کتاب «آزاديِ انتخاب»، اثر ميلتن و رز فريدمن
نظري? بازار آزاد به روايت سردمداران اين نظريه. ميلتن و رز فريدمن در کتاب «آزاديِ انتخاب»، به زباني ساده و قابل فهم براي مخاطبان غيرمتخصص کتابهاي اقتصادي، به تبيين مباني نظري اقتصاد آزاد و دفاع از آن ميپردازند و استدلال ميکنند که چرا به اعتقاد آنها اقتصاد آزاد شيوهاي بهتر و عادلانهتر از اقتصاد متمرکزِ دولتمحور و وابسته به نظارت دولت است.
متن اصلي کتاب «آزاديِ انتخاب»، با عنوان اصلي Free to Choose: A Personal Statement، نخستين بار در سال 1980 به چاپ رسيد؛ يعني در دورهاي که نظام شوروي هنوز بر سر قدرت بود. فريدمنها در اين کتاب، ضمن برشمردن مواهب اقتصاد آزاد، سعي دارند نشان دهند که اين سيستم اقتصاديِ مبتني بر نفع شخصي در عمل بيش از سيستم جمعگراي اقتصاد کمونيستي به سود منافع همگاني و از جمله منافع طبقات محروم جامعه است.
مباحث کتاب «آزاديِ انتخاب»، پيش از ارائه در قالب کتاب، به صورت گفتارهايي تلويزيوني ارائه شده بود و فريدمنها، پس از بازبيني آن گفتارها، شکل گسترشيافته و عميقتر مباحث مطرحشده در آنها را در کتاب «آزاديِ انتخاب» ارائه دادهاند. آنها در اين کتاب، ضمن تشريح مباني اقتصاد آزاد و استدلال درباره برتري آن به اقتصاد دولتمحور، از رابط? آزادي اقتصادي با آزادي سياسي سخن گفتهاند و آزادي سياسي را تابعي از آزادي اقتصادي به شمار آوردهاند.
مروري بر کتاب آزاديِ انتخاب
کتاب «آزاديِ انتخاب» از پيشگفتار، مقدمه، ده فصل و دو ضميمه تشکيل شده است. «آزاديِ انتخاب» کتاب نظري مفيدي است براي آنها که ميخواهند به زباني ساده با اصول و مباني اقتصاد بازار آزاد و ايدئولوژي برسازنده اين نظري? اقتصادي آشنا شوند. ميلتن و رز فريدمن در اين کتاب معتقدند که سرشت و طبيعت بشر به نوعي از زندگي متمايل است که با آنچه آنها در نظري? بازار آزاد از آن سخن ميگويند تأمين ميشود؛ يعني نفع شخصي. چنانکه در «آزاديِ انتخاب» ميخوانيم، نفع شخصي موتور محرک فعاليتهاي انسان است و هرچه اقتصاد از کنترل دولت بيشتر فاصله بگيرد و دولت هرچه بيشتر پايش را از تعيين سازوکار براي اقتصاد و فعاليتهاي اقتصادي بيرون بکشد و بازار را در تبعيت از جريان طبيعي خود آزادتر بگذارد، جامعه بيشتر سود خواهد کرد و اقتصاد شکوفاتر و پوياتر خواهد شد. فريدمنها در کتاب «آزاديِ انتخاب» معتقدند که سيستم اقتصادي متمرکز، که در آن دولت نقش تعيينکننده دارد، آزادي سياسي را نيز محدود و نابود ميکند و برخلاف آنچه طرفداران اقتصاد کمونيستي و سوسياليستي ميگويند، سيستم اقتصادي مبتني بر برابري و تمرکز دولتي عملاً به برابري منجر نميشود و آنها که دم از تحقق برابري و عدالت اجتماعي به واسط? اقتصاد کمونيستي و سوسياليستي ميزنند فقط شعار ميدهند و در عمل تنها به فکر منافع خودشان هستند و منافع ديگران را ناديده ميگيرند و آزادي سياسي را نابود ميکنند، در حالي که به اعتقاد فريدمنها در اقتصاد آزاد منافع شخصي به تحقق منافع همگاني ميانجامد و آزادي سياسي را نيز در پي دارد.
فريدمنها در مقدم? کتاب «آزاديِ انتخاب»، براي نشان دادن تبار نظري? خود، به امريکاي قرن نوزدهم و کتاب اقتصادي کلاسيک «ثروت ملل» آدام اسميت و نيز اعلامي? استقلال امريکا گريز ميزنند و اين دو متن را، به عنوان دو متن الگو که نظري? اقتصاديشان بر پاي? آن بنا شده است، معرفي ميکنند.
