جامعه شناسی اعتیاد
از افیون تا کریستال

کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد: از افیون تا کریستال»، نوشتۀ سعید مدنی قهفرخی
کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد: از افیون تا کریستال» پژوهشی اجتماعی است که با تمرکز بر معضل اعتیاد در جامعۀ امروز ایران و بررسی انتقادی و آسیب‌شناسانۀ راهکارهای مختلف مقابله با این معضل انجام شده است. سعید مدنی قهفرخی در کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد»، با رویکردی انتقادی و جامعه‌شناختی و بر اساس آمار و ارقام و مستندات و گزارش‌های موجود، گزارش و تاریخچه‌ای از مدیریت اعتیاد در ایران و نتایج این مدیریت ارائه داده است. در این کتاب بیشتر به معضل اعتیاد و سیاست‌های مقابله با آن در ایران و مخصوصاً ایرانِ سال‌های پس از انقلاب پرداخته شده، اما در بخشی از کتاب از اعتیاد و مبارزه با آن در جهان نیز سخن رفته است.
سعید مدنی در کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد» رویکردهای گوناگونی را که در مبارزه با اعتیاد در ایران در دوره‌های مختلف وجود داشته مرور و بررسی کرده است تا از طریق این مرور و بررسی و تحلیل داده‌ها نشان دهد که آیا سیاست‌های مبارزه با اعتیاد در ایران تأثیری بر کاهش اعتیاد در این کشور داشته‌اند یا خیر و نقاط ضعف و قوت این سیاست‌ها چه بوده است.
«جامعه‌شناسی اعتیاد: از افیون تا کریستال» همچنین اطلاعات تاریخی مختصر و مفیدی دربارة پیشینۀ کشت و مصرف مواد مخدر و اعتیاد به این مواد در ایران ارائه می‌دهد و سیر مبارزه با اعتیاد و برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های مقابله با این آسیب اجتماعی در ایران را از دورة قاجار و عصرِ مشروطه به بعد بررسی می‌کند.
این کتاب در واقع، چنانکه مدنی خود در مقدمۀ آن توضیح می‌دهد، ادامۀ کتاب دیگری از او، به نام «اعتیاد در ایران»، است که نخستین بار در سال 1390 منتشر شد و مدنی در آن به تجربه‌های مبارزه با اعتیاد در ایران، از آغاز تا سال 1380 خورشیدی، پرداخته بود. مدنی در کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد» بررسی خود در این زمینه را بسط و گسترش داده و به سال‌های بعد از 1380 نیز پرداخته است.
تلاش مدنی در کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد: از افیون تا کریستال» این است که با رویکردی انتقادی دلایل ناکارآمدی سیاست‌های مبارزه با اعتیاد در ایران را، به ویژه در دهه‌های اخیر، مورد بررسی قرار دهد.
مروری بر کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد: از افیون تا کریستال»
کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد: از افیون تا کریستال» از مقدمه و شش فصل تشکیل شده است. در فصل اول این کتاب تجربه‌های مدیریت اعتیاد در ایران، از گذشته و سال‌های دور تا سال 1380 خورشیدی، مرور و بررسی شده و همچنین تعریفی از مفاهیم اصلی و مهم مرتبط با معضل اعتیاد ارائه شده است. وضعیت اعتیاد و مدیریت اعتیاد در جهان موضوع فصل دوم کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد» است. در فصل سوم کتاب گزارشی جامع از وضعیت اعتیاد و سوء‌مصرف مواد در فاصلۀ سالهای 1380 تا 1395 خورشیدی ارائه شده است. در فصل چهارم سازمان، سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریت کاهش تقاضا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. فصل پنجم شامل یک ارزیابی کیفی از برنامه‌های مبارزه با اعتیاد در حوزه‌های گوناگون، از پیشگیری تا درمان و کاهش زیان است. در این فصل همچنین مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد در زمینۀ مبارزه با اعتیاد مورد ارزیابی قرار گرفته است. در فصل ششم و پایانی کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد» نیز سیاست‌های اجتماعی در زمینۀ اعتیاد در ایران بررسی شده‌اند.
اعتیاد زنان، اعتیاد و سوء‌مصرف مواد در مدارس، قاچاق مواد مخدر، اعتیاد و سوء‌مصرف مواد در دانشگاه‌ها، اعتیاد و سوء‌مصرف مواد در محیط‌های کار و ناکارآمدی ساختارهای دولتی در زمینۀ مقابله با معضل اعتیاد از جمله موضوعاتی هستند که در کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد» به آنها پرداخته شده است.
کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد: از افیون تا کریستال» در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.
دربارة سعید مدنی قهفرخی، نویسندة کتاب «جامعه‌شناسی اعتیاد»
سعید مدنی قهفرخی، متولد 1339 در اصفهان، جامعه‌شناس، فعال حقوق بشر، پژوهشگر ارشد علوم اجتماعی، استاد دانشگاه و روزنامه‌نگار ایرانی و دارای مدرک دکترای جرم‌شناسی است. مدنی چند سال سردبیر «فصلنامۀ علمی - پژوهشی رفاه اجتماعی» بوده است. آموزش و پژوهش در زمینۀ مسائل و معضلات اجتماعی نظیر اعتیاد، خشونت علیه زنان و کودکان، فقر و نابرابری و روسپی‌گری و تن‌فروشی از فعالیت‌های عمدة سعید مدنی قهفرخی است. از کتاب‌های او می‌توان به «جامعه‌شناسی روسپی‌گری»، «کودک‌آزاری در ایران»، «جامعۀ مدنی و کرونا»، «ضرورت مبارزه با پدیدة فقر و نابرابری در ایران»، «خشونت علیه کودکان در ایران» و «وضعیت توسعۀ انسانی در ایران» اشاره کرد.