کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم» (جلد اول)، به سرويراستاري سيد حسين نصر و نوشت? جمعي از محققان
تفسيري تازه از قرآن. کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم»، با عنوان اصلي The Study Quran: A New Translation and Commentary، مجموعهاي است که در آن گروهي از محققان مسلمان غربي، به سرويراستاري سيد حسين نصر، تفسيري از قرآن به دست دادهاند که هم معاصر و امروزي است و هم ريشه در سنتهاي دين اسلام و فلسفه و علوم اسلامي دارد. «تفسير معاصران? قرآن کريم» تفسيري از قرآن است که با نگاه به انواع تفسيرهاي کلاسيک و مهم و معتبر و تخصصي و معروف شيعي و سُنّي نوشته شده است. اين کتاب هم قرآنپژوهان و اسلامشناساني را که بهطور تخصصي با قرآن و سنتهاي اسلامي سروکار دارند به کار ميآيد و هم با اين رويکرد نوشته شده که کتابي کاربردي باشد براي انسان امروزي که در دنياي مدرن زندگي ميکند و پرسشهايي براي او مطرح است و به دنبالي منبع و مرجعي براي پاسخ به اين پرسشها ميگردد. در بخشي از مقدم? انشاءالله رحمتي بر ترجم? فارسي «تفسير معاصران? قرآن کريم» درباره رويکرد امروزي نويسندگان اين تفسير و توجهشان به عصر مدرن و مسائل انسان اين عصر و رويکرد عقلاني و خردمحور مفسران آمده است: «در اين تفسير سعي شده است که براي پرسشهاي انسان امروز پاسخهايي بر مبناي قرآن کريم، با کمک منابع روايي و تفسيرهاي کلاسيک قرآن داده شود. نويسندگان در مقام تفسير بسياري از آيات، از پرسشهاي انسان امروز که تجربه زندگي در دنياي مدرن را دارد، غفلت نکردهاند، ولي جالب اين است که هم در پرتو خود قرآن و هم در پرتو سنت عقلي و معنويت اسلامي که در دامان اين متن مقدّس باليده است، احياناً با استنباطهاي خويش، پاسخهاي خردپسندي براي آن پرسشها به دست ميدهند. در مباحثي مانند تعدد اديان، نسبت ميان اسلام و ديگر اديان ابراهيمي، حقوق زنان، وحدت مذاهب اسلامي، وجاهت اخلاقي شريعت اسلامي و... اين شيوه خردپسندانه کاملاً مشهود است.»
جلد اول «تفسير معاصران? قرآن کريم» به تفسير سورههاي فاتحه، بقره و آل عمران اختصاص دارد. اين کتاب قرار است در هشت جلد منتشر شود و به اين هشت جلد کتابي هم ضميمه خواهد شد که شامل جستارهاي مرتبط با کتاب است.
سرويراستار «تفسير معاصران? قرآن کريم»، چنانکه گفته شد، سيد حسين نصر است و ويراستاران آن جانر دگلي، ماريا دکاکه و جوزف لومبارد هستند و محمد رُستُم کمکويراستار کتاب است.
متن اصلي کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم» نخستين بار در سال 2015 به زبان انگليسي منتشر شده است.
مروري بر جلد اول کتاب تفسير معاصران? قرآن کريم
در جلد اول کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم» تفسيرهاي سورههاي فاتحه و بقره و آل عمران را ميخوانيد؛ اما پيش از ورود به خود تفاسير، مقدمهاي جامع و مفصل از سيد حسين نصر، سرويراستار کتاب، آمده است. اين مقدمه شامل بخشهاي مختلفي است و در آن، ضمن بحث در باب قرآن و وجوه گوناگون آن، شيوه تفسير در کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم» به تفصيل توضيح داده شده و از رويکردي که در نگارش اين تفسير اتخاذ شده سخن رفته است و همچنين از اينکه در اين کتاب ترجم? قرآن به زبان انگليسي چگونه انجام شده است. چنانکه سيد حسين نصر در اين مقدمه توضيح ميدهد، کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم» با نگاه به برخي تفسيرهاي قديميتر قرآن و نيز در جاهايي با رجوع به سنت اسلامي و علومي که در دل اين سنت رشد کردهاند و به نحوي با تفسير قرآن مرتبطند نوشته شده است و بنابراين، به جز تفاسير ديگرِ قرآن که مبناي اصلي نويسندگان کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم» بوده، در نگارش اين کتاب، هرجا که لازم ديده شده، به عرفان و ديگر علوم اسلامي که با قرآن و تفسير قرآن پيوند دارند رجوع شده است. در اين کتاب تفاسيري از قرآن مبنا و مرجع قرار گرفتهاند که به گفت? سيد حسين نصر بعضي از آنها «معتبرترين و پرخوانندهترين و پذيرفتهترين تفاسيراند» و بعضي ديگر «تفاسيري تخصصياند و اطلاعات مهمي در آنها آمده است که هميشه در تفاسير پرخوانندهتر در دسترس نيست.»
