کتاب «لوئيس بونوئل: قوسِ دوسوي? زيبايي و عصيان» اثر اُکتاويو پاز
سينماي لوئيس بونوئل بهروايت اُکتاويو پاز. کتاب «لوئيس بونوئل: قوسِ دوسوي? زيبايي و عصيان»، با عنوان اصلي Luis Bu?uel: el doble arco de la belleza y de la rebeld?a، نمايشگر مواجه? يک شاعر بزرگ با سينماي يک کارگردان بزرگ است.
اُکتاويو پاز در نوشتههايي که از او در کتاب «لوئيس بونوئل: قوسِ دوسوي? زيبايي و عصيان» دربار? لوئيس بونوئل، فيلمساز بزرگ اسپانيايي، گردآوري و منتشر شده از فيلمهاي بونوئل، خصوصاً فيلم «فراموششدگان» او که ماجراي حضورش در جشنوار? کن 1951 از موضوعات محوري اين کتاب است، سخن ميگويد و دريافتهاي ظريف خود از جهان سينمايي بونوئل را روي دايره ميريزد.
متن اصلي کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان» اولين بار در سال 2000، همزمان با صدمين سال تولد لوئيس بونوئل، منتشر شده است.
مروري بر کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان»
اگرچه بدن? اصلي کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان» را نوشتههايي از اکتاويو پاز راجع به بونوئل و نامههايي از او به بونوئل تشکيل ميدهد اما اين کتاب، علاوه بر نوشتههاي پاز، دو متنِ ديگر دربار? بونوئل و بخشهايي از خاطرات خود او را که به فيلم «فراموششدگان» اختصاص دارد نيز شامل ميشود و اين دو متن و خاطرات بونوئل از «فراموششدگان» بهنحوي کاملکنند? کتابي هستند که فيلم «فراموششدگان» بونوئل، فيلمي که دوستيِ درازمدتِ پاز و بونوئل را رقم زد، در مرکز آن است.
لوئيس بونوئل يک فيلمساز سوررئاليستِ رند و عصيانگر بود؛ فيلمسازي که واقعيت را با رؤيا غافلگير ميکرد و از طريق مکانيزمهاي رؤيا به وجوهي ناپيدا و سرکوبشده از واقعيت، به تاريکجاهايي واقعيت، رسوخ ميکرد و بر آنها نور ميتاباند. او در فيلمهايش با رندي و شوخطبعي و طنزي سياه به قراردادهاي مرسوم جهان حمله ميکرد و آنها را دست ميانداخت بيآنکه خود را به هيچ چارچوب تنگِ ايدئولوژيکي محدود و مقيد کند.
اُکتاويو پاز در نوشتههايي که از او دربار? بونوئل و فيلمهاي او، از جمله فيلم «فراموششدگان»، در کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان» منتشر شده است سبک سينماي بونوئل و منظوم? فکري و زيباييشناختي او را معرفي ميکند و شرح ميدهد و نشان ميدهد که بونوئل چگونه با فيلمهايش مرزهاي سينما را درنورديده است. پاز از ماهيت عصيان هنري بونوئل سخن ميگويد، نوع مواجه? جسورانه و عصياني او با واقعيت را شرح ميدهد، از وجه شاعران? سينماي بونوئل سخن ميگويد و نيز به ريشهيابي و ترسيم خاستگاههاي چنين مواجههاي ميپردازد و ريشههاي هنر بونوئل را خصوصاً در سنتهاي فرهنگي و هنري و ادبي اسپانيا ميجويد.
لوئيس بونوئل يک فيلمساز اسپانيايي بود و پاز در نوشتههايي که از او در کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان» دربار? بونوئل منتشر شده هوشمندانه به نسبت او با فرهنگ و هنر و ادبيات اسپانيايي اشاره ميکند و جايي ردپاي «دن کيشوت» سروانتس را در سينماي او ميجويد و همچنين بونوئل را با فرانسيسکو گويا و پابلو پيکاسو، دو نقاش برجست? اسپانيايي، مقايسه ميکند.
سوررئاليسم يکي از ويژگيهاي اصلي سينماي لوئيس بونوئل است. او با فيلم «سگ اندلسي»، که کار مشترک بونوئل و سالوادور دالي است، سوررئاليسم را وارد سينما کرد. در نوشتههاي اکتاويو پاز دربار? بونوئل در کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان» از وجه سوررئاليستي سينماي بونوئل و تأثير مهم سوررئاليسم بر خلاقيت هنري او نيز سخن رفته است.
