سانشیرو

رمان «سانشیرو» اثر سوسه‌کی ناتسومه
قصۀ تحول یک انسان در مواجهه با محیط و آدم‌هایی جدید. رمان «سانشیرو» تصویری از ژاپن در اوایل قرن بیستم و سالهای اولی است که این کشور صنعتی شدن را تجربه می‌کرد و به عصری جدید پا می‌گذاشت.
سوسه‌کی ناتسومه در رمان «سانشیرو» داستان پسر جوانی را روایت می‌کند که تازه از شهرستانی کوچک به کلانشهرِ توکیو، که مظهر ژاپن مدرن و اصلاحات دوران امپراتوری میجی است، وارد شده و مواجهۀ او با مردمی که در این کلانشهر زندگی می‌کنند تجربه و شناختی تازه را برایش رقم می‌زند.
رمان «سانشیرو» اولین بخش از سه‌گانه‌ای از سوسه‌کی ناتسومه است که دو بخش دیگر آن را رمان‌های «سپس» و «دروازه» هستند. این رمان اولین بار در سال 1908 به‌صورت پاورقی دنباله‌دار در روزنامۀ «آساهی شیمبون» منتشر شد و سپس در سال 1909 به‌صورت کتاب به چاپ رسید.
براساس رمان «سانشیرو» یک اقتباس سینمایی و چندین اقتباس تلویزیونی هم ساخته شده است.

مروری بر رمان «سانشیرو»
شخصیت اصلی رمان «سانشیرو» پسر جوانی به نام سانشیرو است که برای تحصیل در دانشگاه از شهرستان کیوشو که زادگاه اوست به شهر توکیو می‌آید و حین سفر به توکیو و نیز در این کلانشهر تجربه‌های جدید و شناخت تازه‌ای از آدم‌ها پیدا می‌کند و نیز تجربه‌ای عاشقانه را از سر می‌گذراند.
وقایع رمان «سانشیرو» در دورانی رخ می‌دهد که جنگ روسیه و ژاپن تازه تمام شده است. محیط آکادمیک دانشگاه و روابط استادان و دانشجویان و فضای روشنفکری ژاپن در دورانی که وقایع رمان «سانشیرو» در آن اتفاق می‌افتد، از موضوعات محوری این رمان است.
رمان «سانشیرو» همچنین رمانی دربارۀ دست‌بستگی انسان، به‌مثابۀ فرد، دربرابر تقدیر و جبر اجتماعی و فرهنگی و شرایط حاکم بر محیط است. شخصیت اصلی این رمان در مواجهه با محیط و آدم‌های تازه تغییر می‌کند اما نمی‌تواند سرنوشت خودش را تغییر دهد. سوسه‌کی در این رمان، احساسات انسانی، از جمله عشق، و مناسبات و روابط آدم‌ها با یکدیگر و احوال و احساسات متناقض یک انسان در موقعیتی غریبه را با ظرافت و باریک‌بینی ترسیم می‌کند و احساسات شخصیت‌های داستانش را ماهرانه از طریق دیالوگ‌ها و رفتارهایشان به تصویر می‌کشد.
سوسه‌کی، که از منتقدان اصلاحات میجی و مدرنیزاسیون در ژاپن و غربی شدن این کشور بود، در رمان «سانشیرو» با نگاه نقادانه به ژاپن مدرن می‌نگرد. او همچنین در این رمان به نقش زنان در جامعۀ ژاپن، در دورانی که وقایع رمان در آن اتفاق می‌افتد، می‌پردازد.

