظه‌کار انگلیس برای زدوبند با نازی‌ها در سال‌های پیش از جنگ جهانی دوم و در لایه‌ای عمیق‌تر تصویری از رنج بیهوده آدم‌هایی به دست می‌دهد که جهان و کار جهان را بر خود و دیگران سخت می‌گیرند و خود را بیهوده از عشق، تفریح، سیاحتِ اطراف و اکناف و دمی آسودن و عمر به خوشی گذراندن محروم می‌کنند و دم را غنیمت نمی‌شمارند. «بازمانده روز» طنزی رندانه و انتقادی است علیه فرسودگی، فروبستگی و انقیاد. این رمان در ستایش گشودن درهاست به روی جهان‌های تازه و پهناور، به جای تک‌بُعدی‌بودن و جهان کوچک خود را کل جهان پنداشتن. استیونز در این رمان شخصیتی است که اصلاً اهل شوخی نیست. همین جِدیَتِ او و اینکه امور مربوط به شغل خود را بیش‌ازحد جدی می‌گیرد و به خاطر شغلش از عشق و تفریح و سیاحت و هر کار دیگری چشم می‌پوشد و حتی در لحظۀ مرگ پدرش بیشتر به فکر انجام بی‌نقصِ وظایف خویش است شخصیت و موقعیت او را طنزآمیز جلوه می‌دهد، چرا که در پایان می‌بینیم که آنچه را که استیونز تا آن حد جدی انگاشته است ارزش آن میزان جدی‌گرفتن را نداشته و محصور ماندن استیونز در قصر اربابی چشم او را به روی عشق و نیز به وسعت جهان بیرون بسته نگه داشته است.

درباره کازوئو ایشی‌گورو، نویسنده رمان بازمانده روز
کازوئو ایشی‌گورو (Kazuo Ishiguro)، متولد 1954، داستان‌نویس، فیلمنامه‌نویس، مقاله‌نویس و ترانه‌سرای ژاپنی – انگلیسی و برنده جایزه نوبل ادبی سال 2017 است. ایشی‌گورو در ژاپن متولد شد، اما در کودکی همراه خانواده‌اش به انگلستان مهاجرت کرد. او بزرگ‌شده انگلیس است و آثارش را به زبان انگلیسی می‌نویسد و بر این زبان بیش از زبان ژاپنی مسلط است. ایشی‌گورو دارای مدرک کارشناسی در رشته‌های زبان انگلیسی و فلسفه و نیز دارای کارشناسی ارشد در رشتۀ نویسندگی خلاق است. «بازمانده روز» سومین رمان اوست. از دیگر آثار ایشی‌گورو می‌توان به رمان‌های «وقتی یتیم بودیم»، «منظرِ پریده‌رنگِ تپّه‌ها»، «غول مدفون» و مجموعه داستان «شبانه‌ها: پنج داستان موسیقی و شب» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی رمان بازمانده روز
رمان «بازمانده روز» با ترجمه و مقدمه‌ای خواندنی از نجف دریابندری در نشر کارنامه منتشر شده است. گفتنی است که ترجمۀ این رمان یکی از نمونه‌های شاخص ترجمۀ ادبی و از بهترین و هنرمندانه‌ترین ترجمه‌های دریابندری است.
نجف دریابندری، متولد 1308 در آبادان و درگذشته به سال 1399، از سرآمدان ترجمه در ایران است. از دریابندری آثار متنوعی در زمینۀ ادبیات و فلسفه و هنر به فارسی ترجمه شده. او همچنین مقاله‌نویسی است آگاه به چم‌وخم نثر و زبان فارسی. ترجمه‌ها و نوشته‌های او نمونه‌های درخشان از نثر معاصر فارسی‌اند. دریابندری در سال‌های پیش از انقلاب مدتی به عنوان سردبیر در مؤسسۀ انتشارات فرانکلین مشغول به کار بود و مدتی هم برای تلویزیون ملی ایران متن فیلم‌های خارجی را ترجمه می‌کرد. بعد از انقلاب اما به‌طور تمام‌وقت به ترجمه و نوشتن پرداخت. او به مناسبت ترجمه آثار ادبی امریکایی به زبان فارسی جایزه تورنتون وایلدر را از دانشگاه کلمبیا گرفته است. دریابندری همسر فهیمه راستکار، دوبلور چیره‌دست و مشهور ایرانی و بازیگر سینما و تلویزیون، بود.
از دیگر ترجمه‌های نجف دریابندری می‌توان به کتاب‌های «سرگذشت هکلبری فین»، «پیرمرد و دریا»، «گور به گور»، «وداع با اسلحه»، «رگتایم»، «متفکّران روس»، «معنی هنر» و «تاریخ فلسفۀ غرب» و از تألیفات او می‌توان به «درد بی‌خویشتنی» و «کتاب مستطاب آشپزی» (نوشته‌شده با همکاری فهیمه راستکار)، اشاره کرد.

رتبۀ رمان «بازمانده روز» در گودریدز: 4.13 از 5.