چنانکه اشاره شد فيلم «فراموششدگان» بونوئل در کانون کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان» قرار دارد. «فراموششدگان» جزو فيلمهاي مکزيکي لوئيس بونوئل و از موفقترين فيلمهايي است که او در مکزيک ساخت. اما اين فيلم نه به مذاق مقامات مکزيک خوش آمد و نه به مذاق منتقدان و روشنفکران چپِ طرفدار رئاليسم سوسياليستي. سفير مکزيک آن را سياهنمايي دانست و ژرژ سادول، منتقدِ چپ، معتقد بود که «فراموششدگان» يک فيلم بورژوايي است.
فيلم «فراموششدگان» فيلمي اصيل و رندانه دربار? فقر بود که به هيچ جرياني باج نميداد. اين فيلم نه از طرف دولت مکزيک بلکه توسط خود بونوئل در جشنوار? کن نمايش داده شد و تلاشهاي بيدريغ اُکتاويو پاز که از ستايشگران پرشورِ اين فيلم بود باعث شد که «فراموششدگان» در کن ديده شود. اين فيلم البته نتوانست جايز? نخل طلاي کن 1951 را بگيرد اما جايز? ويژ? منتقدان را در اين جشنواره از آن خود کرد.
کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان»، ضمن معرفي و تحليل سينماي لوئيس بونوئل، تصويرگر تلاشهايي است که اکتاويو پاز براي ديدهشدن فيلم «فراموششدگان» در جشنوار? کن بهخرج داد. در نامههايي که پاز به بونوئل دربار? حضور اين فيلم در کن نوشته و در کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان» منتشر شدهاند شمههايي از اين تلاشها بازتاب يافته است.
کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان» از يادداشت ويراستار، مقدمهاي بهقلم خوسه دِ لا کولينا با عنوان «بونوئل / پاز: پيوند معنادار»، يادداشتها و مقالاتي از اُکتاويو پاز با عنوانهاي «دربار? لوئيس بونوئل»، «بونوئلِ شاعر»، «سينماي فلسفي بونوئل»، «کن، 1951: "فراموششدگان"»، نامههايي از پاز به بونوئل، شعري از ژاک پرِوِر دربار? فيلم «فراموششدگان» و خاطرات بونوئل دربار? فيلم «فراموششدگان» تشکيل شده است.
دربار? اُکتاويو پاز
اُکتاويو پاز لوزانو (Octavio Paz Lozano)، متولد 1914 و درگذشته به سال 1998، شاعر، جُستارنويس، منتقد، روزنامهنگار و ديپلمات مکزيکي بود. او يکي از مهمترين و بزرگترين شاعران قرن بيستم، از نمايندگان و چهرههاي شاخص دوران شکوفايي ادبيات امريکاي لاتين و برند? جايزه نوبل ادبيات سال 1990 است.
پاز نوشتن و شعر سرودن را از هفدهسالگي آغاز کرد. پدربزرگش از داستاننويسان سرشناس مکزيک بود و بر شکوفاييِ استعداد ادبياش تأثير داشت. در سال 1962 پاز به عنوان سفير مکزيک در هند به اين کشور رفت. اقامت در هند و آشنايي با اين کشور تأثيري جدي بر انديشه و آثار او گذاشت. اما در سال 1968 از سِمَتِ ديپلماتيک خود استعفا کرد. دليل اين استعفا، اعتراض او به سرکوب خونين تظاهرات آرام دانشجويان در مکزيک بود. پاز بعد از کنارهگيري از ديپلماسي به کار روزنامهنگاري رو آورد و چند نشري? معتبر هنري و سياسي را سردبيري و منتشر کرد.
از آثار اکتاويو پاز ميتوان به دفترهاي شعر «سنگ آفتاب» و «سراشيب شرق» و کتاب «هزارتوي تنهايي: زندگي و شيو? انديشهورزي در مکزيک» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «لوئيس بونوئل: قوس دوسوي? زيبايي و عصيان»
کتاب «لوئيس بونوئل: قوسِ دوسوي? زيبايي و عصيان» با ترجم? مزدک صدر در انتشارات وال منتشر شده است.
مزدک صدر، متولد 1354، مترجم ايراني است. از ترجمههاي او ميتوان به کتابهاي «پدرو و کاپيتان»، «آخرين روزهاي کانت به روايت ارنست تئودور آمادئوس هوفمان» و «مسافر هواپيماي ترومن» اشاره کرد.
