از گوشه و کنار ترجمه

کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» اثر علی صلح‌جو
مجموعه‌ای از یادداشت‌ها و مقاله‌های کوتاه درباره موضوعات ریز و درشت مربوط به ترجمه به قلم یکی از مترجمان و ویراستاران و زبان‌شناسان مطرح معاصر. علی صلح‌جو در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» به بسیاری از مسایلی که مترجمان هنگام ترجمه با آن مواجه می‌شوند پرداخته است.
کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» را می‌توان حاصل سال‌های طولانی کار صلح‌جو در زمینه ترجمه و ویراستاری دانست.
مقاله‌های کوتاه و کاربردی کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» هم برای دانشجویان رشته ترجمه و هم برای مترجمان حرفه‌ای و به طور کلی علاقه‌مندان مسایل ترجمه مفید و خواندنی هستند.
علی صلح‌جو یادداشت‌های گردآمده در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» را به زبانی ساده و به دور از پیچیده‌نمایی نوشته است. او مطالب و مباحث کتاب را به شیوه‌ای گیرا و تا جای ممکن به صورت مصداقی ارایه کرده است.
صلح‌جو کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» را به نجف دریابندری، مترجم نامدار معاصر که در آثارش نثری بسیار قابل توجه دارد تقدیم کرده است.

مروری بر کتاب «از گوشه و کنار ترجمه»
صلح‌جو در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» به موضوعات بسیار متنوعی توجه کرده است. برخی مباحث طرح شده در این کتاب مثل مقاله «ادامه نیافتن نهضت ترجمه و موانع رشد علم» نظری‌ترند و برخی دیگر به مباحثی کاملا کاربردی مثل «شکستن جمله» و «واژه‌های تابو» مربوط است.
به طور کلی می‌توان گفت که صلح‌جو در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» تلاش کرده هم به پرسش‌هایی بنیادی بپردازد و هم به مسایل جزئی. پرسش‌هایی اساسی نظیر اینکه چرا باید ترجمه کنیم و آیا ترجمه جای تالیف را می‌گیرد و ترجمه خود اثر یا ترجمه آثاری درباره اثر؟ از سوی دیگر در این کتاب به موضوعات و مسایلی جزیی‌تری مثل ترجمه دوباره و چندباره، گرایش‌های گوناگون در ترجمه، ترجمه به زبان مادری، ترجمه و تغییر ذائقه ادبی، ترجمه اسم خاص و بسیاری از مسایل و وقایع دیگر مربوط به ترجمه توجه شده است.
عناوین برخی از یادداشت‌های کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» عبارتند از: «ترجمه و تفسیر»، «نسبت ادبیات بومی به آثار ترجمه شده»، «تاثیر ترجمه بر شعر فارسی»، «امانت در ترجمه»، «فمینیسم و ترجمه»، «ترجمه فرهنگی»، «حوزه‌های معنایی خاص»، «رویکرد نادرست به نقد ترجمه»، «ترجمه دوباره»، «تغییر نحوی»، «ترجمه اسم خاص»، «موضع نویسنده، مترجم و خواننده»، «اهمیت عنوان»، «لهجه»، «وسواس کاربرد قلاب»، «بیگانه با فرهنگ لغت»، «شکل‌گیری هنجارهای ترجمه» و «معادل‌های ابهام‌زا در پانوشت».
صلح‌جو در مقدمه‌ کوتاهش در ابتدای کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» به دنیای شگفت ترجمه و سیر بی‌انتهای آن اشاره کرده است. او با نوشتن یادداشت‌های این کتاب تلاش کرده نشان دهد که ترجمه پدیده‌ای است که به هیچ صراطی مستقیم نیست و هر ترجمه تدبیر و تدارکی خاص می‌طلبد.
یادداشت‌هایی که در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» آمده‌اند حاصل چندین سال ویراستاری و مطالعه علی صلح‌جو در زمینه ترجمه است. برخی از آنها پیش‌تر در مجله «مترجم» منتشر شده‌اند که اغلب‌شان با تغییراتی در این کتاب آمده‌اند. آن‌طور که خود صلح‌جو توضیح داده، او این یادداشت‌ها را از میان یادداشت‌های زیادتری انتخاب کرده و این‌ها یادداشت‌هایی گوناگون‌اند و از این‌رو به بیشتر قسمت‌های ترجمه به نحوی پرداخته شده است.
صلح‌جو در بخشی از مقدمه‌اش درباره ویژگی‌های اصلی یادداشت‌هایی که در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» گرد آمده‌اند نوشته: «سعی کرده‌ام، به جای توصیف فنی مفاهیم ترجمه، بیشتر به مصداق‌ها بپردازم و طوری بنویسم که خواندن آنها برای خواننده خسته کننده نباشد. اگرچه برخی از یادداشت‌ها قدری بلند شده‌اند، کوشیده‌ام تا جای ممکن کوتاه بنویسم. به گمان من خواندن این یادداشت‌ها به قوی‌تر شدن بینش مترجمان کمک می‌کند، هرچند برخی از آنها ممکن است مستقیما به ترجمه مربوط نشود. هر مترجمی، دیر یا زود، خواه‌ناخواه، آگاه یا ناآگاه، به یکی از گرایش‌های رایج در حوزه ترجمه نزدیک می‌شود. صرف‌نظر از اینکه این گرایش چه باشد، چنانچه مترجم، پیش از دست یافتن به گرایش مطلوبش، با ماهیت و مسایل ریز و درشت ترجمه آشنا شود، در گرایش مورد نظر خود نیز بهتر عمل خواهد کرد.»
صلح‌جو هریک از یادداشت‌های کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» را در یک مدخل آورده است اما خودش نوشته که هرچقدر کوشیده آنها را در فصل‌های جداگانه دسته‌بندی کند نشده است چراکه به نوشته خودش «نمی‌دانستم مدخل بومی‌سازی کتاب‌های آموزش ترجمه یا تبدیل واحدهای اندازه‌گیری را در چه فصلی قرار دهم و اندازه آنها را چگونه تنظیم کنم.» از این‌رو کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» در عین داشتن ساختار، بی‌ساختار هم هست و این باعث شده که بتوان کتاب را به ترتیب از آغاز تا پایان خواند یا اینکه از روی فهرست مدخل دلخواه را انتخاب کرد و خواند. همچنین الفبایی نبودن مدخل‌های کتاب با دادن نمایه جبران شده است.

