نازنین

کتاب «نازنین» اثر فیودور داستایفسکی
تحلیلی روان‌شناختی از جان‌های خسته در قالب داستانی که آن را یکی از مدرن‌ترین و هنرمندانه‌ترین آثار فیودور داستایفسکی دانسته‌اند. کتاب «نازنین» یکی از داستان‌های داستایفسکی است که او آن را با نگاهی به ماجرای خودکشی دو دختر که یکی از آنها با شمایلی در دست خود را از پنجره به بیرون پرت کرده بود نوشت.
داستانی که در کتاب «نازنین» به روایت درآمده سرگذشت روحی زخمی است که با حقیقتی تکان‌دهنده مواجه شده است.
داستایفسکی تعداد اندکی از داستان‌هایش را در نشریه «یاداشت‌های نویسنده» که خودش منتشر می‌کرد به چاپ رسانده بود و داستان «نازنین» یکی از این معدود داستان‌ها است. در شماره ماه نوامبر سال 1876 این نشریه داستان «نازنین» به چاپ رسید.
داستایفسکی کتاب «نازنین» را در چهل‌وپنج سالگی نوشت یعنی در زمانی که نویسنده‌ای پخته و چیره‌دست به شمار می‌رفت. این داستان در میان آثار داستایفسکی جایگاهی معتبر دارد.

مروری بر کتاب «نازنین»
کتاب «نازنین» از داستان‌های بلند داستایفسکی است که در کنار «شب‌های روشن» از شناخته‌شده‌ترین و محبوب‌ترین داستان‌های بلند او به شمار می‌رود.
در سال 1876 روسیه با خودکشی به عنوان مسئله‌‌ای همه‌گیر روبرو بود. نقل شده است که با هربار انتشار خبر یک خودکشی تازه داستایفسکی سخت اندوهگین می‌شده تا جایی که خودکشی به یکی از دغدغه‌های ذهنی‌اش تبدیل می‌شود. او یک‌بار در روزنامه خبر یک خودکشی تازه می‌خواند. ماجرا مربوط به دختر جوان دوزنده‌ای اهل مسکو است که بی‌آنکه قوم و خویش و آشنایی داشته باشد به پطرزبورگ آمده به این امید که آنجا بتواند با حرفه‌اش امرار معاش کند. اما این امکان را پیدا نمی‌کند و یک روز صبح در حالی که تمثالی از مریم مقدس را در دست داشته خود را از پنجره اتاق زیرشیوانی طبقه پنجم یک ساختمان به خیابان می‌اندازد و می‌میرد. این خودکشی داستایفسکی را عمیقا منقلب می‌کند و مقدمه‌ای برای نوشتن داستان «نازنین» می‌شود.
داستانی که داستایفسکی در کتاب «نازنین» نوشته چند ویژگی متمایز و قابل توجه دارد از جمله این‌که او کتابش را با مقدمه آغاز کرده است. مترجم کتاب «نازنین» با اشاره به این نکته در مقدمه کتاب نوشته که تا پیش از این کتاب مقدمه نوشتن کاری معمول در آثار داستایفسکی نبود.
داستایفسکی در مقدمه کتاب «نازنین» به نقش تخیل و واقعیت در این داستانش اشاره کرده و نوشته که اگرچه عنوان این داستان خیالی است اما به زغم او این داستانی است کاملا واقعی که البته تخیل هم در آن وجود دارد و این عنصر خودش را در فرم داستان نشان می‌دهد.
نکته دیگری که منجر به نوشتن مقدمه برای کتاب «نازنین» شده این است که داستایفسکی قصد داشته به خواننده توضیح دهد که چرا این داستان در ابتدا کمی گنگ و مغلق به نظر می‌رسد. او می‌گوید راوی داستان ذهنی پریشان دارد و می‌خواهد ماجرا را در ضمن روایت برای خودش روشن کند.
داستانی که داستایفسکی در کتاب «نازنین» نوشته از نظر شیوه روایت بسیار قابل توجه است. مترجم کتاب می‌گوید که می‌توان این داستان را اولین روایت سیال ذهن به شمار آورد. همچنین ایده تندنویس یا یادداشت کردن حرف‌های آدم پریشانی که دارد بلندبلند فکر میکند به جذابیت داستان افزوده است.
مترجم کتاب «نازنین» در جایی از مقدمه‌اش درباره یکی دیگر از ویژگی‌های این داستان نوشته: «یکی دیگر از ویژگی‌هایی که نازنین را متمایز می‌کند و پیشگام بودن نویسنده را به رخ می‌کشد این است که دو قهرمان اصلی نامی ندارند و حتی عنوان داستان هم صفتی است که قهرمان مرد به قهرمان زن داده است: نازنین. به نظر می‌رسد داستایفسکی با نام ندادن به قهرمانانش می‌خواهد بگوید این یک داستان ویژه نیست که برای افرادی با هویت و اسامی مشخص رخ داده باشد، بلکه ماجرایی است که نظیر و همتایش بسیار است. علت دیگر بی‌نام گذاشتن شخصیت‌ها می‌تواند این باشد که توجه خواننده را به ویژگی سمبولیک و گویایی نام‌های اشخاص فرعی داستان جلب کند.»
در داستان «نازنین» داستایفسکی ترکیب نهای ایده‌های فلسفی‌اش را طرح کرده است. او در اینجا به مضامینی توجه کرده که در منظومه فکری‌اش و در تمام آثارش قابل ردیابی است: حضور همزمان ضعف، قدرت و سلطه روحی که در یک پایان‌بندی پرشور گرد هم می‌آیند.
قهرمان زن داستان «نازنین» نیز شخصیتی قابل توجه است. او دختری است جوان و شانزده ساله اما با شخصیتی عمیق و پیپیده و عجیب که تا پایان داستان هم برای همسرش و هم برای خواننده معما باقی می‌ماند.