در فصلهاي مختلف کتاب «آزاديِ انتخاب» به وجوه مختلف اقتصاد آزاد و تبيين اين نظريه پرداخته شده و از آنچه نويسندگان کتاب مواهب اين سيستم اقتصادي ميدانند سخن رفته است. نقش قيمت در بازار، پيامدهاي منفي نظارت دولتي بر تجارت داخلي و خارجي، پيشين? تاريخي و علت اقبال به نظري? اقتصاد مرکزي در امريکا و عوارض منفي آن و بحران اقتصادي 1929 و عامل اصلي اين بحران، قوانين مربوط به رفاه اجتماعي، برابري، نقد آموزش و پرورش رايگان، نحوه حمايت از مصرفکننده، کارگران و اتحاديههاي کارگري، تورم و ميل طبيعي مردم به بازار آزاد و آفتها و آسيبهاي مقاومت در برابر اين سيستم طبيعي اقتصادي و انحراف از آن موضوعاتي هستند که در فصلهاي دهگان? کتاب «آزاديِ انتخاب» به آنها پرداخته شده است. عنوانهاي هر يک از اين فصلها عبارتند از: «قدرت بازار»، «بيداد نظارت»، «کالبدشکافي بحران»، «از گهواره تا گور»، «خلقت برابر»، «مدارس ما چه کم دارند؟»، «حاميان مصرفکننده کيانند؟»، «چه کسي از کارگران حمايت ميکند؟»، «علاج تورم» و «طوفان فرو مينشيند».
کتاب «آزاديِ انتخاب» با ترجمه و مقدم? حسين حکيمزاده جهرمي در نشر فرزان روز منتشر شده است. دو مقدمهاي که مترجم بر دو چاپ اين کتاب نوشته حاوي اطلاعات نسبتاً جامع و مفيدي درباره فريدمن و نظري? بازار آزاد و مباحث مطرح در کتاب «آزاديِ انتخاب» است.
درباره ميلتن و رز فريدمن، نويسندگان کتاب آزاديِ انتخاب
ميلتن فريدمن (Milton Friedman)، متولد 1912 و درگذشته به سال 2006، اقتصاددان امريکاييِ مکتب شيکاگو و برنده نوبل اقتصاد در سال 1976 است. فريدمن از رهبران مکتب اقتصادي شيکاگو و از چهرههاي مرکزي نظري? بازار آزاد در اقتصاد است. او، که خود در خانوادهاي فقير در بروکلين نيويورک متولد شد، هوادار و مدافع اقتصاد سرمايهداري و از منتقدان سرسخت اقتصاد کمونيستي و سوسياليستي بود و معتقد بود که پويايي اقتصاد و نيز آزادي سياسي در گرو به رسميت شناختن نفع شخصي در فعاليتها و سياستهاي اقتصادي است. فريدمن در دوران رياست جمهوري رونالد ريگان مشاور اقتصادي او بود. او به نيکسون هم در زمين? اقتصاد مشورت ميداد. فريدمن، علاوه بر «آزاديِ انتخاب»، در کتاب قديميترش با عنوان «سرمايهداري و آزادي» نيز از رابط? آزادي سياسي با آزادي اقتصادي سخن گفته و آزادي سياسي را در گرو تحقق اقتصاد سرمايهداري دانسته است. نظريات فريدمن در باب اقتصاد آزاد از جانب دولتهايي که با کودتاي نظامي در کشورهاي امريکاي لاتين به قدرت رسيدند خريدار داشت؛ چنانکه شاگردان شيليايي او در دانشگاه شيکاگو، که به پسران شيکاگو معروفاند، در شيليِ تحت حکومت پينوشه به مقامات بالاي دولتي رسيدند. همچنين تعدادي از شاگردان امريکاي لاتيني او به حکومتهاي ديکتاتوري ديگر کشورهاي امريکاي لاتين مشاوره اقتصادي ميدادند. فريدمن خود نيز بعد از کودتاي شيلي به پينوشه نامه نوشت و به او رهنمودهاي اقتصادي داد. او همچنين به چين و شيلي سفر کرد و اين همکاري و روابط تنگاتنگش با برخي حکومتهاي استبدادي انتقادهايي را عليه او برانگيخته است. مقول? پول يکي از حوزههاي تخصصي اصلي فريدمن بود.
رُز ديرکتور فريدمن (Rose Director Friedman)، متولد 1910 و درگذشته به سال 2009، اقتصاددان طرفدار نظري? بازار آزاد و همسر ميلتن فريدمن و همکار و دستيار او در نگارش کتابهاي «سرمايهداري و آزادي»، «آزاديِ انتخاب» و «مصيبت وضع موجود» بود.
رتب? کتاب «آزاديِ انتخاب» در گودريدز: 4.23 از 5.
