فاشیسم ابدی

کتاب «فاشیسم ابدی» اثر اومبرتو اکو
گزیده‌ای از مقاله‌ها، یادداشت‌ها و مصاحبه‌های اومبرتو اکو که عمدتا مضمونی اجتماعی و سیاسی دارند. کتاب «فاشیسم ابدی» وجهی مهم اما کمتر دیده شده از چهره اومبرتو اکو را نمایش می‌دهد.
اکو را در وهله اول به عنوان نشانه‌شناس می‌شناسند و سپس به عنوان رمان‌نویس اما او روشنفکری متعهد هم بود که مواضع سیاسی روشنی داشت و هیچ گاه در برابر مسایل اجتماعی و سیاسی دورانش بی‌تفاوت نبود. مقالات و مصاحبه‌های اکو در کتاب «فاشیسم ابدی» نشان می‌دهد که او حتی در قبال بسیاری از مسایلی که به ظاهر اهمیت چندانی نداشته‌اند موضعی روشن گرفته است و نظرش را منتشر کرده است.
در کتاب «فاشیسم ابدی» بیشتر با اومبرتو اکوی روشنفکر روبروییم. روشنفکری که نه تنها با تعهد سیاسی و اجتماعی بیگانه نیست بلکه آن را لازمه کارش می‌داند.

مروری بر کتاب «فاشیسم ابدی»
اومبرتو اکو چهر‌ه‌ای چندوجهی بود و سیمای کامل یک روشنفکر تمام‌عیار را داشت. او از یک‌سو متخصص و مدرس نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی و تاریخ قرون وسطا بود و از سوی دیگر رمان‌نویسی بسیار ستایش شده با شهرتی فراوان. اما آنچه اکو را متمایز می‌کرد این بود که او خود را متخصصی بیرون و برکنار از سیاست نمی‌دانست. اکو وارث سنت روشنفکری‌ای بود که با تعهد سیاسی و اجتماعی پیوندی عمیق داشت. اکو ایتالیایی بود و تجربه‌ای مستقیم از زندگی در کشوری تحت سلطه فاشیسم داشت و همواره علیه سلطه و هر شکلی از فاشیسم موضع می‌گرفت. مقالات و مصاحبه‌هایی که از اکو در کتاب «فاشیسم ابدی» گردآوری و منتشر شده به روشنی نشان‌دهنده این وجه از چهره او است.
اومبرتو اکو در مقاله «فاشیسم ابدی» که متنی بسیار حایز اهمیت است بر روی مسئله‌ای حیاتی دست می‌گذارد و می‌گوید گرچه می‌توان رژیم‌های سیاسی را سرنگون کرد و ایدئولوژی‌ها را نقد و نفی کرد اما همیشه در پس هر رژیم و هر ایدئولوژی، نوعی اندیشه، مجموعه‌ای از عادات فرهنگی، غریزه‌ها و انگیزه‌های قوی و مبهم وجود دارند. او می‌پرسد آیا هنوز شبحی دیگر بر اروپا و شاید نقاط دیگر جهان سایه افکنده است؟
اکو در این مقاله از کتاب «فاشیسم ابدی» استدلال می‌کند که فاشیسم پدیده‌ای منحصر به یک دوره خاص تاریخی نیست. فاشیسم خصلت‌هایی دارد که اکو آنها را برمی‌شمارد و می‌گوید هر فرد یا گروهی که این ویژگی‌ها و حتی یکی از آنها را داشته باشد فاشیستی است. اکو معتقد است که فاشیسم ایئولوژی یکپارچه‌ای نیست و می‌نویسد: «از نظر من، اولویت تاریخی، دلیل محکمی در توضیح چگونگی تبدیل واژه فاشیسم به واژه‌ای مجازی-تشبیهی در نامیدن جنبش‌های گوناگون تمامیت‌خواه نیست، نه به سبب آنکه فاشیسم در اساس دربرگیرنده عناصر ضروری در تعریف همه جنبش‌های تمامیت‌خواه بود. برعکس فاشیسم هیج زیربنایی نداشت، ایدئولوژی‌ای یک‌پارچه نبود. ترکیبی از عقاید و آرای گوناگون سیاسی و فلسفی و مخلوطی از تضادها و تناقض‌ها بود. چگونه می‌توان جنبشی فاشیستی و تمامیت‌خواه را چنین ترکیب کرد: رژیم پادشاهی با انقلاب؟ ارتش سلطنتی با میلیشیای موسولینی؟ امتیازات ویژه کلیسا با نظام آموزش و پرورش خشن دولتی؟ اقتصاد کاملا تحت نظارت دولت با اقتصاد بازار آزاد؟ حزب فاشیست با این آرمان تشکیل شد که هدفش نظم نوین انقلابی بود اما از سوی زمین‌داران دست‌راسی حمایت می‌شد که در پی قدرت‌گیری ضد انقلاب بودند. فاشیسم در آغاز جمهوری‌خواه بود اما بیست سال تنها با اعلام وفاداری به خاندان سلطنتی و نزدیکی رهبر با پادشاه -که موسولینی به وی عنوان امپراطور داده بود- دوام یافت.»
دیگر مقاله‌ها و یادداشت‌هایی که از اکو در کتاب «فاشیسم ابدی» انتخاب و ترجمه شده‌اند نشان‌دهنده جزیی‌نگری و حساسیت او نسبت به مسایل پیرامونی‌اش است. عناوین این مقاله‌ها‌ عبارتند از: «فاشیسم ابدی»، «ارتجاع در دنیای پست‌مدرن»، «خصم مطبوعات»، «گل سرخ با نام دیگر»، «جادوی جیمز جویس»، «بوش و پوتین»، «زندگی در قرون وسطای جدید»، «سانسور و سکوت»، «درباره مدارس خصوصی در غرب»، «در جستجوی خدا، و کفایت تلویزیون»، «مقدس یک مد گذرا نیست»، «یادداشت‌هایی درباره ویکی‌لیکس»، «فرهنگ همچون تجارتی نمایشی»، «دشمن‌سازی دیگری و لزوم جنگ؟»، «درباره ویندوز ویستا»، «خدا برای بعض انسان‌ها به اندازه کافی بزرگ نیست»، «تکثر رسانه‌ها»، «یک تئوری توطئه»، «نقطه عطفی در بحران خرد»، «مطلق و نسبی»، «خود-تباهی جنگ‌های مدرن»، «جادوگر و دانشمند»، «لوبیا ناجی اروپا»، «زمانی که جنگ سلاحی بی‌خاصیت است»، «تقلب و توافق» و «از جنگ‌های مقدس تا شور و شعور».
علاوه بر این‌ها تعدادی از گفت‌وگو‌های اومبرتو اکو نیز در کتاب «فاشیسم ابدی» ترجمه شده است که آنها نیز خواندنی و حایز اهمیت‌اند.

