من یک گربه هستم

رمان «من یک گربه هستم» اثر ناتسومه سوسه‌کی
یک رمان طنزآمیز انتقادی دربارۀ ژاپنِ دوران موسوم به «عصرِ میجی». ناتسومه سوسه‌کی در رمان «من یک گربه هستم» جامعۀ ژاپن را، در دورانی که این کشور داشت غربی می‌شد و سنت‌های کهن آن در تقابل با افکار و سبک زندگی غربی قرار گرفته بود، با طنزی نقادانه به تصویر کشیده است.
رمان «من یک گربه هستم» همچنین، علاوه بر تعلق داشتن به یک زمینۀ فرهنگیِ مشخص از تاریخ ژاپن، رمانی‌ست که از مرزهای زمان و مکانِ خاص و مشخص فراتر می‌رود و مسائلی همه‌جایی و همه‌زمانی و متعلق به همۀ انسان‌ها، فارغ از زمان و مکان و ملیت، را پیش می‌کشد و جهان انسانها را از چشم یک گربه نقد می‌کند.
متن اصلی رمان «من یک گربه هستم» اولین بار بین سال‌های 1905 و 1906 به‌صورت پاورقی در مجله‌ای ادبی منتشر شده است. این رمان دستمایۀ اقتباس‌های سینمایی هم قرار گرفته و براساس آن انیمیشن هم ساخته شده است.

مروری بر رمان «من یک گربه هستم»
راوی رمان «من یک گربه هستم» یک گربۀ آواره است و رمان از منظر او روایت می‌شود. ناتسومه سوسه‌کی در رمان «من یک گربه هستم»، با انتخاب گربه‌ای به‌عنوان راوی رمان، غرابت و بیگانگی ‌گربه در دنیای آدمها را تمثیلی گرفته است از احساس غربت و بیگانگی و تنهایی یک روشنفکر ژاپنی در سرزمین خودش.
رمان «من یک گربه هستم» تصویری‌ست از جهانی که حرص و طمع بر آن سیطره یافته و مادیات در تقابل با هنر و زیبایی و ارزشهای زیبایی‌شناختی قرار گرفته‌اند.
در رمان «من یک گربه هستم» همچنین با تقابل سنت‌های شرقی ژاپن با فرهنگ غرب مواجهیم و با ژاپنی که، در زمان نگارش و انتشار متن اصلی این رمان، زمان زیادی از غربی‌شدن آن نمی‌گذرد.
سوسه‌کی در رمان «من یک گربه هستم» از دید یک گربه تصویری از زندگی مردم طبقۀ متوسط ژاپن در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به‌دست می‌دهد.
رمان «من یک گربه هستم» رمانی‌ست هم مفرح و هم تأمل‌برانگیز دربارۀ جهان و انسان و مسائل انسانی؛ رمانی که از زمانۀ خود و مسائل بومی خاص یک دوران و یک کشور به مسائل عام انسانی نقب می‌زند و از همین رو هنوز هم که این‌همه از زمانِ نخستین انتشار آن می‌گذرد خواندنی و برای خوانندگان امروزی، در هرکجای جهان که باشند، ملموس است.
در بخشی از رمان «من یک گربه هستم می‌خوانید: «آن‌گونه که من با انسان‌ها زندگی می‌کنم، هر قدر بیشتر آنان را می‌بینم، بیشتر به این نتیجه می‌رسم که خودخواه هستند، به خصوص این بچه‌ها. جای خوابم را به هم می‌ریزند. هر زمان که خوششان بیاید، وارونه آویزانم می‌کنند، پاکت کاغذی به سرم می‌کشند و مرا به درون اجاق فرو می‌کنند. افزون بر این، اگر من کوچک‌ترین شیطنتی را مرتکب شوم، تمام اهل خانه در تعقیب و آزارم متّحد می‌شوند. چند روز پیش، هنگامی که بر حسب تصادف ناخن پنجه‌هایم را با کفپوش حصیری تیز می‌کردم، خانم خانه بی‌دلیل چنان از دست من به خشم آمد که اکنون با اکراه بسیار اجازه می‌دهد به اتاق کفپوش شده وارد شوم. با آن که بر کف چوبی آشپزخانه از سرما می‌لرزم، اما او بیرحمانه به من اعتنایی نمی‌کند. "میس بلانش" گربۀ سفیدی که روبروی ما زندگی می‌کند و من او را بسیار تحسین می‌کنم، هر وقت که مرا می‌بیند، می‌گوید که هیچ موجودی به اندازۀ انسان سنگدل و بیرحم نیست. چند روز پیش، او چهار بچۀ زیبا به دنیا آورد. اما سه روز بعد، شوسه‌ای خانه‌شان هر چهار نوزاد را برداشت و به درون استخر حیاط پشت خانه انداخت. میس بلانش پس از آن که گزارش کاملی از این رویداد را با اشک و زاری بیان کرد، به من اطمینان داد که برای حفظ و بقای رابطۀ عاطفی افراد درون خانواده و بهره‌مندی از یک زندگیِ خانوادگی دلپذیر، ما یعنی نژاد گربه باید درگیر جنگی تمام‌عیار با انسان‌ها شویم؛ ما جز محو آنان از صفحۀ روزگار چارۀ دیگری نداریم. به نظر من، این پیشنهاد خردمندانه‌ای است.»