دربارۀ سوسه‌کی ناتسومه، نویسندۀ رمان «سانشیرو»
سوسه‌کی ناتسومه (夏目 漱石)، متولد 1867 و درگذشته به سال 1916، داستان‌نویس، پژوهشگر ادبیات بریتانیا و شاعر ژاپنی بود.
سوسه‌کی از آغازگران و از چهره‌های مطرح و مهم ادبیات مدرن ژاپن است. ریونوسوکه اکتاگاوا، که خود از چهره‌های برجسته و مشهور ادبیات مدرن ژاپن است، از شاگردان و پیروان سبک او بوده است.
سوسه‌کی در ژاپن ادبیات انگلیسی خوانده و تحصیلاتش را در این زمینه در لندن تکمیل کرده بود و به ادبیات انگلیسی بسیار تسلط داشت. او همچنین شیفتۀ ادبیات چینی بود.
سوسه‌کی، بعد از بازگشت از لندن، مدتی به تدریس در دانشگاه پرداخت اما از سال 1907، به‌عنوان رمان‌نویس، وارد همکاری جدی و حرفه‌ای با روزنامۀ «آساهی ‌شیمبون» شد و رمان‌هایش را به‌صورت دنباله‌دار در این روزنامه چاپ کرد.
رابطۀ میان فرهنگ ژاپن و فرهنگ غرب، مبارزۀ مردم عادی با مشکلات اقتصادی، تضاد میان وظیفه و میل، تقابل وفاداری و ذهنیت جمعی و گروهی با آزادی و فردیت، انزوای فردی و بیگانگی و نیز صنعتی شدن پُرشتاب ژاپن از مضامین اصلی آثار سوسه‌کی ناتسومه هستند.
اهمیت سوسه‌کی در ژاپن تا آنجاست که پرترۀ او بین سال‌های 1984 تا 2004 نقشِ اسکناس‌های هزار یِنیِ ژاپن بود.
از آثار داستانی سوسه‌کی ناتسومه می‌توان به کتاب‌های «من یک گربه هستم»، «بوچان»، «کوکورو»، «ده شب رؤیا» و رمان ناتمام «نور و تاریکی» اشاره کرد.
سوسه‌کی همچنین سرایندۀ اشعاری از نوع هایکو و کانشی است. بعد از مرگ او براثر زخم معده، مغز و معده‌اش به دانشگاه توکیو اهدا و مغز او به‌عنوان نمونه در آن دانشگاه نگهداری شد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «سانشیرو»
رمان «سانشیرو» با ترجمه و مقدمۀ هاشم رجب‌زاده در انتشارات فرهنگ معاصر منتشر شده است. اساس این ترجمه، متن انگلیسی رمان بوده است.
هاشم رجب‌زاده، متولد 1320 در تهران، پژوهشگر، مترجم و مؤلف ایرانی است. او دارای لیسانس حقوق و دکترای حقوق علوم انسانی از دانشگاه تهران است.
رجب‌زاده از متخصصان فرهنگ و ادبیات ژاپن است و در معرفی فرهنگ و تمدن ایران به ژاپن و فرهنگ و ادبیات ژاپن به ایرانیان سهمی به‌سزا دارد و به همین مناسبت و نیز به‌خاطر بیست‌وهفت سال تدریس بی‌وقفۀ ایران‌شناسی و تدریس فارسی در دانشگاه‌های ژاپن، در سال 1388 خورشیدی نشان گنجینۀ مقدس را از امپراتور ژاپن دریافت کرده است. او از سال 1361 تا 1392 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مطالعات خارجی اوساکای ژاپن بوده است.
رجب‌زاده همچنین از سال 1349 تا 1361 در وزارت امور خارجۀ ایران مشغول به کار بوده است.
از آثار تألیفی هاشم رجب‌زاده می‌توان به کتاب‌های «تاریخ تجدد ژاپن» و «خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی» و از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌ «گلستان ژاپنی (تسُوره زوُره ‌گوُسا)»، خلاصۀ کتاب «مِیجی، امپراتور ژاپن و دنیای او (1912 – 1852)» و رمان «بوچان» اشاره کرد.
رجب‌زاده همچنین تعداد زیادی از سفرنامه‌های ژاپنی‌ها به ایران را، با همکاری کینجی ئه اورا، به فارسی ترجمه کرده است.
از رمان «سانشیرو» ترجمۀ فارسی دیگری هم موجود است که مترجم آن زهرا نی‌چین و ناشرش نشر افراز است.