شب های روشن و پنج داستان دیگر

کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» اثر فئودور داستایوسکی
شش داستان بلند خواندنی از فئودور داستایوسکی. کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» ترجمۀ شش داستان بلند از نویسنده‌ای است که او را بیشتر با رمان‌های حجیمش می‌شناسیم.
داستایوسکی استاد نوشتن از تضادهای درونی آدمی و رنج و تحقیر مردم مطرود و تنها بود. شهرت او بیشتر به‌خاطر رمان‌های بلند و حجیمی چون «برادران کارامازوف» و «ابله» است؛ رمان‌هایی که جزو بهترین کلاسیک‌های ادبیات جهان به‌شمار می‌آیند. از داستایوسکی اما آثاری کم‌حجم‌تر از شاهکارهای معروفش هم به‌جا مانده که یکی از آن‌ها، که در شهرت و محبوبیت دست‌کمی از چند رمان حجیمش ندارد، قصۀ «شب‌های روشن» است. این قصه، که یکی از عاشقانه‌های کلاسیک و مشهور تاریخ ادبیات است و براساس آن اقتباس‌های تئاتری و سینمایی هم ساخته شده، یکی از شش قصه‌ای است که ترجمه‌شان را در کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» می‌خوانید.
در کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» با دوره‌های مختلف نویسندگی داستایوسکی آشنا می‌شوید و او را از جوانی تا پختگی دنبال می‌کنید.

مروری بر کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر»
اگرچه داستان‌های گردآوری و ترجمه شده از داستایوسکی در کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» مضامین مختلفی دارند و از دوره‌های گوناگون نویسندگی داستایوسکی انتخاب شده‌اند اما نخی نامرئی این داستان‌ها را به هم متصل می‌کند.
در همۀ داستان‌های کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» با نویسنده‌ای حساس به رنج‌های بشر و دقیق در تناقض‌های درونی آدمی مواجهیم و با نویسنده‌ای که با شفقت به انسان می‌نگرد و ژرفای آدمی را می‌کاود.
داستایوسکی در داستان‌های کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» از مردم فقیر و کارمندان دون‌پایه، از حاشیه‌نشینان تنها، از عشق و ناکامی در عشق، از تنهایی و تحقیر و از رنج سخن می‌گوید.
بعضی داستان‌های کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر»، نظیر داستان «شب‌های روشن» که از مشهورترین آثار داستایوسکی است، جزو نخستین آثار داستانی او هستند و داستایوسکی جوان را به ما معرفی می‌کنند و بعضی دیگر از این داستان‌ها دوره‌هایی از نویسندگی داستایوسکی را دربرمی‌گیرند که او به نویسنده‌ای پخته بدل شده بود.
با خواندن داستان‌های کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» همراه با داستایوسکی به تاریک‌جاهای روسیۀ قرن نوزدهم سفر می‌کنیم و همچنین به تاریک‌جاهای درون آدمی و قلمرو رنج‌ها و محرومیت‌ها و تنهایی‌های انسان.
کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» از این داستان‌های بلند تشکیل شده است: «مردم فقیر»، «شبهای روشن»، «بزدل»، «صبور»، «یک اتفاق بسیار ناگوار» و «رؤیای یک مرد مضحک».

دربارۀ فئودور داستایوسکی
فئودور میخایلوویچ داستایوسکی (Фёдор Михайлович Достоевский)، متولد 1821 و درگذشته به سال 1881، از بزرگترین نویسندگان کلاسیک قرن نوزدهم و از مهمترین نمایندگان عصر طلایی ادبیات روسیه است.
داستایوسکی نویسنده‌ای بود با زندگی‌ای پر از اُفت‌وخیز و تلاطم. یک‌‌بار حتی تا دمِ مرگ و پای جوخۀ اعدام رفت اما در آخرین لحظات اعلام شد که بخشوده شده است. سالهایی را در سیبری زندانی بود. از بیماری صرع نیز رنج می‌بُرد و این‌ها همه، در کنار عوامل و رویدادهایی دیگر، تأثیرات خود را به‌نحوی بر جهان‌بینی و آثار داستانی‌اش به‌‌جا گذاشتند.
داستایوسکی در رمان‌هایش آیندۀ جهان، برآمدن نظام‌های توتالیتر و بحرانهایی را که انسان مدرن در قرن بیستم قرار بود از سر بگذراند پیش‌بینی کرده و پرسش‌ها و تردیدهایی را دربارۀ انسان و انتخاب‌های او و نیز درباب مقولۀ خیر و شر و شک و یقین پیش کشیده که همچنان برای انسان قرنِ بیست‌و‌یکمی نیز مطرح است. شخصیت‌پردازی قدرتمند و ترسیم ماهرانۀ تلاطمات درونی و پیچیدگی‌ها و تناقضات شخصیتی آدم‌ها و درگیری‌شان با بحرانهای وجودی و هستی‌شناختی، از خلال قصه‌هایی جذاب و پُرکشش، از ویژگی‌های اصلی آثار شاخصِ داستایوسکی هستند. او به ویژه در رمان‌های «جنایت و مکافات»، «برادران کارامازوف»، «شیاطین» و «ابله» اوج هنر قصه‌پردازی و نیز عصارۀ جهان‌بینی خود را به نمایش گذاشته است. این رمان‌ها، با گذشت این‌همه‌سال از نوشته‌شدن‌شان، همچنان تَر و تازه و شادابند و مثل هر اثر بزرگ کلاسیک، همچنان حرفهای تازه‌ و مهمی برای گفتن دارند.
داستایوسکی روزنامه‌نگار چیره‌دستی هم بود و از سال 1861 تا 1863 ماهنامۀ «زمان» را سردبیری کرد؛ ماهنامه‌ای ادبی، سیاسی، اقتصادی و فلسفی که لئونید گروسمن در کتاب «داستایفسکی، زندگی و آثار» از آن به‌عنوان «واقعه‌ای بزرگ در تاریخ مطبوعات روسیه» یاد می‌کند و دلیل توفیق این ماهنامه را «قریحۀ شگفت‌آور داستایفسکی، شیفتگی آتشینش در طلب اندیشه‌های نو، روحیۀ مبارزه‌جوی او به‌عنوان یک نویسندۀ سیاسی و عشق بی‌آلایشش به آفریده‌های مردم خود» می‌داند.
از داستایوسکی، به‌جز رمان و داستان کوتاه، نوشته‌های غیرداستانی بسیاری هم در موضوعات مختلف به‌‌جا مانده است. او همچنین مترجم آثاری از ادبیات آلمان و فرانسه بوده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر»
کتاب «شب‌های روشن و پنج داستان دیگر» با ترجمه و پیشگفتار پرویز همتیان بروجنی، همراه با مقدمه‌ای در معرفی داستایوسکی و آثارش، در انتشارات امیرکبیر منتشر شده است.
پرویز همتیان بروجنی، متولد 1330 و درگذشته به سال 1396، مترجم ایرانی بود. او دارای دکترای داروسازی از دانشگاه تهران بود.
از ترجمه‌های پرویز همتیان بروجنی می‌توان به کتاب‌های «یادداشت‌های پیک‌ویک»، «راشومون و هفده داستان دیگر»، «پرتره»، «سفرهای بسیار به هایدلبرگ»، «من یک گربه هستم» و «قلمروِ وحشت» اشاره کرد.