رستاخیز

رمان «رستاخیز» اثر لئو تولستوی
آخرین رمان تولستوی بزرگ. رمان «رستاخیز»، با عنوان اصلی Воскресение، آخرین اثر داستانی حجیمی است که در زمان حیات لئو تولستوی از او به چاپ رسید.
تولستوی در رمان «رستاخیز» چشم‌اندازی وسیع از جامعۀ روسیه در اواخر قرن نوزدهم را، از بالاترین قشرها و طبقات اجتماعی تا پایین‌ترینشان، ترسیم می‌کند و روایتی نقادانه از بی‌عدالتی و نظام قضایی فاسد روسیه در دورانی که وقایع رمان در آن می‌گذرد به‌دست می‌دهد.
تولستوی همچنین در رمان «رستاخیز» به نقد کلیسای ارتدوکس می‌پردازد و از همین رو این رمان روابط کلیسای ارتدوکس روسیه با او را تیره کرد.
متن اصلی رمان «رستاخیز» اولین بار در سال 1899 منتشر شده است.
رمان «رستاخیز» دستمایۀ انواع اقتباس‌های سینمایی و رادیویی و تلویزیونی قرار گرفته و براساس آن اپرا و تئاتر موزیکال هم ساخته شده است. از جمله اقتباس‌ها از این رمان می‌توان به اقتباس‌های سینمایی کنجی میزوگوچی، کارگردان سرشناس ژاپنی، و روبن مامولیان، کارگردان مطرح امریکایی، و نیز اقتباس تلویزیونی برادران تاویانی، کارگردانان سرشناس ایتالیایی، اشاره کرد.

مروری بر رمان «رستاخیز»
لئو تولستوی در رمان «رستاخیز» نیز، همچون دیگر آثارش، مهارت خود را در قصه‌پردازی و نیز ترسیم گستره‌ای بزرگ و متنوع از جامعۀ روسیه به نمایش می‌گذارد و زندگی فرهنگی و اجتماعی و دینی و سیاسی مردم این کشور را در اواخر قرن نوزدهم، ماهرانه ترسیم می‌کند.
رمان «رستاخیز» نمایشگرِ تصویری سیاه و هولناک از نابرابری و فساد سیاسی و قضایی روسیۀ تزاری در اواخر قرن نوزدهم است و واجد نقدی صریح بر کلیسای ارتدوکس.
تولستوی همچنین در رمان «رستاخیز» ما را با خود به دل زندان‌های روسیۀ تزاری می‌برد و رنجی را ترسیم می‌کند که زندانیان این زندان‌ها متحمل می‌شده‌اند. صفحات آغازین این رمان تصویری از محیط زندان ارائه می‌دهد؛ زندانی که زنی به نام کاترین ماسلووا، که رمان «رستاخیز» شرح سرگذشت رنج‌بار اوست، در آن زندانی است.
در رمان «رستاخیز» روزگار سیاه مردم فقیرِ روسیۀ پایان قرن نوزدهم، با رویکردی نقادانه و اخلاقی، روایت شده است. تولستوی در این رمان فساد روسیۀ تزاری و ستمی را که اشراف و اربابان زمیندار بر رعایا و مردم فقیر روا می‌داشته‌اند به تصویر می‌کشد.
رمان «رستاخیز» همچنین یک رمان اخلاقی درباب تحول و رستگاری آدمی است. شخصیت اصلی این رمان مردی‌ست اشرافزاده‌ که در دوران جوانی‌اش دختری فقیر را فریب داده و از او کام گرفته و سپس او را به حال خود رها کرده است. کارِ دختر، پس از آنچه اشرافزاده با او می‌کند، به تن‌فروشی می‌کشد. او تجربه‌هایی بس رنج‌بار را از سر می‌گذراند و روزگارش سیاه می‌شود. دختری که وصفش رفت همان کاترین ماسلووا است که بعدها سر از زندان درمی‌آورد و رمان «رستاخیز» با وصف او در زندان و در جایگاه متهم آغاز می‌شود.
کاترین ماسلووا بر اثر توطئه‌ای متهم به قتل و محبوس شده است. وقتِ محاکمۀ این زن که فرا می‌رسد می‌بینیم که همان اشرافزاده‌ای که او را در جوانی فریب داده و از او کام گرفته و سرانجامی این‌چنین شوم و سیاه را براش رقم زده است حالا یکی از اعضای هیئت منصفه است.
در رمان «رستاخیز» می‌بینیم که اشرافزاده، وقتی پس از سالها دوباره با کاترین ماسلووا روبه‌رو می‌شود و درمی‌یابد که شعله‌ور شدن آتش شهوتش در سال‌ها پیش چه بلاهایی بر سرِ این زن آورده و او را به چه مصیبت‌ها و رنج‌هایی دچار کرده، متحول می‌شود و به جبران گذشته کمر می‌بندد.

