چادر سبز بزرگ

رمان «چادر سبز بزرگ» نوشتۀ لودمیلا اولیتسکایا
رمانی دربارۀ فجایع و دشواری‌ها و تلخی‌های زندگی در عصرِ خفقان و سانسور. رمان «چادر سبز بزرگ»، با عنوان اصلی Зелёный шатёр، رمانی‌ست تصویرگرِ روسیۀ سالهای اولِ بعد از مرگِ ژوزف استالین.
لودمیلا اولیتسکایا در رمان «چادر سبز بزرگ» از مقاومت افرادِ تک‌افتادۀ مخالف با ایدئولوژیِ حاکم بر روسیۀ شوروی دربرابر این ایدئولوژی و از ادبیات زیرزمینی موسوم به «سامیزدات»، که توسط این مخالفان و علیه سانسور و ادبیات رسمی و حزبی تولید می‌شد، سخن می‌گوید و از آن‌چه در یک نظام توتالیتر بر روشنفکرانِ مستقل می‌رود.
رمان «چادر سبز بزرگ» رمانی دربارۀ تلاش برای مستقل بودن در دل تاریکی و استبداد است.
متن اصلی رمان «چادر سبز بزرگ» اولین بار در سال 2010 منتشر شده است.

مروری بر رمان «چادر سبز بزرگ»
وقایع رمان «چادر سبز بزرگ» در دهۀ 1950 و در دورانی می‌گذرد که روسیۀ شوروی دست‌به‌کار تبلیغاتی عظیم و پرسروصدا برای دستکاریِ واقعیت زندگی در اتحاد جماهیر شوروی بود و، از طریق سانسور و تبلیغات کذب، تصویری آرمانی از زندگی روزمرۀ مردم شوروی ارائه می‌داد. از جمله تبلیغات حکومت شوروی در دورانی که وقایع رمان «چادر سبز بزرگ» در آن اتفاق می‌افتد شستشوی مغزی کودکان و وانمود به این بود که زندگی بچه‌ها در نظام شوروی یک زندگی شاد و پرشور است. هیچ‌کس نباید از سبکِ زندگی مردمی که در جهان آزاد و دموکراتیکِ آن‌سوی پردۀ آهنین می‌زیستند باخبر می‌شد و شهروندان شوروی باید از حقایق جهان بی‌خبر می‌ماندند تا تصور کنند در کشورشان بهترین زندگی را دارند.
شخصیت‌های اصلی رمان «چادر سبز بزرگ» سه پسر هستند، به نام‌های ایلیا و سانیا و میخا، که در دوران مدرسه رفاقتی عمیق بین‌شان شکل می‌گیرد. آن‌ها از طریق معلم ادبیاتشان به شعر علاقه‌مند می‌شوند. این سه دوست تا پایان دورۀ دبیرستان باهم می‌مانند و پیوندشان عمیق می‌شود و هرسه گرایشاتی در تضاد با ایدئولوژی حاکم بر اتحاد جماهیر شوروی پیدا می‌کنند و این گرایشات در آن‌ها ریشه می‌گیرد و بر آینده‌شان هم اثر می‌گذارد.
گرچه هرکدام از سه رفیقی که سرگذشت و سرنوشت تلخشان در رمان «چادر سبز بزرگ» روایت شده است، بعد از دبیرستان، راهی و حرفه‌ای متفاوت را در پیش می‌گیرند، اما زندگی‌شان به‌نحوی به‌ یکدیگر و نیز به خفقان سیاسی روسیۀ شوروی گره می‌خورد. یکی از آن‌ها، ایلیا، که علاقه‌مند به عکاسی و ادبیات است، ناشر سامیزدات می‌شود و همین باعث می‌شود که سرانجام مجبور بشود که از روسیه فرار کند. میخا، که علاقه‌مند به ادبیات و زبانشناسی و مطالعه و تحقیق در زمینۀ معلولیت است، در مدرسه‌ای معلم کودکان ناشنوا می‌شود اما، به‌دلایل سیاسی، شغلش را از دست می‌دهد و در انتشار و پخش آثار سامیزدات به ایلیا کمک می‌‌کند و از همین رو به زندان می‌افتد و کارش سرانجام به خودکشی می‌کشد. سانیا، که علاقه‌مند به موسیقی است و این هنر را دنبال می‌کند، وقتی میخا در زندان است از همسر او مراقبت و به همسر میخا در بزرگ‌کردن فرزندی که از میخا دارد کمک می‌کند. در ادامۀ رمان «چادر سبز بزرگ» می‌بینیم که سانیا هم سرانجام، مانند ایلیا، از روسیه مهاجرت می‌کند. او در امریکا به تدریس در یک مدرسۀ موسیقی معروف می‌پردازد.
رمان «چادر سبز بزرگ» روایتی از تراژدی زیستن در سیطرۀ سانسور و سرکوب حکومت‌های توتالیتر و نیز روایت مبارزه از طریق هنر و ادبیات با سانسور و سرکوب و همبستگی رفیقانۀ آدم‌های تک‌افتاده‌‌ای‌ست که فرهنگ و هنر و ادبیات رسمی و ایدئولوژیک را برنمی‌تابند و بر فردیت و استقلال خود، دربرابر حاکمیتی که می‌خواهد همه را مثل هم بکند، پافشاری می‌کنند.