دربارۀ ناتسومه سوسه‌کی، نویسندۀ رمان «من یک گربه هستم»
ناتسومه سوسه‌کی (夏目 漱石)، متولد 1867 و درگذشته به سال 1916، داستان‌نویس، پژوهشگر ادبیات بریتانیا و شاعر ژاپنی بود. سوسه‌کی از آغازگران و از چهره‌های مطرح و مهم ادبیات مدرن ژاپن است. ریونوسوکه اکتاگاوا، که خود از چهره‌های برجسته و مشهور ادبیات مدرن ژاپن است، از شاگردان و پیروان سبک او بوده است.
سوسه‌کی در ژاپن ادبیات انگلیسی خوانده و تحصیلاتش را در این زمینه در لندن تکمیل کرده بود و به ادبیات انگلیسی بسیار تسلط داشت. او همچنین شیفتۀ ادبیات چینی بود.
سوسه‌کی، بعد از بازگشت از لندن، مدتی به تدریس در دانشگاه پرداخت اما از سال 1907، به‌عنوان رمان‌نویس، وارد همکاری جدی و حرفه‌ای با روزنامۀ «آساهی ‌شیمبون» شد و رمان‌هایش را به‌صورت دنباله‌دار در این روزنامه چاپ کرد.
رابطۀ میان فرهنگ ژاپن و فرهنگ غرب، مبارزۀ مردم عادی با مشکلات اقتصادی، تضاد میان وظیفه و میل، تقابل وفاداری و ذهنیت جمعی و گروهی با آزادی و فردیت، انزوای فردی و بیگانگی و نیز صنعتی‌شدن پُرشتاب ژاپن از مضامین اصلی آثار ناتسومه سوسه‌کی هستند.
اهمیت سوسه‌کی در ژاپن تا آنجاست که پرترۀ او بین سال‌های 1984 تا 2004 نقشِ اسکناس‌های هزار یِنیِ ژاپن بود.
از آثار داستانی ناتسومه سوسه‌کی می‌توان به کتاب‌های «بوچان»، «کوکورو»، «ده شب رؤیا» و رمان ناتمام «نور و تاریکی» اشاره کرد.
سوسه‌کی همچنین سرایندۀ اشعاری از نوع هایکو و کانشی است. بعد از مرگ او براثر زخم معده، مغز و معده‌اش به دانشگاه توکیو اهدا و مغز او به‌عنوان نمونه در آن دانشگاه نگهداری شد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «من یک گربه هستم»
رمان «من یک گربه هستم» با ترجمه و مقدمۀ پرویز همتیان بروجنی در انتشارات نگاه منتشر شده است.
پرویز همتیان بروجنی، متولد 1330 و درگذشته به سال 1396، مترجم ایرانی بود. او دارای دکترای داروسازی از دانشگاه تهران بود.
از ترجمه‌های پرویز همتیان بروجنی می‌توان به کتاب‌های « شب‌های روشن و پنج داستان دیگر»، «یادداشت‌های پیک‌ویک»، «راشومون و هفده داستان دیگر»، «پرتره»، «سفرهای بسیار به هایدلبرگ» و «قلمروِ وحشت» اشاره کرد.

از رمان «من یک گربه هستم» ترجمۀ فارسی دیگری هم، با عنوان «ما گربه هستیم»، موجود است که مترجم آن احد علیقلیان و ناشرِ آن نشر مرکز است.