کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» اثر رومن گاري
مجموعهاي از داستانهاي کوتاه رومن گاري که وجهي ديگر از داستاننويسي او را نشان ميدهند. رومن گاري رماننويسي چيرهدست بود اما داستانهاي کوتاه کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» نشان ميدهند که او در نوشن داستان کوتاه نيز تا چه حد توانا بوده است.
کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» شامل شانزده داستان کوتاه است که اولينبار در سال 1962 منتشر شد.
رومن گاري نويسندهاي غيرمعمول بود تا جايي که کتابهايي را با نام مستعار و به شکل ناشناس منتشر کرد که از قضا آثاري مهم هم بودند. مشهورترين نام مستعار رومن گاري، اميل آژار است که با اين نام برنده جايزه معتبر گنکور هم شد بيآنکه کسي بداند اميل آژار در اصل همان رومن گاري است که پيشتر اين جايزه را برده است. ويژگيهاي غيرمعمول رومن گاري در آثارش و از جمله در داستانهاي کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» هم ديده ميشود.
در داستانهاي کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» با فضاهاي غيرمعمول و گاه جعلي و قلابي روبرو ميشويم با اينحال اين داستانها هريک گوشهاي از زمانهاي را که رومن گاري در آن ميزيست نشان ميدهد.
مروري بر کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند»
در داستان اول کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند»، که داستاني با همين عنوان است، با مردي روبرو هستيم که پس از حوادث و تجربههاي زياد جايي در پرو ساکن ميشود که يک ويژگي متمايز دارد و آن اينکه پرندگان براي مردن به آن نقطه ميروند. اين داستان فضايي عجيب دارد. مردي که کمي شاعر است و کمي خيالباف، پس از جنگ و درگيري در اسپانيا و شرکت در جنبشهاي چريکي در فرانسه و کوبا، به گوشهاي در پرو پناه برده است تا به دور از هياهو به زندگياش ادامه دهد. اما در اين نقطه از پرو، در کوهپايههاي آند، اين ويژگي عجيب وجود دارد که انگار نقطه پايان پرندگاني است که به آنجا ميآيند تا بميرند: «شايد مکان مقدسشان بود، مثل بنارس هند که مومنان ميروند آنجا تا جانشان را هديه کنند: ميآمدند تا لاشهشان را بيندازند اينجا، قبل از آن که جان از تنشان بيرون رود.» اين يکي از اتفاقاتي است که در اين داستان از کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» با آن روبرو ميشويم.
در داستاني ديگر از کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» که «به افتخار پيشتازان سرافرازمان» نام دارد، به وضعيت ايالات متحده در دوره جنگ سرد توجه شده است. رومن گاري در اين داستان از منظري خاص به رابطه ميان دانش و قدرت در جهان مدرن توجه کرده است. در اين داستان از مجموعه داستان «پرندگان ميروند در پرو بميرند»، در گوشه و کنار امريکا استخرهايي بنا شدهاند که يک ويژگي عجيب دارند و آن اينکه مخصوص نسل يا گونه جديدي از آدمهايي است که در آب زندگي ميکنند و قرار است از اين طريق با بلوک شرق مقابله کنند. اين آدمها محصول پيشرفت دانش هستند اما دانشي که در اختيار سلطه قدرت قرار گرفته است. رومن گاري در اين داستان از کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» اگرچه تصويري خيالي به دست داده اما اين تصوير پايي در واقعيت دارد و هم نشان دهنده فضاي جنگ سرد است و هم کنايهاي است به افسانههاي مربوط به پيشرفت دانش و سعادت جمعي انسانها. در اينجا ما ما با ناآدمهايي روبروييم که پيشتازان سرافراز مرزهاي جديد امريکا هستند و از ماهي و مگس و کرم تغذيه ميکنند. حيوان-سربازهاي داستان رومن گاري از فضاي آزاد دورند و به دليل شرايط زيستيشان بايد همواره در زير آب زندگي کنند.
در داستان «مرگ» از کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» نيز با موقعيتهاي غيرعادي ديگري روبرو هستيم. در اين داستان با تصويري از مبارزات اتحاديه کارگري امريکا روبروييم که در لحظه سرنوشتسازي قرار دارد اما قهرمان سابق اتحاديه درست در اين لحظه از مبارزه عقب کشيده و در وضعيت موجود حل و ادغام شده است. او که روزگاري ميگفت ثروت جهان حاصل تلاش کارگران است حالا در لحظه حياتي مبارزه کارگران در ويلايي اشرافي در ايتاليا به زندگياش ادامه ميدهد.
کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» شامل شانزده داستان با اين عناوين است: «پرندگان ميروند در پرو بميرند»، «عود»، «آدمپرست»، «مرگ»، «قلابي»، «بازي سرنوشت»، «قدرت و شرافت»، «همشهري کبوتر»، «برگي از تاريخ»، «ديوار» (داستاني ساده براي نوئل)، «اوضاع در ارتفاعات کليمانجارو روبهراه است»، «موضوع سخنراني: شجاعت»، «زمينيها»، «تشنه سادگيام»، «تاريخيترين داستان تاريخ»، «به افتخار پيشتازان سرافرازمان».
درباره رومن گاري نويسنده کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند»
رومن گاري، نويسنده، فيلمنامهنويس، کارگردان، خلبان و ديپلمات فرانسوي، در سال 1914 در ليتواني متولد شد. مادرش زني نيمهاشرافي و بازيگر تئاتر فرانسوي مسکو بود. خود رومن گاري در جايي گفته بود که «يک قطره خون فرانسوي ندارم اما فرانسه در رگهايم جاري است.» مادرش به فرانسه علاقه زيادي داشت و ميخواست به فرانسه برود تا فرزندش آنجا متولد شود اما کمي دير به صرافت سفر افتاده بود و رومن در ميانه راه در لهستان به دنيا آمد و تا چهاردهسالگي نيز آنجا ماند. مادر رومن گاري زني بود کمنظير که در ورشو و بعد در نيس چندباري خياطخانههايي راه انداخت و به ثروت رسيد و ورشکست شد. او به پسرش گفته بود که تو نويسندهاي فرانسوي خواهي شد و به سفارت فرانسه خواهي رسيد و نشان لژيوندونور را دريافت خواهي کرد. رومن گاري در چهاردهسالگي وارد فرانسه شد و تحصيلات متوسطهاش را در نيس گذراند و سپس در پاريس درس حقوق خواند و در دوران خدمت سربازي در مدرسه هواپيمايي مربي تيراندازي شد. رومن گاري در جنگ جهاني دوم به نيروي هوايي پيوست. در سال 1945 به خدمت وزارت خارجه فرانسه درآمد و براي چند سال سخنگوي فرانسه در سازمان ملل بود و سپس کاردار سفارت در بوليوي و سرکنسول فرانسه در امريکا شد. رومن گاري در 1961 از مشاغل رسمي کنارهگيري کرد و به مدت شش سال از طرف نشريات امريکايي به دور دنيا سفر کرد و مقالههايي براي اين نشريات نوشت. به عنوان نويسنده و کارگردان دو فيلم ساخت: «پرندگان ميروند در پرو ميميرند» در 1968 و «بکس» در 1971. اما در کارنامه رومن گاري رمان و داستان مهمترين جايگاه را دارد. او جوايز معتبري براي کتابهايش دريافت کرد و از مشهورترين آنها ميتوان به «خداحافظ گاري کوپر»، «ليدي ال»، «ميعاد در سپيدهدم»، «سگ سفيد»، «تربيت اروپايي»، «ريشههاي آسمان»، «مردي با کبوتر»، «زندگي در پيشرو» اشاره کرد. رومن گاري در سال 1980 با شليک گلولهاي به زندگي خود پايان داد. در يادداشتي که کنارش پيدا شد، نوشته بود: «ديگر کاري در اين دنيا نداشتم... به من خوش گذشت، متشکرم و خداحافظ!»
درباره ترجمه کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند»
کتاب «پرندگان ميروند در پرو بميرند» با ترجمه سميه نوروزي در نشر چشمه منتشر شده است.
سميه نوروزي، مترجم ايراني، متولد 1356 است که به جز ترجمه ادبي در زمينه ادبيات کودکان و نوجوانان نيز آثاري به فارسي ترجمه کرده است. «اوضاع در ارتفاعات کليمانجارو روبهراه است»، «مرگ و چند داستان ديگر» و «معرکه» از جمله ترجمههاي او هستند.