دربارۀ لودمیلا اولیتسکایا، نویسندۀ رمان «چادر سبز بزرگ»
لودمیلا اوگنیونا اولیتسکایا ( Людмила Евгеньевна Улицкая)، متولد 1943، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، فیلمنامه‌نویس و فعال اجتماعی و سیاسی اهل روسیه است. اولیتسکایا فارغ‌التحصیل رشتۀ ژنتیک از دانشگاه دولتی مسکو است. او بعد از دانشگاه و در دوره حکومت شوروی، دو سال در مؤسسۀ ژنتیک عمومی کار کرد اما در سال 1970، به‌دلیل خواندن و پخش ادبیات زیرزمینی موسوم به سامیزدات، اخراج شد و حدود نُه سال بیکار بود.
اولیتسکایا در آثارش بیشتر به موضوعاتی چون تساهل مذهبی و نژادی، زندگی روزمره، مشکل روشنفکران در فرهنگ شوروی و نیز به این موضوع که زنان چگونه نقش‌های جنسیتی جدید را در جامعه شکل می‌دهند، می‌پردازد. آثار او برندۀ جوایز مختلفی در عرصه‌های ملی و بین‌المللی شده است.
اولیتسکایا همچنین یک مفسر و تحلیل‌گر اجتماعی است و فعالانه در پروژه‌های بشردوستانه برای افزایش دسترسی به ادبیات مشارکت دارد. او در مارس 2014 یکی از سخنرانان اصلی تظاهرات ضدجنگ در مسکو بود. اولیتسکایا از منتقدان سرسخت سیاست‌های ولادیمیر پوتین در روسیه و از منتقدان و مخالفان جنگ روسیه با اوکراین است و از اوایل مارس 2022 روسیه را ترک کرده و ساکن برلین شده است.
از جمله آثار لودمیلا اولیتسکایا می‌توان به «سونیچکا»، «زیبا»، «تدفین‌پارتی»، «بی‌بی پیک»، »مربای روسی» و «فقط یک طاعون ساده» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «چادر سبز بزرگ»
رمان «چادر سبز بزرگ» با ترجمۀ مریم انصاری سعید در نشر برج منتشر شده است.
مریم انصاری سعید، متولد 1369، خبرنگار و مترجم ایرانی است. از او، به‌جز رمان «چادر سبز بزرگ»، ترجمۀ دیگری هم با عنوان «وطن من: کارخانۀ ماشین» منتشر شده است.
انصاری سعید، به‌عنوان خبرنگار، همکاری با خبرگزاری ایرنا را در کارنامۀ کاری خود دارد.