خاطرات یک دیوانه و داستان های دیگر

کتاب «خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر» اثر گوستاو فلوبر
گوستاو فلوبر را بیش از هرچیز با رمان «مادام بوواری»، که محصول دوران پختگی او و از شاهکارهای ادبیات کلاسیک جهان است، می‌شناسند. در کتاب «خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر» اما با فلوبر جوان آشنا می‌شویم؛ فلوبری که هنوز در حال طبع‌آزمایی است و البته بارقه‌هایی از فلوبرِ صاحب‌سبک آینده را نیز به ما می‌نمایاند.
کتاب «خاطرات یک دیوانه» شامل ترجمۀ فارسی داستان‌هایی است که فلوبر آن‌ها را در دوران جوانی و پیش از نوشتن رمان‌هایی چون «مادام بوواری» و «تربیت احساسات» نوشته است.
داستان‌هایی که از فلوبر در کتاب «خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر» گردآوری و ترجمه شده‌اند، نقطۀ آغاز نویسندگی فلوبر را به خوانندگان فارسی‌زبان نشان می‌دهند و ماحصل نخستین تلاش‌های او در نویسندگی را نمایان می‌کنند.

مروری بر کتاب «خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر»
در کتاب «خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر»، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، شاهد طبع‌آزمایی‌های اولیۀ گوستاو فلوبر در داستان‌نویسی هستیم و با گوستاو فلوبری مواجهیم که گویی هنوز سبک ویژۀ خود را در داستان‌نویسی نیافته اگرچه در همین داستان‌ها نیز ریزه‌کاری‌ها و ظرافت‌هایی را می‌بینیم که بعداً خود را در اوج کمال و پختگی و مهارت در آثار مطرح فلوبر به نمایش می‌گذارند.
در داستان‌هایی که از فلوبر در کتاب «خاطرات یک دیوانه» آمده، چنانکه در مقدمۀ محمدمهدی شجاعی بر ترجمۀ فارسی این داستان‌ها اشاره شده، فلوبر را در حال آزمودن انواع مختلفی از داستان می‌‌یابیم.
فلوبر در داستان‌های کتاب «خاطرات یک دیوانه» از موضوعاتی چون عشق رمانتیک و نوجوانانه، پوچی زندگی، دنیای کارمندان، مرگ، نومیدی، اندوه و ترس می‌نویسد. در این داستان‌ها جهان گاه از پشت عینکی تیره و تار ترسیم می‌شود و گاه از پشت عینک طنز.
کتاب «خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر» از سیزده داستان تشکیل شده که عبارتند از: «خاطرات یک دیوانه»، «نوامبر»، «مراسم تدفین دکتر ماتورَن»، «سقوط‌ها. هراس‌ها»، «هوا و تقوا»، «آمال تو»، «آداب و رسوم روآنی»، «رؤیای دوزخ»، «خشم و عجز»، «جنون کتاب»، «طاعون در فلورانس»، «بانو» و «عطری برای بوییدن».
آنچه می‌خوانید بخشی از داستان «خاطرات یک دیوانه» از این مجموعه است: «پس داستان زندگی خود را خواهم نوشت، چه حیاتی! اما آیا زیسته‌ام؟ جوانم، چهره‌ای بی‌شکن دارم و قلبی عاری از شوق. آری، چه آرام بود، چه شیرین و شاد به نظر می‌رسید، آرام و ناب! آه! آری، آرام و ساکت، مانند مقبره‌ای که روح جسدِ مدفون در آن باشد.
چنان‌که باید‌وشاید نزیسته‌ام: جهان را نشناخته‌ام، یعنی نه دلبری داشتم و نه متملقی، نه خدمتکاری و نه خدم‌وحشمی، به‌قول معروف وارد جامعه نشده‌ام، زیرا همیشه در نظرم جعلی و پرهیاهو، پرزرق‌وبرق، ملال‌آور و تصنعی بود.
باری، زندگیِ من وقایع و رویدادها نیست، زندگی من تفکرم است.
این تفکر چیست که اکنون در سن‌وسالی که همه می‌خندند، شادند، ازدواج می‌کنند و عاشق می‌شوند، در سنی که افرادی پرشمار از تمام عشق‌ها و فتح‌ها سرمست‌اند، نورهایی بسیار می‌درخشند و جام‌ها در ضیافت پر می‌شوند، مرا سوی تنهایی و عریانی سوق می‌دهد؟ نسبت به تمام الهامات و شعرها سردم، احساس می‌کنم در حال احتضارم و بی‌رحمانه به این احتضارِ آرام می‌خندم، مانند آن اپیکوری که رگ‌های خویش را گشود، در وانی معطر فرورفت و خندان مُرد، یا چون کسی که سیاه‌مست از مجلس عیش‌ونوشی که خسته‌اش می‌کند، بیرون می‌زند.
آن تفکر چه طولانی بود؛ مانند اژدهایی چندسر مرا با تمام سرهایش درید. فکر عزا و تلخی، فکر دلقکی که می‌گرید، فکر فیلسوفی که می‌اندیشد...
آری! چه ساعاتی که در عمرم به تفکر و تشکیک گذشت، ساعاتی طولانی و یکنواخت! چه روزهای زمستانی که مقابل چوب‌های نیم‌سوخته‌ام که در پرتوهای پریده‌رنگ غروب سفید شده بودند، سر به زیر می‌افکندم؛ چه عصرهای تابستانی که در وقت شفق، در مزارع به نگریستن ابرهایی که می‌گریختند و در آسمان پخش می‌شدند سپری شد، به تماشای گندم‌ها که در برابر نسیم خم می‌شدند، به شنیدن صدای بیشه‌ها که می‌لرزیدند و شنیدن طبیعت که شب‌ها می‌نالید.»