در مقدم? سيد حسين نصر، به جز توضيح درباره خود کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم»، از پيام قرآن، زبان قرآن، ساختار قرآن و تلاوت قرآن و نقش و تأثير قرآن کريم در زندگي مسلمانان نيز سخن رفته است.
در بخشي از اين مقدمه، درباره تأثير قرآن بر ادبيات و هنر و علوم اسلامي و نيز تأثير آن بر ادبيات جهان، آمده است: «نظام آموزش سنتي با مدارس قرآني به قصد آموزش از همان دوران نوجواني آغاز ميگردد و در اين نظام آيات قرآن در حافظه فراگيران نقش ميشود و در همه زندگي ايشان را به کار ميآيد. بعدها، خواه فراگيران به تحصيلات عاليه بپردازند و خواه وارد بازار کار شوند، حافظهشان گنجينهاي از آيات قرآني است که پيوسته از هدايت و حمايت آن برخوردار ميشوند. بديهي است که اين معنا در خصوص همه آن مسلماناني هم که خالق آثار فکري و هنري در عاليترين سطح بودهاند، صدق ميکند. وقتي ابنسينا (متوفي به 428/1037)، بزرگترين فيلسوف _ دانشمند مسلمان، کتاب القانون فيالطب را که يگانه اثر بسيار تأثيرگذار در طول تاريخ طب است، به رشته تحرير درآورد حافظهاش به اندازه زماني که تفاسير خويش بر قرآن را مينوشت، از آيات قرآن سرشار بود و همين امر کل نگرش وي به معرفت و علم طبيعي را تحت تأثير قرار ميداد.
اينگونه نبود که بزرگترين شاعران عارف مسلمان مانند حلّاج، ابن فارض، ابن عربي، عطّار، مولوي، و حافظ، شاهکارهاي شعري بزرگشان را، با واداشتن خويش به تمرکز و توجه ويژه به آيات قرآن، خلق کنند. بلکه قرآن کريم از قبل در حافظه ايشان حضور داشت و روانشان را دگرگون ميساخت، و بنابراين در جريان هنري خلق آن اشعار زيبا، اين کتاب از قبل در حکم اصليترين رکن نيروي خلّاق آنان بود. آشنايان با تاريخ ادبيات آلماني ميدانند که گوته و روکرت از قرآن کريم تأثير پذيرفتهاند. ميتوان حدس زد که بايد اين تأثير در ادبيات خود امتهاي اسلامي، به مراتب عظيمتر بوده باشد.
درباره هنرها و علوم اسلامي به طور کلي، نيز همين را ميتوان گفت. در زمينه هنرهايي که بر زندگي روزمره تأثير مستقيم دارند، نه فقط روح، مبادي اين هنرها و همچنين از بسياري جهات قالبهاي آنها، بلکه سمت و سوي آنها نيز از قرآن گرفته شده است. خوشنويسي، معماري، و خوشخواني قرآن، اصليترين هنرهاي قدسي اسلام، همه به لطف قرآن پا گرفتند.»
بعد از مقدم? سيد حسين نصر، نکاتي درباره شيوه مطالع? کتاب آمده و آنگاه تفسير سه سوره فاتحه و آل عمران و بقره را ميخوانيد. بعد از تفسير اين سه سوره، بخش پيوستها آمده که در آن منابع احاديث ذکر شده است.
درباره سيد حسين نصر، سرويراستار کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم» و ديگر دستاندرکاران ويرايش اين کتاب
سيد حسين نصر، متولد 1312 در تهران، فيلسوف ايراني و متفکر و دانشمند حوزه الهيات و استاد علوم اسلامي در دانشگاه جورج واشنگتن امريکاست. او فرزند سيد وليالله نصر، پزشک و انديشمند ايراني است و همچنين نسب از شيخ فضلالله نوري ميبَرَد. نصر تحصيلات ابتدايي و بخشي از تحصيلات متوسطه را در تهران گذراند. در کودکي زبان فرانسه آموخت و علوم اسلامي را از پدرش فراگرفت. در دوازده سالگي او را، براي ادام? تحصيل در مقطع متوسطه، روان? امريکا کردند. در امريکا در مدرسهاي شبانهروزي در نيوجرسي به تحصيل پرداخت و شاگردي ممتاز بود. دوره تحصيلات دانشگاهي را، در مقطع کارشناسي و در رشت? فيزيک، در مؤسس? فناوري ماساچوست گذراند، اما احساس ميکرد فيزيک پاسخگوي پرسشهاي هستيشناختياش نيست. با اين همه تحصيل در رشت? فيزيک را رها نکرد. دوره ليسانس را که تمام کرد بهطور جدي به مطالع? علوم انساني پرداخت و همچنين در زمينشناسي و ژئوفيزيک ادام? تحصيل داد و فوق ليسانس گرفت و آنگاه در دانشگاه هاروارد فلسفه و تاريخ علم خواند و با مدرک دکتري فلسفه و تاريخ علم از اين دانشگاه فارغالتحصيل شد. در سال 1337 به ايران بازگشت و به تدريس فلسفه و تاريخ علوم در دانشگاه تهران پرداخت. چند سالي رئيس دانشکده ادبيات دانشگاه تهران بود و بعد از آن معاون دانشگاه تهران شد. سيد حسين نصر همچنين از سال 1351 تا 54 رئيس «دانشگاه صنعتي آريامهر»، که بعد از انقلاب به «دانشگاه صنعتي شريف» تغيير نام يافت، بود. او در تأسيس «دانشگاه صنعتي اصفهان» نيز همکاري داشت. تأسيس مؤسسهاي که امروزه «مؤسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران» نام دارد از ديگر فعاليتهاي علمي سيد حسين نصر در دوران اقامتش در ايران بود. او در ايران، ضمن تدريس، به تحصيل در فلسف? اسلامي نزد استاداني چون محمدحسين طباطبايي و محمدکاظم عصار و ابوالحسن رفيعي قزويني پرداخت و با متفکران اسلامي نظير مرتضي مطهري و مهدي الهي قمشهاي نيز نشستوبرخاست و همکاري فکري داشت.