درباره اومبرتو اکو نویسنده کتاب «فاشیسم ابدی»
اومبرتو اکو، نشانه‌شناس، زبان‌شناس، فیلسوف، منتقد ادبی، رمان‌نویس و متخصص قرون وسطی است که در ژانویه سال 1932 در ایتالیا متولد شد. با پایان جنگ جهانی دوم برای تحصیل فلسفه قرون وسطی به دانشگاه بولونیا رفت. او بعدتر از دانشگاه تورینو مدرک دکتری خود را دریافت کرد و در سال‌های متمادی در دانشگاه‌های مختلفی به تدریس پرداخت. اکو در دوره پایانی عمرش بیشتر به عنوان داستان‌نویس شناخته شد و در ایران نیز شهرت عمومی او به واسطه ترجمه آثار داستانی‌اش به وجود آمد اما واقعیت این است که اکو در وهله اول نشانه‌شناس و فیلسوف است و او را یکی از مهم ترین زبان‌شناسان و نشانه‌شناسان ساختارگرا می‌دانند. او از نظریه‌پردازان و به عبارت بهتر از پایه‌گذاران نشانه‌شناسی معاصر است و چند رساله و کتاب مهم و جریان‌ساز در این عرصه نوشته است. اکو دیر شروع به رمان‌نویسی کرد اما با رمان‌هایی که نوشت نشان داد تا چه حد داستان‌نویسی چیره‌دست است. او در رمان‌هایش به تلفیقی از ژانرهای مختلف پرداخته است: از داستان پلیسی گرفته تا رمان‌های علمی-تخیلی و داستان‌های پارتیزانی ایتالیای دوران جنگ. در رمان‌های او آشکارا می‌توان رد دانش نظری‌اش در زمینه‌های زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی و همچنین تخصص‌اش در تاریخ قرون وسطی را دید. اولین رمان اکو «آنک نام گل» در سال 1980 منتشر شد و با این اثر بود که او به عنوان رمان‌نویس به شهرت رسید. اکو در 19 فوریه 2016 به علت سرطان درگذشت. «بائودولینو»، «آونگ فوکو»، «سرگذشت جامعه سیال»، «گورستان پراگ»، «نشانه: تاریخ و تحلیل یک مفهوم»، «تاریخ زیبایی»، «تاریخ زشتی» «نشانه‌شناسی» از جمله آثار اکو است که به فارسی ترجمه شده‌اند.

درباره ترجمه کتاب «فاشیسم ابدی»
کتاب «فاشیسم ابدی» با ترجمه غلامرضا امامی در نشر گویا منتشر شده است.
غلامرضا امامی، متولد ششم شهریور ۱۳۲۵در اراک، نویسنده، مترجم و ویراستار ایرانی است. امامی در در ایتالیا و در دانشگاه رم علوم سیاسی خوانده است. او سا‌ل‌ها به عنوان مدیر انتشارات کنون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت کرد و بخش زیادی از آثاری که ترجمه یا تالیف کرده برای کودکان و نوجوانان است. البته امامی در سال‌های مختلف آثاری هم برای بزرگسالان منتشر کرده است. «درخت زیتون»، «بهار خاکستری»، «ویکنت دو نیم شده»، «سه قصه» و «چگونه با ماهی قزل آلا سفر کنیم» عناوین تعدادی از ترجمه‌های غلامرضا امامی است.