دربارۀ گوستاو فلوبر
گوستاو فلوبر (Gustave Flaubert)، متولد 1821 و درگذشته به سال 1880، داستان‌نویس فرانسوی است. فلوبر یکی از نویسندگان بزرگ کلاسیک و نیز از پیشگامان رمان مدرن است. او آثارش را با وسواس بسیار می‌نوشت و ظرافت‌ها و ریزه‌کاری‌هایی را در ساخت‌وپرداخت موقعیت‌های معمولی و پیش‌پاافتاده و شخصیت‌پردازی آدم‌های عادی به کار می‌برد که هنوز هم بدیع می‌نمایند.
آثار فلوبر اگرچه در دستۀ رمان رئالیستی قرار می‌گیرند اما به‌لحاظ توجه ویژۀ او به فرم و سبک‌پردازی و تجسم عینی و بی‌طرفانۀ واقعیت، عناصری از آنچه را که بعداً در رمان مدرن به کمال رسید در خود دارند.
مشهورترین اثر گوستاو فلوبر، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، رمان «مادام بوواری» است. از دیگر آثار او می‌توان به رمان‌های «تربیت احساسات» و «سالامبو» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «خاطرات یک دیوانه»
کتاب «خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر» با ترجمه و مقدمۀ محمدمهدی شجاعی در نشر برج منتشر شده است. محمدمهدی شجاعی، متولد 1365، مترجم ایرانی است. شجاعی تحصیلکردۀ ادبیات فارسی و ادبیات فرانسه در دانشگاه تهران و نیز دارای فوق لیسانس ترجمۀ فرانسه از همین دانشگاه است. او، هم آثاری از ادبیات کودکان و هم آثاری از ادبیات بزرگسال را به فارسی ترجمه کرده است.
از ترجمه‌های محمدمهدی شجاعی می‌توان به کتاب‌های «تأدیب»، «کتاب مادرم»، «آموس در سرزمین تاریکی»، «زمین سرما خورده» و «ادبیات در مخاطره» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر» در گودریدز: 3.73 از 5.