رمان «جنايت و مکافات»، اثر فئودور داستايفسکي
رمان «جنايت و مکافات»، با عنوان اصلي ???????????? ? ?????????، يکي از شاهکارهاي ادبيات قرن نوزدهم و متعلق به دوران شکوه رمان روسي است. متن اصلي اين رمان نخستين بار در سال 1866 منتشر شد. داستايفسکي در رمان «جنايت و مکافات» قصهاي جنايي را با مسائل فلسفي و روانشناختي و اخلاقي و دغدغهها و تناقضهاي بنيادين انسان گره زده و رماني خلق کرده که هم جذاب و پرکشش است و هم انسان را به تأمل در باب خود و موقعيت خود در جهان و نيز تأمل در برخي مفاهيم اخلاقي واميدارد.
«جنايت و مکافات» رماني است که مانند هم? آثار بزرگ کلاسيک گذر زمان به آن راه ندارد و در هم? اعصار تازه مينمايد، چون داستايفسکي در اين رمان مسائلي را طرح کرده که انسان همواره و در هر زماني با آنها درگير بوده و هست؛ مسائلي نظير گناه و عذاب و جزا و خير و شر و عقوبت و بخشايش و عطوفت و عشق و شفقت و نيز اينکه آيا انسان در شرايطي خاص، مثلاً در تنگناهاي اقتصادي و اجتماعي، ميتواند مرتکب عمل شريرانه بشود و آيا اين برتري به بعضي انسانها داده شده که پايشان را از قيد و بندهاي قانوني و اخلاقي و اجتماعي فراتر بگذارند و اعمالي مرتکب شوند که به لحاظ قانوني و اخلاقي مجاز شمرده نميشود؟ «جنايت و مکافات» همچنين رماني بزرگ درباره عذاب وجدان است و درباره اينکه شايد براي انجام عملي شريرانه توجيهي بيابيم، اما از عذاب وجدان و احساس گناه ناشي از آن خلاصي نخواهيم داشت.
بر اساس رمان «جنايت و مکافات» فيلم و سريال نيز ساخته شده است که از آن جمله ميتوان به اقتباسهاي سينمايي جوزف فون اشترنبرگ و آکي کوريسماکي از اين رمان اشاره کرد. در ايران نيز فيلم «پل خواب»، بهکارگرداني اکتاي براهني، با اقتباس از رمان «جنايت و مکافات» ساخته شده است.
مروري بر رمان «جنايت و مکافات»
شخصيت اصلي رمان «جنايت و مکافات» مردي به نام راسکلنيکف است؛ مردي که داستايفسکي با آفريدن او يکي از ماندگارترين شخصيتهاي داستاني را به تاريخ ادبيات داستاني عرضه کرد. راسکلنيکف دانشجويي است فقير که از فقر و نابساماني و بيعدالتي اجتماعي به تنگ آمده و ميخواهد عليه اين نابسامانيها عصيان کند. او معتقد است که انسان حق دارد در راه هدفي والا روي قراردادها و قوانين اجتماعي پا بگذارد و حتي مرتکب جنايت شود. با همين فلسفه زني رباخوار را ميکشد و چون در لحظ? جنايت ناگهان خواهر مقتول هم از راه ميرسد مجبور ميشود او را هم به قتل برساند. اما قضيه به اين سادگي که او فکر ميکرده نيست. راسکلنيکف بعد از ارتکاب جنايت دچار هذيان و تب و تشويش و عذاب وجدان ميشود و توجيهات فلسفي و اجتماعي هم به هيچ وجه آرامش نميکند. او در حين وقوع اين اتفاقات عاشق دختري به نام سونيا ميشود؛ دختري که فقر او را به تنفروشي کشانده است. سونيا در رمان «جنايت و مکافات» تجسم عشق و عطوفتِ نجاتبخش است.
درباره فئودور داستايفسکي، نويسنده رمان «جنايت و مکافات»
فئودور داستايفسکي، متولد 1821 و درگذشته به سال 1881، از بزرگترين نويسندگان کلاسيک قرن نوزدهم و از مهمترين نمايندگان عصر طلايي ادبيات روسيه است. او نويسندهاي بود با زندگياي پر از اُفتوخيز و تلاطم. يک بار حتي تا دمِ مرگ و پاي جوخ? اعدام رفت و در آخرين لحظات اعلام شد که بخشوده شده است. سالهايي را در سيبري زنداني بود. از بيماري صرع نيز رنج ميبرد و اينها همه، در کنار عوامل و رويدادهايي ديگر، تأثيرات خود را به نحوي بر جهانبيني و آثار داستانياش به جا گذاشتند.
داستايفسکي در رمانهايش آيندة جهان، برآمدن نظامهاي توتاليتر و بحرانهايي را که انسان مدرن در قرن بيستم قرار بود از سر بگذراند پيشبيني کرد و پرسشها و ترديدهايي را درباره انسان و انتخابهاي او و نيز در باب مقول? خير و شر و شک و يقين پيش کشيد که همچنان براي انسان قرنِ بيست و يکمي نيز مطرح است. شخصيتپردازي قدرتمند و ترسيم ماهران? تلاطمات دروني و پيچيدگيها و تناقضات شخصيتي آدمها و درگيريشان با بحرانهاي وجودي و هستيشناختي، از خلال قصههايي جذاب و پرکشش، از ويژگيهاي اصلي آثار شاخصِ داستايفسکي است. او به ويژه در رمانهاي «جنايت و مکافات»، «برادران کارامازوف»، «شياطين» و «ابله» اوج هنر قصهپردازي و نيز عصارة جهانبيني خود را به نمايش گذاشته است. اين رمانها، با گذشت اين همه سال از نوشتهشدنشان، همچنان تر و تازه و شاداباند و مثل هر اثر بزرگ کلاسيک، همچنان حرفهاي تازه و مهمي براي گفتن دارند.
درباره ترجمه فارسي رمان «جنايت و مکافات»
از رمان «جنايت و مکافات» چندين ترجم? فارسي موجود است. ترجم? پرويز شهدي از اين رمان در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. پرويز شهدي، متولد 1315 در مشهد، تحصيلکرده رشت? زبان و ادبيات فرانسه در دانشگاه تهران و در مقطع کارشناسي و نيز تحصيلکرده دانشگاه سوربن فرانسه در رشت? ادبيات تطبيقي و در مقطع کارشناسي ارشد است. از پرويز شهدي ترجمههاي فراواني از ادبيات کلاسيک و مدرن جهان به فارسي منتشر شده است که از آن جمله ميتوان به «نفوس مُرده»، «فراز و نشيب زندگي بدکاران»، «پاککنها»، «بارون درختنشين» و «ديوانهبازي» اشاره کرد.
از رمان «جنايت و مکافات» ترجمههاي ديگري هم به فارسي موجود است که از آن جمله ميتوان به ترجم? مهري آهي (منتشرشده در انتشارات خوارزمي)، ترجم? احد عليقليان (منتشرشده در نشر مرکز) و ترجم? اصغر رستگار (منتشرشده در انتشارات نگاه) اشاره کرد.
رتب? رمان «جنايت و مکافات» در گودريدز: 4.40 از 5.