درباره فیودور داستایفسکی نویسنده کتاب «نازنین»
فیودور داستایفسکی در یازدهم نوامبر 1821 در مسکو متولد شد. پدرش گرچه تباری اشرافی داشت اما در این زمان دیگر از درجه اعتبار افتاده بود. او یک جراح نظامی بود که از ارتش استعفا داده و در زمان تولد فیودور، دکتر بیمارستان مارینسکی در مسکو برای فقرا شده بود. مادر داستایفسکی، ماریا نخائوا، دختر بازرگان متمولی بود که او نیز تا حدی مقام و موقعیت خود را از دست داده بود. فیودور به همراه برادر بزرگ‌تر و خواهرهای کوچک‌ترش در محوطه بیمارستان مارینسکی و در بخش الحاقی به ساختمان اصلی بیمارستان رشد کرد. او در انزوا رشد کرد و تا مدت‌ها در خانه درس خواند و با سلطه پدری مستبد روبه‌رو بود. در سیزده‌سالگی به مدرسه‌ای خصوصی در مسکو رفت و در شانزده سالگی او را به مدرسه مهندسی نظامی در سن‌پترزبورگ فرستادند. داستایفسکی در این دوره با اشتیاق آثار شاخص نویسندگان مختلف را خواند و سلیقه ادبی‌اش شکل گرفت و به خصوص علاقه زیادی به گوگول پیدا کرد. در سال 1843 داستایفسکی از مدرسه نظامی فارغ‌التحصیل شد و بعد از یک سال خدمت اجباری، با کناره‌گیری از مقام نظامی‌اش به نویسندگی روی آورد. اولین رمان او با عنوان «مردم فقیر» یا «بیچارگان» در 1846 منتشر شد و شهرت و مقبولیت زیادی برایش به همراه آورد. داستایفسکی زندگی پرفراز و نشیبی داشت و استبداد تزاری دامن او را هم گرفت. با درگرفتن شورش‌های انقلابی در سراسر اروپا در 1848، موج تازه‌ای از سرکوب به روسیه هم رسید و در نتیجه آن داستایفسکی در 1849 بازداشت شد و به چهار سال حبس با اعمال شاقه و تبعید محکوم شد. داستایفسکی پس از رهایی رمان‌های متعددی نوشت که برخی از آنها در شمار شاخص‌ترین شاهکارهای ادبیات جهانی به شمار می‌روند. او در طول شصت سال زندگی‌اش یعنی تا بیست‌وهشتم ژانویه 1881، نه تنها به یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبیات روسیه بلکه به قله‌ای در ادبیات جهانی بدل شد و در زمان حیاتش به شهرتی عام دست پیدا کرد. «جنایت و مکافات»، «ابله»، «برادران کارامازوف»، «قمار باز»، «جوان خام» و «نیه توچکا» عناوین برخی از آثار ترجمه شده داستایفسکی به فارسی است.

درباره ترجمه کتاب «نازنین»
کتاب «نازنین» با ترجمه یلدا بیدختی‌نژاد در نشر چشمه منتشر شده است.
یلدا بیدختی‌نژاد، متولد 1365، مترجم ایرانی است. او در رشته زبان و ادبیات روسی تحصیل کرده است و دارای مدرک کارشناسی ارشد ابیات روسی از دانشگاه تهران است. بیدختی‌نژاد از سال‌های ابتدایی دهه نود به سراغ ترجمه رفته و تاکنون آثاری از نویسندگان کلاسیک و معاصر روسیه به فارسی برگردانده است. «قلب ضعیف و بوبوک»، «ابلیس‌نامه»، «سفرنامه اروپا»، «داستایفسکی به آنا»، «تاراس بولبا» و «عزازیل» عناوین برخی از ترجمه‌های او هستند.