جهان نمایش 49: دور از آشوب جهان

نمایشنامۀ «دور از آشوب جهان» نوشتۀ مارک هیلی
اقتباسی تئاتری از یکی از رمان‌های مشهور تامس هاردی، نویسندۀ معروف انگلیسیِ قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم. کتاب «دور از آشوب جهان: اقتباسی از رمان دور از آشوب جهان اثر تامس هاردی»، با عنوان اصلی Far from the Madding Crowd: Adapted from Thomas Hardys Novel، نمایشنامه‌ای است که براساس رمان کلاسیک «دور از آشوب جهان» تامس هاردی نوشته شده است.
رمان «دور از آشوب جهان»، که ابراهیم یونسی آن را با عنوان «به دور از مردم شوریده» به فارسی ترجمه کرده است، رمانی است که تامس هاردی اولین توفیق بزرگ خود در عالم ادبیات را از طریق آن به دست آورد. این رمان، چهارمین رمان تامس هاردی است.
گفتنی‌ست که در سال 2007 رمان «دور از آشوب جهان» در فهرستی که نشریۀ «گاردین» از بزرگترین داستان‌های عاشقانۀ تمام دوران ارائه داد، در رتبۀ دهم قرار گرفت.
کتاب «دور از آشوب جهان» تامس هاردی دستمایۀ انواع اقتباس‌های سینمایی و تئاتری و رادیویی و... قرار گرفته که اقتباس مارک هیلی یکی از آن‌هاست. از دیگر اقتباس‌ها براساس این رمان، می‌توان به فیلمی به‌کارگردانی جان شلزینگر اشاره کرد.
در اقتباس نمایشی مارک هیلی از رمان «دور از آشوب جهان» شاکلۀ اصلی رمان تامس هاردی حفظ شده و فقط داستان طوری فشرده و روایت شده که با اجرا و روایت تئاتری و نمایشی، متناسب و منطبق شود و قابلیت اجرای صحنه‌ای را پیدا کند.

مروری بر کتاب «دور از آشوب جهان»
شخصیت اصلی نمایشنامۀ «دور از آشوب جهان»، به‌تبعِ رمانی که این نمایشنامه از آن اقتباس شده، زنی به نام بتشبا اِوِردین است؛ زنی که وارث مزرعۀ پدری شده و سه مرد را شیفته و عاشق خود کرده است.
در کتاب «دور از آشوب جهان»، از خلال طرح داستانی عاشقانه، به مضمون‌های عشق و افتخار و خیانت پرداخته شده و این مضامین دستمایۀ تأمل قرار گرفته‌اند.
در کتاب «دور از آشوب جهان» همچنین تصویری از جامعۀ روستایی و کشاورزی انگلستان دورۀ ویکتوریا و طبقات مختلف این جامعه، از طبقات فرودست تا ثروتمندانِ فرادست، با نگاهی نقادانه به تصویر کشیده شده است.
موقعیت و جایگاه زن در انگلستان عصر ویکتوریا، خصوصاً در جامعۀ کشاورزی و روستایی آن عصر، یکی از موضوعاتی است که در کتاب «دور از آشوب جهان» به آن پرداخته شده است. این کتاب اما برای مخاطبان امروزی هم کتابی خواندنی است چون، جدا از مسائل محدود به زمان و مکانی خاص، به مسائلی همه‌زمانی و همه‌جایی که انسان همواره و در هر دوره‌ای با آن‌ها درگیر است نیز می‌پردازد.
اقتباس مارک هیلی از کتاب «دور از آشوب جهان» تامس هاردی، یک اقتباس رئالیستی است اما هیلی برای فشرده کردن یک رمان طولانی در قالب یک نمایشنامه و نیز به‌اقتضای صحنۀ تئاتر، تکنیک‌هایی بصری و تئاتری را هم برای روایت قصۀ هاردی به کار بسته است و این‌گونه یک متن مکتوب را بر صحنۀ تئاتر به حرکت درآورده است.
هیلی در نمایشنامۀ «دور از آشوب جهان» خطوط اصلی و مهمّ رمان تامس هاردی را حفظ کرده و طوری این رمان را به‌صورت نمایشنامه و برای اجرای صحنه‌ای بازنویسی کرده که، چنانکه از خود او در مقدمۀ حسین قدسی بر ترجمۀ فارسی نمایشنامۀ «دور از آشوب جهان» نقل شده، تماشاگر این اقتباس نمایشی نیازی به خواندن خود رمان پیدا نکند.
اما چه‌بسا خواندن نمایشنامه‌ای این‌چنین که از یک رمان مهمّ کلاسیک اقتباس شده یا تماشای این اقتباس بر صحنۀ تئاتر، مخاطب را کنجکاو کند که اصلِ رمان را نیز بخواند و مقایسه‌ای بکند بین آن و اقتباس تئاتری مارک هیلی.

دربارۀ مارک هیلی، نویسندۀ نمایشنامۀ «دور از آشوب جهان»
مارک هیلی (Mark Healy) نمایشنامه‌نویس و بازیگر تئاتر است. او دانش‌آموختۀ دانشکدۀ هنر و موسیقی ولز است.
هیلی، به‌جز رمان «دور از آشوب جهان» تامس هاردی، چند رمان کلاسیک دیگر را هم به‌صورت نمایشنامه و برای اجرای تئاتری بازنویسی کرده که رمان‌های «عقل و احساس» و «ترغیب» از جین آستین و «دراکولا» از برام استوکر از آن جمله‌اند.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «دور از آشوب جهان»
کتاب «دور از آشوب جهان: اقتباسی از رمان دور از آشوب جهان اثر تامس هاردی» با ترجمه و مقدمۀ حسین قدسی در مجموعۀ «جهانِ نمایش» نشر نی منتشر شده است. «جهان نمایش» عنوان مجموعه کتاب‌هایی در زمینۀ تئاتر و ادبیات نمایشی است که زیر نظر رضا رضایی و با همکاری رحمان سهندی در نشر نی منتشر می‌شود. این مجموعه، چنانکه در توضیح آن آمده است، «مجموعه‌ای است از متن‌هایی که برای صحنۀ نمایش یا دربارۀ آن نوشته شده‌اند. انواع نمایش‌نامه، چه برای اجرا و چه صرفاً برای خوانده شدن، از جمله نمایش‌نامه‌هایی با اقتباس از آثار ادبی یا سینمایی، و نیز متن‌های نظری در حوزۀ درام و نقد آثار نمایشی، در این مجموعه جای می‌گیرند.»
حسین قدسی، متولد 1354 در مشهد، پزشک متخصص اطفال و مترجم ایرانی است. او دارای دکترای پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی مشهد و نیز تحصیلکردۀ رشتۀ تخصصی کودکان در دانشگاه علوم پزشکی شیراز است.
از ترجمه‌های حسین قدسی می‌توان به کتاب‌های «دستنامۀ تغذیه با شیر مادر»، «مانفرد» و «دون ژوان» اشاره کرد.
از قدسی اثری تألیفی نیز با عنوان «راهنمای تغذیۀ کودکان در سالهای نخست زندگی» منتشر شده است.