درباره علی صلح‌جو نویسنده کتاب «از گوشه و کنار ترجمه»
علی صلح‌جو، متولد 1323 در قزوین، نویسنده، مترجم، زبان‌شناس، ویراستار و مدرس ایرانی است. صلح‌جو تحصیلات ابتدایی‌اش را در قزوین پشت سر گذاشت و سپس به تهران آمد و دوره متوسطه را در دبیرستان‌های دکتر خانعلی و دکتر نصیری سپری کرد و در سال 1341 دیپلمش را گرفت. او یک سال بعد در موسسه انتشارات فرانکلین استخدام شد و در سال 1350 وارد مدرسه عالی ادبیات و زبان‌های خارجی شد و در سال 1355 در رشته ادبیات انگلیسی مدرک لیسانس گرفت. پس از این او برای ادامه تحصیل وارد دانشگاه تهران شد و در سال 1359 مدرک فوق لیسانس زبان‌شناسی گرفت. با انحلال موسسه فرانکلین، صلح‌جو در سال 1354 وارد سازمان ویرایش و تولید فنی دانشگاه آزاد ایران شد. در سال‌های پس از انقلاب و با تعطیل شدن این موسسه، او وارد مرکز نشر دانشگاهی شد. صلح‌جو در سال 1374 به دانشگاه پیام نور رفت و در سال 1388 از آنجا بازنشسته شد. صلح‌جو در طول سال‌های متمادی فعالیت‌اش به عنوان نمونه‌خوان و سپس ویراستار فعالیت کرد. او همچنین سال‌ها دبیر اجرایی مجله «زبان‌شناسی» بود و عضو هیئت‌تحریریه مجله «مترجم» نیز بوده است. صلج‌جو در سال‌های مختلف در دانشگاه‌های گوناگونی به تدریس دروس زبان‌شناسی و ترجمه و ویرایش پرداخته است. از او پژوهش‌ها و ترجمه‌های زیادی تاکنون منتشر شده است که از میان آنها می‌توان به «گفتمان و ترجمه»، «اصول شکسته‌نویسی»، «فن مطالعه»، «بیایید ترجمه کنیم» و «نظریه‌های ترجمه در عصر حاضر» اشاره کرد.