دربارۀ لئو تولستوی، نویسندۀ رمان «رستاخیز»
لئو نیکلایویچ تولستوی (Лев Николаевич Толстой)، متولد 1828 و درگذشته به سال 1910، از بزرگترین نویسندگان قرن نوزدهم روسیه و همۀ قرون است. جامعۀ شهری و روستاییِ روسیۀ قرن نوزدهم و مسائل اجتماعی و ملی و فرهنگی و اخلاقی این جامعه، عشق و رابطۀ زناشویی، فقر، ظلم، نابرابری، زندگی دهقانان، جنگ و مرگ از موضوعات اصلی آثار تولستوی هستند.
تولستوی فعال اجتماعی هم بود و از این بابت تحت فشار حکومت وقتِ روسیه قرار داشت. او، به‌ویژه در زمینۀ آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان، طرح‌های نوآورانه‌ای را در روسیه بنیان گذاشت.
تولستوی همچنین مدافع زندانیان سیاسی و دینی و سربازان فراری بود و نیز بنیانگذار سازمانی برای کمک به روستاییانی که محصولاتشان از بین می‌رفت. او از دوره‌ای به بعد سیگار و الکل و شکار حیوانات را کنار گذاشت چرا که به این باور رسید که این‌ها تفریحات و لذت‌ها و سرگرمی‌هایی ظالمانه‌اند.
دربرابر اعتقادات و اقدامات و شهرتی که تولستوی در بیرون روسیه به‌دست آورده بود حکومت وقت هم بیکار نمی‌نشست. پلیس تزاری او را زیر نظر داشت و آثارش قبل از انتشار توقیف ‌می‌شد و حتی به او انگ دیوانگی زدند.
از آثار لئو تولستوی می‌توان به رمان‌های «جنگ و صلح» و «آنا کارنینا» و رمان کوتاه «مرگ ایوان ایلیچ» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «رستاخیز»
رمان «رستاخیز» با ترجمۀ علی‌اصغر حکمت، همراه با مقدمه‌ای مفصل از مترجم، در نشر ثالث منتشر شده است. این رمان، با همین ترجمه، در سالهای مختلف توسط ناشرانی دیگر نیز به چاپ رسیده است.
علی‌اصغر حکمت، متولد 1272 در روستای پرشکفت خان زنیان شیراز و درگذشته به سال 1359، استاد دانشگاه، شاعر، ادیب، مترجم، روزنامه‌نگار و سیاستمدار ایرانی بود. حکمت در دورۀ رضاشاه پهلوی وزیر معارف و مدتی نیز وزیر کشور و در دورۀ محمدرضاشاه وزیر امور خارجه، وزیر کشور، وزیر دادگستری، وزیر پیشه و هنر، وزیر بهداری و وزیر مشاور بود. او همچنین اولین رئیس دانشگاه تهران، مؤسس کتابخانۀ ملی ایران و مؤسس نشریۀ «فروغ تربیت»، از نشریات استان فارس، بود.
حکمت، به‌عنوان وزیر معارف، نقشی مؤثر در توسعۀ آموزش نوین در ایران داشت. از جمله اقدامات او در این راستا می‌توان به تأسیس مدارس ابتدایی و متوسطۀ مدرن در تهران و مراکز استان‌ها اشاره کرد. او همچنین بنیانگذار موزۀ ایران باستان است.
از آثار تألیفی علی‌اصغر حکمت می‌توان به کتاب‌های «امثال قرآن» و «نورالدین عبدالرحمن جامی» و از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «تاریخ جامع ادیان» اشاره کرد.
از رمان «رستاخیز» ترجمه‌های فارسی دیگری هم موجود است که ترجمۀ سروش حبیبی، منتشرشده در انتشارات نیلوفر، از آن جمله است.