کتاب «سرشت تلخ بشر» اثر آيزايا برلين
گشتوگذاري در آرمانشهرها و نگاهي به تأثير انديشههاي آرمانشهري بر جوامع بشري و زندگي آدميان. کتاب «سرشت تلخ بشر: جستارهايي در تاريخ انديشهها»، با عنوان اصلي The Crooked Timber of Humanity: Chapters in the History of Ideas، مجموعهاي است از جُستارهاي آيزايا برلين دربار? تاريخ انديشهها که توسط هنري هاردي در اين کتاب گردآوري و منتشر شدهاند.
جستارهاي گردآمده در کتاب «سرشت تلخ بشر» جستارهايي مستقل و درعينحال بههمپيوستهاند. اين جستارها را يک ايده و نظرگاه مشترک به تاريخ انديشهها بههم متصل ميکند.
آيزايا برلين در کتاب «سرشت تلخ بشر»، بهپيروي از دغدغههاي آزاديخواهانه و ليبرالياش، با نگاهي نقادانه، انديشههايي را در تاريخ جوامع بشري مرور و بررسي ميکند که با وعد? خوشبختي بشريت و برپايي جهاني مبتني بر اخلاقياتِ نيک، دوزخهايي هولناک را براي جوامع انساني ساختهاند.
کتاب «سرشت تلخ بشر» مجموعهاي است از جستارهايي عليه هرگونه مطلقگرايي و آرمانشهرگرايي.
مروري بر کتاب «سرشت تلخ بشر»
جان کلام و جوهر انديش? آيزايا برلين و ايد? مرکزي او در کتاب «سرشت تلخ بشر» اين است که انسان، کامل نيست و تصور رساندن انسانها و جوامع انساني به کمال، تصوري واهي است که از دل آن، هول و وحشت سربرميآورد.
برلين در کتاب «سرشت تلخ بشر» آرمانخواهي و نتايج آن را، از اعصارِ دور و کهن تا روزگاران جديدتر، ميکاود و عواقب ويرانگر آن را نشان ميدهد. برلين، بهتأسي از کانت، بر اين باور است که انسان کامل نيست و درنتيجه نميتواند به کمال مطلق دست پيدا کند. جستارهاي کتاب «سرشت تلخ بشر» براساس همين ايده و طرز نگاه به انسان نوشته شدهاند.
برلين در کتاب «سرشت تلخ بشر» روشنفکري هوادارِ تکثر و منتقد مطلقگرايي است و بر اين باور است که ايدههاي آرمانشهرگرايانه، در عمل، جز تباهي و تاريکي و ظلم و وحشت، چيزي به بار نياوردهاند و نميآورند.
کتاب «سرشت تلخ بشر» کتابي است که به ما ميآموزد به جاي دربست چسبيدن به يک ايده و آن را کامل پنداشتن و نيز به جاي دل خوش داشتن به رسيدن به کمال مطلق، نقص آدميان را و نقص خود بهعنوان انسان را بپذيريم و هيچ ايدهاي را مطلق نپنداريم و با نگاهي شکاک و مردد و نقادانه و تکثرگرا به هر ايدهاي بنگريم.
آيزايا برلين در کتاب «سرشت تلخ بشر» با اِشرافي که بر تاريخ انديشهها و متون فلسفي و ادبي دارد، آرمانشهرگرايي را در تاريخ انديشه مرور و نتايج آن را نشان ميدهد تا از خلال جستارهاي اين کتاب، درکي از دنياي معاصر و وضعيتهاي هراسانگيزي که براي انسان و جوامع معاصر پديد آمده ارائه دهد.
کتاب «سرشت تلخ بشر» از پيشگفتار هنري هاردي، ويراستار انگليسي کتاب، و هشت جستار تشکيل شده است.
جستارهاي هشتگان? کتاب «سرشت تلخ بشر» عبارتند از: «در پي دنيايي آرماني»، «افول انديشههاي آرمانشهرگرايانه در غرب»، «جامباتّيستا ويکو و تاريخ فرهنگي»، «نسبيتگرايي ادعا شده در انديش? اروپايي سد? هجدهم»، «ژوزف دو مستر و خاستگاه فاشيسم»، «فراز و نشيب وحدت اروپا»، «تقديس اراد? رمانتيک» و «ترک? خميده».
در بخشي از جستار «در پي دنيايي آرماني» از کتاب «سرشت تلخ بشر» ميخوانيد: «اگر بناست اميد به درک دنياي اغلب خشونتباري داشته باشيم که در آن زندگي ميکنيم (و بدانيم که در صورت درک نکردن اين دنيا نميتوانيم انتظار داشته باشيم که در آن و نسبت به آن رفتاري عقلاني از خود نشان دهيم)، نبايد توجهمان را فقط به نيروهاي عظيم غيربشري، طبيعي و ساخت? بشر، که بر ما تأثير ميگذارند، معطوف کنيم. هدفها و انگيزههايي را که هدايتکنند? عمل بشرند بايد در پرتو تمام چيزهايي که ميدانيم و ميفهميم ارزيابي کنيم؛ خاستگاهها و پيشرفتشان، جوهرشان و از همه مهمتر اعتبارشان را بايد با ديدي انتقادي و به ياري تمام منابع فکرياي که در اختيار داريم بررسي کنيم. اين نياز مبرم، فارغ از ارزش ذاتي کشف حقيقت در مورد مناسبات افراد بشر، علم اخلاق را به رشتهاي بدل ميکند که از نظر اهميت در اولويت قرار دارد. تنها بربرها در اين مورد کنجکاو نيستند که از کجا آمدهاند، چگونه به اين جايي که هستند رسيدهاند، به ظاهر به کجا ميروند، آيا ميخواهند به آنجا بروند، و اگر آري، چرا، و اگر نه، چرا.»
دربار? آيزايا برلين، نويسند? کتاب «سرشت تلخ بشر»
سِر آيزايا برلين (Sir Isaiah Berlin)، متولد 1909 و درگذشته به سال 1997، نظريهپرداز اجتماعي و سياسي، مورخ انديشه و متفکر و فيلسوفِ ليبرالِ روسي – بريتانيايي بود. برلين با نوشتن ميانهاي نداشت و آثارش متن سخنرانيها و گفتارهايي شفاهي هستند که روي کاغذ آمده و بازنويسي و ويرايش و منتشر شدهاند.
برلين مترجم آثار ايوان تورگنيف، نويسند? بزرگ کلاسيک قرن نوزدهم روسيه، از روسي به انگليسي بود. او همچنين در طول جنگ جهاني دوم براي سرويس ديپلماتيک بريتانيا کار کرد و ده سال هم در دانشگاه آکسفورد درس داد.
از آثار آيزايا برلين ميتوان به کتابهاي «متفکران روس»، «ذهن روسي در نظام شوروي»، «آزادي و خيانت به آزادي» و «ريشههاي رومانتيسم» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «سرشت تلخ بشر»
کتاب «سرشت تلخ بشر: جستارهايي در تاريخ انديشهها» با ترجم? ليلا سازگار در انتشارات ققنوس منتشر شده است.
ليلا سازگار، متولد 1328 در تهران، مترجم ايراني است. سازگار تحصيلکرد? علوم سياسي در دانشگاه تهران است. از ترجمههاي او ميتوان به کتابهاي «خون ديگران»، «ماکياوللي براي همه»، «راهنماي نگارش تاريخ» و «آثار بزرگ سياسي از ماکياوللي تا روزگار ما» اشاره کرد.