سيد حسين نصر فيلسوفي سنتگراست و ديدگاههاي فلسفياش متأثر از ديدگاههاي رنه گنون و فريتهوف شوان است. او در سال 1966 در دانشگاه شيکاگو به سخنراني درباره رابط? دين و فلسفه با محيط زيست پرداخت و همين سخنراني پايهاي شد براي نوشتن کتابي به نام «انسان و طبيعت: بحران معنوي انسان جديد» از جانب او. نصر در اين کتاب نوع مواجه? انسان مدرن با طبيعت را مورد نقد قرار داده است. نصر از منظر فيلسوفي سنتگرا با جامعه و انسان مدرن مواجه ميشود و از همين رو هم? جوانب مدرنيته را تأييد نميکند و احياء سنت را در عصر مدرن ضروري ميداند. از ديگر آثار سيد حسين نصر ميتوان به کتابهاي «جوان مسلمان و دنياي متجدد»، «معرفت و امر قدسي»، «اسلام و تنگناهاي انسان متجدد» و «تاريخ فلسف? اسلامي» اشاره کرد.
جانر کي. دگلي، يکي از ويراستاران کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم»، استاديار دينپژوهي اهل امريکاست و در دانشکده هولي کراس تدريس ميکند. او متخصص عرفان اسلامي، فلسف? اسلامي، گفتوگوي اديان و قرآن پژوهي است. دگلي در يک خانواده مسلمان قفقازيتبار در امريکا زاده شده است.
ماريا مسي دکاکه، ويراستار ديگر کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم»، استاديار دينپژوهي در دانشگاه جورج ماسون و متخصص تشيّع، عرفان اسلامي، فلسفه و کلام اسلامي، قرآن کريم، گفتوگوهاي اديان و مباحث مربوط به زنان در اسلام کلاسيک است. دکاکه مسلمان است و اهل امريکا.
جوزف ئي. بي. لومبارد، که او نيز يکي ديگر از ويراستاران کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم» است، استاديار گروه مطالعات زبان عربي و ترجمه در دانشگاه امريکايي شارجه و متخصص قرآنپژوهي و عرفان اسلامي و فلسف? اسلامي و الهيات مقايسهاي و معادشناسي اسلامي است. لومبارد نيز امريکايي و مسلمان است.
محمد رُستُم، کمک ويراستار کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم»، دانشيار اسلامپژوهي در دانشگاه کارليتون و متخصص فلسف? اسلامي و عرفان اسلامي و تفسير قرآن کريم است. رُستُم در يک خانواده کانادايي آسياييتبارِ اهل جنوب آسيا زاده شده و داراي دکتراي مطالعات اسلامي است.
درباره ترجم? فارسي کتاب تفسير معاصران? قرآن کريم
کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم»، به ترجمه و تحقيق انشاءالله رحمتي و با مقدمهاي مفصل از مترجم و به ويرايش مصطفي ملکيان، در نشر سوفيا منتشر شده است. انشاءالله رحمتي، متولد 1345 در ملاير، مترجم و پژوهشگر ايراني در زمين? فلسفه و عرفان است. رحمتي داراي ليسانس و فوق ليسانس فلسفه از دانشگاه تهران و دکتري فلسف? اسلامي از واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامي است. او در دانشگاههايي گوناگون تدريس کرده و اکنون در دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مرکزي درس ميدهد.
رحمتي همچنين سردبير مجل? «اطلاعات حکمت و معرفت» است. او چندبار مترجمِ برگزيده شده است. از ترجمههاي انشاءالله رحمتي ميتوان به کتابهاي «نقد عقل عملي»، «تخيّل خلّاق در عرفانِ ابن عربي»، «دانشنام? فلسف? دين»، «عشقِ الهي»، «ارض ملکوت: کالبد رستاخيزي انسان از ايران مزدايي تا ايران شيعي»، «عرفانِ شرق و غرب: تحليلي مقايسهاي درباره ماهيت عرفان» و «دانشنام? زيباييشناسي و فلسف? هنر» اشاره کرد.
رتب? جلد اول کتاب «تفسير معاصران? قرآن کريم» در گودريدز: 4.45 از 5.
